ნაწილი პირველი - ქალბატონი სვანის გარემო დედაჩემმა, როდესაც ვახშმად ბ-ნ დე ნორპუას (ნორპუას პერსონაჟის მოდელად ავტორს შესაძლოა სამი პიროვნება ჰყავდეს გამოყენებული, კერძოდ: არმან ნიზარი (1841-1925) – კე დ’ორსეის პოლიტიკურ საქმეთა განყოფილების დირექტორი, გაბრიელ ჰანოტო (1853-1944) – ისტორიკოსი, საგარეო საქმეთა მინისტრი და განსაკუთრებით კამილ ბარერი (1851-1940) – ელჩი იტალიაში, ამ ტიტულით მოხსენიებულია „გაუჩინარებულ ალბერტინში“, ის ხშირად ვახშმობდა პრუსტის მშობლებთან.) პირველად მოწვევის საკითხი წამოიჭრა, წუხილი გამოთქვა, რომ პროფესორი კოტარი სამოგზაუროდ იყო წასული და თვითონაც სრულიად შეეწყვიტა სვანთან მისვლა-მოსვლა, არადა ერთიც და მეორეც უდავოდ დააინტერესებდნენ ძველ ელჩს, მამამ უპასუხა, რომ ისეთი გამოჩენილი და ბრწყინვალე მეცნიერის სტუმრობა, როგორიც კოტარი იყო, ხელს ვერ შეუშლიდა ვახშამს, სვანი კი, თავისი არცთუ მნიშვნელოვანი ურთიერთობების წამდაუწუმ საქვეყნოდ წარმოჩენითა და ტრაბახით, ვულგარული ბღენძია იყო, რომელსაც მარკიზ დე ნორპუა უეჭველად მიიჩნევდა, მისივე ცნობილი გამონათქვამით, „მყრალად“. მამაჩემის ეს პასუხი რამდენიმე სიტყვით ახსნა-განმარტებას მოითხოვს, რადგან ზოგიერთ ადამიანს შესაძლოა ახსოვს ზეპურ ურთიერთობაში, თავმდაბლობასა თუ თავდაჭერილობაში საკმაოდ მდარე კოტარი და უკიდურეს დახვეწილობამდე მისული სვანი. მაგრამ მათთვის, ვისაც ის ახსოვს, ასახსნელია: მოხდა ისე, რომ ჩემი მშობლების ძველ მეგობარს, „სვანის ვაჟიშვილს“, ჟოკეის კლუბის სვანს (ჟოკეის კლუბის წევრი ამ ეპოქისთვის, როტშილდის გარდა, იყო მხოლოდ ერთი ებრაელი შარლ ჰაასი, ცნობილი ესთეტი და დენდი. პრუსტი მას ქ-ნი სტრაუსის (ჟენევიევ ჰალევი, 1848-1926) სალონში შეხვდა და გამოიყენა შარლ სვანის პერსონაჟის შესაქმნელად), დაემატა ახალი პიროვნება – სვანი ოდეტის ქმარი (და ეს არ უნდა ყოფილიყო მისი სახეცვლილების ბოლო ეტაპი). შეუსაბამა თავისი ინსტინქტი, სურვილი და გამჭრიახობა ამ ქალის ბეჩავ ამბიციებს, თავადაც რომ ყოველთვის ჰქონდა, და „მოახერხა“ შეექმნა ძველზე ბევრად დაბალი, მისი თანმხლები ქალბატონისთვის შესაფერი, ახალი მდგომარეობა, რომელსაც მასთან ერთად დაიჭერდა საზოგადოებაში. სწორედ ამიტომ წარმოჩნდა იგი სხვა ადამიანად. მეორე ცხოვრება დაიწყო ცოლთან ერთად ახალ წრეში (საკუთარ მეგობრებთან კი მარტო სიარულს განაგრძობდა, არ სურდა ოდეტი მათთვის სპონტანურად მოეხვია თავს, რადგან ისინი არ ცდილობდნენ მის გაცნობას), კარგად იაზრებდა, რომ ამ ადამიანთა რანგის შემფასებლად, შედეგად კი მათი მიღებისგან განცდილი სიამოვნებით თავმოყვარეობის დასაკმაყოფილებლად, საზომად ძველი ნაცნობებიდან უფრო ბრწყინვალე ადამიანებს კი არ ირჩევდა, ქორწინებამდე მის საზოგადოებას რომ ქმნიდნენ, არამედ ოდეტის ადრინდელ ურთიერთობებს. მაგრამ მაინც ყველას აოცებდა, როდესაც გაირკვეოდა, რომ ის ურთიერთობის გაბმას ვიღაც არაელეგანტურ ფუნქციონერებთან ან სამინისტროების ბალ-მასკარადების მშვენება სახელგატეხილ ქალებთან აპირებდა, ყველას აოცებდა, რომ სვანი, რომელიც ადრე და, სხვათა შორის, დღესაც ისე გრაციოზულად მალავდა, მიწვეული რომ იყო ტვიკენჰეიმსა (ორლეანელების ოჯახის რეზიდენცია ინგლისში დევნილობის დროს.) თუ ბუკინგემის სასახლეში, ახლა ყველგან გაჰყვიროდა, რომ რომელიღაც კაბინეტის უფროსის მოადგილის ცოლი ეწვია ქ-ნ სვანს. შესაძლოა ვინმეს ეთქვა, რომ ელეგანტური სვანის უბრალოება მხოლოდ მისი ამპარტავნების რაფინირებული ფორმა იყო და რომ, ზოგიერთი ებრაელის მსგავსად, ჩემი მშობლების ძველ მეგობარსაც ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა გაევლო ის ეტაპები, რომლებსაც მისი მოდგმის ხალხი გადიოდა ყველაზე გულუბრყვილო სნობიზმიდან და ტლანქი ხეპრეობიდან უაღრესად დახვეწილ თავაზიანობამდე. მაგრამ მთავარი მიზეზი, და ეს მთელ კაცობრიობაზეც ითქმის, იყო ის, რომ ჩვენი სათნო, უცვლელი თვისებები არ არის თავისუფალი და მოლივლივე, ისინი იმდენად მჭიდროდ უკავშირდება ჩვენს გონებაში ქმედებებს, რომელთა განხორციელება ვალდებულებად მიგვაჩნია, რომ თუ ჩვენ წინაშე სხვაგვარად მოქმედების აუცილებლობა უეცრად წამოიჭრება, მოუმზადებლები ვხვდებით და აზრადაც არ მოგვდის, რომ შესაძლოა იმავე სათნოებების განხორციელებას გულისხმობდეს. ახალი ურთიერთობების მაძიებელი და მათი ჩამოთვლით მოამაყე სვანი იმ დიდებულ, თავმდაბალ ანდა გულუხვ ხელოვანებს ჰგავდა, სიცოცხლის ბოლოს მზარეულობას ან მებაღეობას რომ მიჰყოფენ ხოლმე ხელს და გულუბრყვილოდ ხარობენ, თუ მათ კერძს ან ყვავილთა კვლებს შეუქებენ, კრიტიკას კი ვერასდიდებით ვერ მიიღებენ, მაშინ როდესაც თავიანთი შედევრების კრიტიკას თავისუფლად ეგუებიან; ან კიდევ იმათ, ვინც თავიანთ ტილოებს ჩალის ფასად თმობენ, დომინოში წაგებული ორმოცი სუ კი, პირიქით, ცუდ ხასიათზე აყენებთ.
რაც შეეხება პროფესორ კოტარს, მას მოგვიანებით საფუძვლიანად ვიხილავთ „უფალ ქალბატონთან“, რასპელიერის სასახლეში. ამჯერად მის შესახებ საკმარისია აღვნიშნოთ შემდეგი: სვანის პიროვნებაში მომხდარ ცვლილებას უკიდურეს შემთხვევაში შეეძლო გაოცება გამოეწვია, რადგან, როდესაც ეს მოხდა, არც მიგრძნია – ვხედავდი ჟილბერტის მამას ელისეს მინდვრებზე, სადაც, სხვათა შორის, არ მელაპარაკებოდა, და ამდენად არ შეეძლო ჩემ წინაშე გადმოეფინა თავისი პოლიტიკური დამოკიდებულებები (ისიც მართალია, ეს რომც გაეკეთებინა, ალბათ მაშინვე ვერც შევნიშნავდი მის ამპარტავნებას, რამეთუ დიდი ხნის განმავლობაში ადამიანზე ჩამოყალიბებული აზრი ხედვასა და სმენას გვიხშობს; დედაჩემი სამი წლის