მაქსიმე აღმსარებლისა და პიროს კონსტანტინოპოლელ პატრიარქის დისპუტი
[ღირსი] მაქსიმეს პიროსთან [კონსტანტინოპოლის ყოფილ პატრიარქთან] დისპუტი შედგა აფრიკის [პროვინციაში]
საეკლესიო დოგმატებში სადაო საკითხების განხილვის ჩანაწერები, რომელიც შედგა კონსტანტინოპოლის ყოფილ პატრიარქსა და ღირს ბერ მაქსიმეს შორის, მესამე ინდიქტის ივლისის თვეში ღირსი პატრიარქის გრიგოლის და ღირსი პეისკოპოსებისა და სხვა ღვთისმოშიში და მამაცი ადამიანების თანდასწრებით, ამასთან პიროსი იცავდა მისი და მისი წინამორბედების მიერ ბიზანტიაში ჩატანილ ახალშემოღებას ანუ ერთ ნებას, ხოლო მაქსიმე იცავდა ჩვენამდე ოდითგან მოღწეულ სამოციქულო სწავლებას. აღნიშნული მამები ერთმანეთის პირისიპირ დააყენა ზემოთ ნახსენებმა ბრწყინვალე მამა გრიგოლმა, პატიოსანმა პატრიკიოსმა. მაქსიმესთან საუბარი კი ასე დაიწყო პიროსმა:
პიროსი. რა ბოროტება ჩავიდინეთ აბბა მაქსიმე, მე და ჩემმა წინამორბედმა, რომ ყველგან ასე გვაძაგებ და ყველას შთააგონე აზრი ჩვენზე, როგორც ერეტიკოსებზე? არადა, ოდესმე ვინმე პატივს გცემდა ჩვენსავით ისე, რომ არც კი გიცნობდით პირადად?
მაქსიმე. ამიტომაც, ღმერთია მოწმე, რომ არავინ, თუ თქვენს სიტყვებს გამოვიყენებ, არ მცემდა პატივს, როგორც თქვენ. მაგრამ ახლა, როცა თქვენ უარყავით ქრისტიანული დოგმატი, ჭეშმარიტად ჩავთვალე საფრთხედ თქვენი კეთილგანწყობა ჩემდამი.
პიროსი. და რანაირად უარვყავით ჩვენ ქრისტიანული აზრები?
მაქსიმე. ქრისტეს ერთბუნებოვნობისა და მისი ღვთიურობის ერთი ნების აზრით. და არა მხოლოდ აზრით, არამედ იმითაც, რომ ის თქვენ გადმოეცით ახალ „ ეკფესისში “ წმინდა ეკლესიის მთელი სხეულის დასაღუპად.
პ. შენ გგონია, რომ ქრისტეში ერთი ბუნების ამღიარებელი განუდგება ქრისტიანულ მოძღვრებას?
მ. ჭეშმარიტად. რა უნდა იყოს იმაზე ბიწიერი, რომ ერთმადაიმავემ, ერთიდაიმავე ნებით თავის ხორცშესხმამდე შექმნა ყველაფერი არაფრისგან და იცავს და ზრუნავს და მხსნელი სახით მართავს, ხოლო განკაცების შემდეგ სურს ჭამა და სმა, გადადის ადგილიდან ადგილას და აკეთებს სხვა დანარჩენს, რაც არაა საძრახისი და გასაკიცხი, რისი მეშვეობით აღიარა მან სახლის მშენებლობა სუფთად ნებისმიერი ცრუ მოჩვენებითობისგან?
პ. ქრისტე ერთია თუ არა?
მ. ცხადია, რომ ერთია.
პ. თუ ქრისტე ერთია, მას, რასაკვირველია, სურდა, როგორც ერთს და თუ სურდა, როგორც ერთს, მაშინ მას გააჩნია ერთი ნება და არა ორი.
