წინასიტყვაობა რომ არა წიგნის ეპიგრაფად ეს სიტყვები (“Ripeness is all” („სიმწიფე ყველაფერია“) – იხ. William Shakespeare, King Lear, actV, scene 2.) შექსპირის მეფე ლირიდან, ფილოსოფოსთა მოხმობას არ ვიფიქრებდი: აკი მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი იტალიელი ინტელექტუალის, თავადაც ფილოსოფიურად მოაზროვნე პოეტისა და პროზაიკოსის, მთარგმნელის, ესეისტისა და რედაქტორის, ჩეზარე პავეზეს უკანასკნელი რომანის თარგმანს წარვუდგენ მკითხველს. მაგრამ პავეზე სწორედ ის მოვლენაა, რომელსაც ემადლიერება ორმოციანი წლების ძნელბედობის ხანის იტალია მეცნიერების იმ დროისათვის ახალი და ზოგჯერ უცნობი დარგებისა თუ სამეცნიერო შედევრების გაცნობის გამო. ტურინის ეინაუდის გამომცემლობაში, რომელიც უმთავრესად და ხშირად ერთადერთი – ჩეზარე პავეზეს ხელდასხმით გამოსცემდა წიგნებს, (ანთროპოლოგ ერნესტო დე მარტინოსთან ერთად) მისივე შექმნილი ე. წ. „იისფერი სერიით“ იბეჭდებოდა, თარგმნილი თუ ორიგინალური – ფილოსოფიური, ანთროპოლოგიური, რელიგიური, ეთნოლოგიური, ფსიქოლოგიური ლიტერატურა. ასე ითარგმნა და გამოიცა პირველად ნიცშე, კერენი, ლევი-ბრიული, ფრეზერი, ფროიდი, იუნგი, ელიადე. ეს ის ლიტერატურა იყო, რომელიც თავად მწერალს აინტერესებდა, რასაც თავად სწავლობდა. ამიტომაც ვერ იქნება შემთხვევითი – ახალი ევროპული ფილოსოფიის მანათობელი ვარსკვლავის, იმანუელ კანტის ცნობილი ნააზრევის ტერმინოლოგიასთან რომანის ეპიგრაფისა და, ამდენად, მთავარი ხაზის ასეთი სიახლოვე. ცხადია, ვგულისხმობ კანტის პასუხს კითხვაზე: რა არის განმანათლებლობა (იხ. იმანუელ კანტი / მიშელ ფუკო, რა არის განმანათლებლობა, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2012 (ელექტრონული ბიბლიოთეკა), თარგმანი – გიგა ზედანიასი.), სადაც განმანათლებლობას იგი განმარტავს, როგორც „ადამიანის გამოსვლას (der Ausgang) უმწიფრობიდან, რომელიც მისივე ბრალია“: მისი სიმხდალის, სიზარმაცისა და ამათგან გამომდინარე შემგუებლობის, რომელთა დაძლევის შედეგად, რაც ადამიანის მთავარი ამოცანაა, უმწიფრობის მდგომარეობიდან თუ ვითარებიდან გამოსვლა სიმწიფისაკენ რთულ გზას (გამოსვლის უსასრულო და მუდმივ პროცესს) გულისხმობს თავისთავად. უმწიფრობის აღმნიშვნელი კანტისეული ტერმინი “Unmündigkeit” ინგლისურენოვან სივრცეში “immaturity” სიტყვით გადააქვთ. იმავენაირად თარგმნიან ჩვენი ავტორის მშობლიურ ენაზე – “immaturità”. ანტონიმია: “Mündigkeit” – „სიმწიფე“ (შემდგომ ეტიმოლოგიურ ექსკურსსაც დავურთავ, რადგან ბევრის გაგებას აადვილებს), შესაბამისი ინგლისური და იტალიური ანტონიმური მეწყვილეებით – “maturity” და “maturità”. ამავე „სიმწიფის“ მნიშვნელობით შექსპირი “ripeness” სიტყვას ირჩევს, მაგრამ ყველა ეს ერთსა და იმავე უმწიფრობა-სიმწიფეს გულისხმობს: არასრულყოფილებას, ჩამოუყალიბებლობას, შეუმდგარობას, განვითარებისა და ზრდის ნაკლებობას და ამ ყოველივეს საპირისპიროდ – სიმწიფეს (ინგლ. “ripeness” იმავე იტალ. “maturità” შესატყვისით ითარგმნება), რომელიც „ყველაფერია“ და რომელსაც მიუძღვნა ჩეზარე პავეზემ ეს წიგნი: ამბავი პატარა „ნაბიჭვარი“ ბიჭის გაზრდისა და დაკაცებისა.
