ლალა

თავი I საააააახლი ოლივაში ახლა უკვე სხვანაირად გამოიყურება, ხოლო როცა ბებია ამქვეყნიდან წავა, და ძალიან მალე დადგება ეს დღე, ახლა სრულიად წყნარად შემიძლია ეს დავწერო; ჯერ ერთი რომ ყველანი კარგა ხანია შევეგუეთ ამ აზრს, და კიდევ იმიტომ, ბებია ამას მაინც ვერასოდეს წაიკითხავს, რადგან უკვე საერთოდ აღარ კითხულობს, აქაურობა ისე შეიცვლება, ვეღარავინ იცნობს. ნივთები მემკვიდრეობით გადაეცემა ახალ მფლობელებს და სხვა ბინებში მიეჩინებათ თაროებსა და კარადებში ახალი ადგილები. სტენდალი იულეკის ნაჩუქრობის წარწერით, რომელიც ბოლო 30 წლის განმავლობაში ფლობერის „სამი მოთხრობის“ გვერდიგვერდ იდო, უკვე სხვა წიგნებს შორის მოთავსდება. რა ბედი ეწევა მინის ჭურჭლის კოლექციას, იმ სამას თუ ოთხასიოდე მინის ლარნაკს, ბოკალს, დოქსა თუ ბოთლს, წითლებს, საფირონის ფერებს, მოყვითალო-მომწვანოებს, ბუშტუკებიანებსა და უბუშტუკოებს, ცისარტყელას ფერებს, დაბზარულებსა და მოჭიქულებს?
მოხუცი როდესაც ჩინელი იმპერატრიცას მსგავსად ზის, თანაც დავიწყებია ძალაუფლება და მოვალეობანი, პლედებსა და დათბილულ ჟილეტებშია უცნაურად გახვეული, და მაინც ასე გამხდარი, მსუბუქი და დალეულია, ძნელი შესათავსებელია მისი ამჟამინდელი მდგომარეობა ჩვენს მეხსიერებასთან, რომელშიც არაა ცხვირის მოწმენდის, პამპერსების გამოცვლისა და ხანგრძლივი დუმილის ადგილი. მხოლოდ ესაა, რომ იღიმის, ამიტომაც შეგვიძლია თავი ვინუგეშოთ, რომ თავისებურად ბედნიერია, თუმცა, ეს იგივეა, რაც აქტინიების ან მარჯნის რიფების გრძნობებზე ილაპარაკო.
ამგვარად, ასეთია ამ ისტორიის დასასრული. მაგრამ სად იწყება?
იქნებ ლისოვში? პატარა, პროვინციულ, სიმწიფისაგან ჩამოცვენილი ვაშლისსურნელოვან ლისოვში, რომელმაც ასე გამიცრუა იმედი, როცა იმ აღთქმულ მიწაზე, ქანაანში გავემგზავრე, რომლის გეოგრაფია შესანიშნავად ვიცოდი ბებიას მონაყოლიდან, ზუსტად ვიცოდი სად იყო ის პატარა ჭიშკარი, ცხენი თავით რომ აღებდა, სად იყო სასტუმრო ოთახი, სად – დეიდა რუჟას ოთახი, სად – ნაპოლეონისა და ლენინის ბიუსტები, სად უზარმაზარი მაგიდა, რომლის კუთხეშიც მძარცველები ვერცხლეულს ალაგებდნენ, დაბოლოს, სად იყო ის საწერი მაგიდა, საიდანაც ოთხმოცდაათი წლის ბებიის ბებია ბროკლიმ გერმანელი გააგდო. და ამ ყველაფრიდან რა შემორჩა? კარ-მიდამოს ყველაზე თვალსაჩინო ადგილი ბუხარი უნდა ყოფილიყო, რომლის გარშემოც აღმართულიყო ძველი კედლის ნარჩენები. ისინი მიწაზე ბუნდოვან მართკუთხედის ფორმის ფიგურას ქმნიდნენ, რომელთა სიმაღლე ზოგან ნახევარ, ზოგანაც ერთ მეტრს აღწევდა, უდავოდ გაცილებით პატარას, ვიდრე ძველი სახლი უნდა ყოფილიყო, ვინაიდან რამდენიმე ოთახის შუაგულში ძელი იყო გადებული, ხოლო იმ ადგილზე, სადაც ადრე როიალი იდგა, ახლა კარტოფილი და წიწიბურა იზრდებოდა.