მ. რაიმეს თქმა, თუ განსხვავებას არ გავაკეთებთ გამოთქმულის მნიშვნელობებს შორის, ეს იგივეა, რომ აურიო ყველაფერი და ეცადო გაურკვეველი დატოვო კვლევის საგანი, რაც არ ახასიათებს სწავლულ მამებს. ამიტომაც მითხარი: ქრისტე, არის რა უფალი, ერთი ადამიანია თუ მხოლოდ ღმერთია თუ ორივე ერთად, ღმერთიც და ადამიანიც?
პ. ცხადია, რომ ორივეა, ღმერთიც და ადამიანიც.
მ. ამდენად, ქრისტეს, იყო რა ბუნებით ღმერთი და ადამიანი, ნებავდა, როგორც ერთიდაიმავე ღმერთსა და ადამიანს თუ მხოლოდ, როგორც ქრისტეს? თუმცა, თუ წინაპირობით, ქრისტეს სურდა, როგორც ღმერთსა და ადამიანს, ცხადია, რომ მას, იყო რა ერთიანი, სურდა ორმაგი და არა ერთმაგი სახით. თუ ქრისტე არაა სხვა რამ მისი ბუნების გარდა, საიდანაც და რომელშიც ის არის, ცხადია, რომ მას, არის რა ერთიდაიგივე, სურდა და მოქმედებდა მისი ბუნების შესაბამისად ანუ ისე, როგორც თითოეულ მათგანს ახასიათებდა, რადგანაც არც ერთი მათგანი არაა მოკლებული ნებას ან მოქმედებას. თუ ქრისტეს სურდა და მოქმედებდა მისი ბუნების შესაბამისა, ანუ ისე, როგორც თითოეულ მათგანს ახასიათებს, ხოლო მას კი ორი ბუნება აქვს, რასაკვირველია, მისი ბუნებრივი ნება ორია და არსებითი მოქმედებაც ორი. რამეთუ, ერთიდაიმავე ქრისტეს ბუნების რიცხვი, რომელიც მოიაზრება და გამოითქმება სასოებით, არ ყოფს ქრისტეს, მაგრამ წარმოადგენს ბუნების განსხვავებას თუნდაც ერთობაში, მისი ბუნებისთვის დამახასიათებელი ნებისა და მოქმედების რიცხვიც (რამეთუ, როგორც ნათქვამია, მას, ერთსადაიგივეს, შეეძლო გამოეხატა ნება და მოქმედება ჩვენს სახსნელად მისი ორივე ბუნებით) არ იყოფა, არავითარ შემთხვევაში, მაგრამ გვიჩვენებს მათ შენარჩუნებას და არსებობას თუნდაც ერთობაში, ესაა და ეს.
პ. შეუძლებელია, რომ ნებელობასთან ერთად არ იქნეს შემოტანილი ნების მფლობელიც.
მ. ეს უმეცრება თქვენს გზავნილშიც ჩანს, რომელიც არა გონების, არამედ თვითნებურად იმართება, ჰპოვა რა ამაში მოკავშირედ ჰერაკლე, რადგანაც თქვენც დათანხმდით მის დაუშვებელ და უკანონო არევას და დაამტკიცეთ ეს კურთხევით. თუ დავუშვებთ, რომ ნებასთან ერთად შემოტანილია ნების მფლობელიც, მართებულია უკუკავშირიც: ნების მფლობელთან ერთად ხდება ნების შემოღებაც. და თქვენი ვარაუდის მიხედვით, ნეტარ და უკეთილშობილეს უფალს იმის გამო, რომ მას ერთი ნება გააჩნია - იპოსტასიც ერთია, საველიუსის თანახმად; იქიდან გამომდინარე, რომ მას სამი სახე აქვს, მისი ნებაც სამია, შესაბამისად - სამი ბუნება, არიას თანხმად, განსაზღვრისა და წესების მიხედვით კი, ნების განსხვავება იწვევს ბუნების განსხვავებულობასაც.
პ. შეუძლებელია,
ჩუქება