გაზრდასა და დაკაცებაზე შეუძლებელია თვალწინ არ დაგვიდგეს ტელემაქე, ღმერთებისაგან წაქეზებული (პავეზესათვის ესოდენ ახლობელი კლასიკური ლიტერატურიდან. ოდისეასა და ნოსტოსზე კიდევ ცალკე და ბევრია სათქმელი): „გადაწყვიტე... ბალღი აღარა ხარ, ტელემაქე!“ (იხ. ჰომეროსი, ოდისეა, I, ზურაბ კიკნაძისა და თამაზ ჩხენკელის თარგმანი, პალიტრა L, 2011, 2019.), რა გზითაც გერჩიოს, იმ გზით წადიო, მაგრამ გარდაუვალი პირობაა წასვლა: უნდა წავიდეს, „დაუყოვნებლივ გზას დაადგეს!“ (ივი, III.), რადგან უამისოდ ვერც მამას დაიბრუნებს და ვერც მის სახლში თავაშვებულ უცხოებთან გააწყობს რასმე, რადგან მხოლოდ ესაა ზრდის, დაკაცების, დავაჟკაცების, ინიციაციის, მარტივად – უმწიფრობიდან გასვლის გზა: ე. წ. ტელემაქია, აღწერილი ოდისეის პირველ ოთხ სიმღერაში (ჯოისის ტელემაქიასაც, ცხადია, იცნობს პავეზე, მისი დედალუსის მთარგმნელი).
პავეზეს რომანის მთავარ გმირს, მოჯამაგირე ანგუილას, რომლის სახელიც „გველთევზას“ ნიშნავს – გაცურვისა და გასხლტომისათვის მარად მზადმყოფ არსებას, – ღმერთები არ აქეზებენ, მაგრამ თვალი ბალღობიდანვე გზისკენ უჭირავს, მდინარის გადაღმა მოჩქარე მატარებელს თვალს აყოლებს და გორაკებსა და სოფლის მიღმა სამყაროს წარმოდგენას ცდილობს, რათა წლების მერე უკან დაბრუნებულმა გვითხრას, რომ სოფელი მარტო იმისთვისაა საჭირო თუნდაც, რომ იქიდან წასვლას გაუგო გემო, „რომ გაზრდა წასვლას ნიშნავს, დაბერებას, ადამიანების სიკვდილის ნახვას და მერე... დაბრუნებას...“, სხვაგვარად – ოდისევსივით „მრავალჭირნახულობას“, ოდისეას, ნოსტალგიასა და ნოსტოსს.
პავეზეს მთელ შემოქმედებას მიჰყვება ეს წასვლის, საკუთარი თავის ძიებისა და დაბრუნების მითი. პოეზიით იწყება მისი შემოქმედება. პირველივე ლექსი (სამხრეთის ზღვები )(I mari del Sud (in Lavorare stanca) – ლექსი-მოთხრობა, ასე განსაზღვრავენ ამ ნაწარმოების ლიტერატურულ ფორმას.) პირველი პოეტური კრებულიდან, ისევე როგორც უკანასკნელი რომანი, შორს წასული, წარჩინებული და უკან დაბრუნებული კაცის ამბავს მოგვითხრობს (ჩუმი და უთქმელი ბიძაშვილი, სიტყვაძვირი, მდუმარე ლამის, არაფერს ჰყვება, როგორ აგროვა მარგალიტები ავსტრალიის ზღვებში და ან ვეშაპებზე როგორ ინადირა; დაბრუნდა, რადგან შენი მიწა „არ იკარგება“). ამ ამბით შთაგონების წყარო კი არა მხოლოდ ჰომეროსის პოემაა, არამედ ის ამერიკული წიგნიც, ფოლკნერს რომ ყველაზე დიდ ამერიკულ წიგნად მიაჩნდა, ოცდასამი წლის ჩეზარემ ერთ-ერთი პირველი რომ თარგმნა