არა, იქნებ შემოსავლიან სახლში, რომელიღაც პროსპექტზე, ზუსტად ვერ ვიტყვი, თუმცა, სადმე კარგ ადგილას კიევში, სადაც ბენეცკების, კარნაუხოვებისა და კორიტკოების სამი ოჯახი ცხოვრობდა, ხოლო მოირები მათ აპარტამენტებს გარს ახვევდნენ დახლართულ ძაფის ქსელს?
ან იქნებ, ბოლოს და ბოლოს, იმ საოცარ ადგილას, რომლის წარმოსახვასაც ვერაფრისდიდებით მოვახერხებ, ვინაიდან არ ვარ აღმოსავლეთში ნავალი ახალგაზრდა მეამბოხე პოლონელი მწერალი, იმ უჩვეულო ქვეყანაში, რომელსაც უკრაინა ჰქვია, სადაც განსხვავებული მცენარეები იზრდებოდა და სულ სხვანაირი ხალხი ცხოვრობდა, მკერდიდან ამოსულ მელოდიურ ხმაზე მოსაუბრენი, და ის გლეხები, რომლებიც უხეში ტილოს პერანგებში გამოწყობილნი, მანებითა და ფიწლებით მისდევდნენ ჩემი დიდი ბაბუის, ბროკლის ავტომობილს?
არც კი ვიცი, საიდან დავიწყო თხრობა, აქამდეც უკვე არაერთხელ წამოვიწყე; ახლაც, და ათი წლის წინათ, როცა თოთხმეტი წლის დამწყები მწერლისთვის შესაფერისი მაღალფარდოვნებით ასეთი სათაური მოვიფიქრე: „პოლონური ღაზალი“, იმიტომ, რომ ღაზალები ისეთი ლექსებია, რომლებიც „მარგალიტის კრიალოსანს“ წააგავს, ხოლო ბებიასეული მონათხრობის სიუჟეტები, ცალკე თუ ერთად აღებული, ერთმანეთს შესანიშნავად ეხამება; და მანამდეც ბევრჯერ დავიწყე თხრობა, სანამ ჯერ კიდევ არაფერს ვიწერდი, მხოლოდ ჩემს მეგობრებს, კუზენებს, საყვარელ ადამიანებსა და გდანსკი-ვარშავა, ვარშავა-გდანსკს შორის მავალი ჩქაროსნული მატარებლის მგზავრებს ვუამბობდი.
თუმცა, სიმართლე სულ სხვაგანაა. როგორც წესი, ისტორია სინამდვილეში ყალიბდება ფრაგმენტებით, ეს – აქ, ეს – იქ, სხვადასხვა ადგილსა და სხეულში, რომლებიც მეტწილად უკვე დიდი ხანია აღარ არსებობს, ხოლო მათი მცველი აქამდე ბებია გახლდათ. ბებია – შექმნილი მტკიცე და გამძლე მასალისაგან, რომელიც, მცირე შეკეთებებისა თუ კაპიტალური რემონტის შემდეგ, ჯერ კიდევ რამდენიმე წლის წინათ, იმდენ ენერგიასა და მომხიბვლელობას ასხივებდა, რომ როდესაც მეგობრები მსტუმრობდნენ შორეული მხარეებიდან, სწორედ მასთან მიმყავდა, რადგან ჩემს ჩრდილოეთის ქალაქში არსებულ ძეგლებს შორის ყველაზე უფრო შთამბეჭდავი სწორედ ის იყო.
*
ბებიას მომხიბვლელობებით იწყება ყველა ჩვენი ამბავი, რომელიც სათავეს იმ დროიდან იღებს, როცა ლაპარაკი ჯერ კიდევ შეეძლო.
ფაქტობრივად, ყოველთვის ერთი და იგივე ამბავი იყო (და არის), არეულ-დარეული და ბნელი, ძნელად საცნობი მრავალშრიანი საფარისა და ჭვარტლის ქვეშ, დაწყებული მრავალ ადგილასა და არსებითად, დაუსრულებელი, უმეტესად შეწყვეტილი მსმენელის ვიზიტით