წინასიტყვაობა 2021 წელს, როდესაც ეს კრებული იბეჭდება, ახალგაზრდებში ქვეყნის დატოვების სურვილს ვხედავ, ჩემს თაობასა და უფრო ასაკოვნებში – უპერსპექტივობის განცდას. კრებული, რომელიც 1995-2003 წლებში ჩემ მიერ სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემაში გამოქვეყნებული წერილების ნაწილს უყრის თავს, ამ განწყობების საპირწონედაა ჩაფიქრებული: მან მკითხველს უნდა დაანახოს, რომ ასეთ – ერთი შეხედვით, უიმედო – მდგომარეობაში ერთხელ უკვე ვყოფილვართ და მისთვის თავი დაგვიღწევია.
„ვარდების რევოლუციამდელი“ საქართველოს გახსნება ან (ახალგაზრდებისთვის) იმ პერიოდის დეტალების გაცნობა, რასაც ეს კრებული ისახავს მიზნად, ბუნებრივად ბადებს გონებაში ფატალურ ფრაზას „30 წელია ერთ წრეზე ვტრიალებთ“. ჩემი აზრით, არა მხოლოდ არასწორი, არამედ ერთ-ერთი ყველაზე სახიფათო ფრაზაა, რადგან:
– იგი ამკვიდრებს აზრს, რომ დამოუკიდებლობის გამოცხადების დღიდან წარმატების პრეცედენტი არ გვქონია, მათ შორის, არც „ვარდების რევოლუციის“ შემდგომი რეფორმების, კორუფციისა და ორგანიზებული დანაშაულის აღმოფხვრის, ეკონომიკური ზრდის სახით;
– თუ დამოუკიდებლობის გამოცხადების დღიდან წარმატების პრეცედენტი არ გვქონია, მაშინ სიღარიბე, უპერსპექტივობა, კრიმინალის ზრდა, კორუფცია, ბიუჯეტის ძარცვა, ეკონომიკური ვარდნა ჩვენი „ბუნებრივი“ მდგომარეობაა;
– თუ ეს სიღარიბე, უპერსპექტივობა, კრიმინალის ზრდა, კორუფცია, ბიუჯეტის ძარცვა, ეკონომიკური ვარდნა ჩვენი „ბუნებრივი“ მდგომარეობაა, მაშინ განსაკუთრებულად საგანგაშოს არაფერს სჩადის კონკრეტული თანამდებობის პირი: ადრე იპარავდნენ სხვები, ახლა ესენი იპარავენ, მერე კიდევ სხვები მოიპარავენ. მოკლედ, წრეზე ვტრიალებთ.
– და თუ წრეზე ვტრიალებთ და მაინც არაფერი გვეშველება („გლეხი კაცითვინ არავინ არი“), მაშინ ქვეყნის განვითარებისათვის საჭირო ოპტიმიზმი ჩანასახშივე ისპობა. ეს სახიფათო ფრაზა შემგუებლობისკენ გვიბიძგებს. გვიბიძგებს, შევეგუოთ უკანონობას, ჩინოვნიკთა თავხედობას, ჩვენს მორჩილებას და უპერსპექტივობას.
კრებული ჩაფიქრებულია სწორედ საიმისოდ, რომ არ შევეგუებით უპერსპექტივო საქართველოს იდეას. მეორე მხრივ, კრებულმა ჩვენი სამოქალაქო აქტივობის მნიშვნელობა უნდა დაგვანახოს. ის, რომ ელექტროენერგია 24 საათით გვაქვს (21-ე საუკუნეში!) და სოციალური მედიით ვსარგებლობთ, „ვარდების რევოლუციის“ შემდგომი რეფორმებით ეკონომიკამ წინ წაიწია (თუმცა ჯერ კიდევ ვრჩებით ღარიბ ქვეყნად) და ახალგაზრდებს უცხოეთში განათლების მიღების პერსპექტივა გაუჩნდათ, ხშირად გვიდუნებს საფრთხის აღქმას. რაც თავისთავად მოცემული გვგონია, მოქალაქეთა მხრიდან სათანადო ყურადღების გარეშე შეიძლება ძალიან მალე დაიკარგოს.
„თუ ხალხი – განსაკუთრებით ისეთი, რომლისთვისაც თავისუფლება ჯერ გარანტირებული არაა – საკმარისად არ აფასებს თავისუფლებას იმდენად, რომ მისთვის იბრძოლოს, თუნდაც საჯარო სამსახურში მდგომთა მეშვეობით, და შეინარჩუნოს იგი, მაშინ მხოლოდ რამდენიმე წლის ან თვეების საკითხია, ვიდრე ამ ხალხს ისევ დაიმონებენ“, – გვაფრთხილებს ჯონ სტიუარტ მილი თავის 1867 წლის ესეში „რამდენიმე სიტყვა ჩაურევლობის შესახებ“. კრებულის ბოლოს მოცემული „გაკვეთილები იტალიის რეგიონული გამოცდილებიდან“ სწორედ ის გზამკვლევია, რომელიც კარგი მოქალაქეობის იდეის გაცნობიერებაში უნდა დაგვეხმაროს და მეტი სამოქალაქო აქტივობისკენ გვიბიძგოს.
საშინაო პოლიტიკის განყოფილებაში მოცემული წერილების მკითხველს ყველაზე მძაფრად 1992-2003 წლების პოლიტიკური რეჟიმის და მაშინდელი ლიდერის, ედუარდ შევარდნაძის კრიტიკა მოხვდება თვალთ. იმავდროულად, ხაზს ყოველთვის ვუსვამდი, რომ მაშინდელი პოლიტიკური რეჟიმის კრიზისი – 1995 წელს მიღწეული სტაბილიზაციის შემდგომ – 1998 წლიდან, მსოფლიო ფინანსური კრიზისის ფონზე, საქართველოში ისედაც არსებული ეკონომიკური პრობლემების გაღრმავებით დაიწყო. ამან, ბუნებრივია, ქვეყნის საგარეო-პოლიტიკურ შესაძლებლობებზეც იმოქმედა, თუმცა ქვეყნისათვის მნიშვნელოვანი რამდენიმე გადაწყვეტილება სწორედ იმ პერიოდშია მიღებული.
წერილების უდიდესი ნაწილი დენის გენერატორების „თუხთუხში“, ნავთქურების გვერდითაა დაწერილი. ისინი ვერ დაიწერებოდა, რომ არა საგაზეთო რედაქციებში გამეფებული ადამიანური სოლიდარობა და ურთიერთთანადგომა. მსურს მადლობა ვუთხრა კოლეგებს „რეზონანსის“, „საქართველოს გაზეთის“, „ივერია-ექსპრესის“, „არილის“, „ახალი ვერსიის“, „24 საათის“ რედაქციებიდან, ასევე მშვიდობის, დემოკრატიის და განვითარების კავკასიური ინსტიტუტის, თავისუფლების ინსტიტუტის, სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის თანამშრომლებს. მათთან ერთად გადატანილი სამოქალაქო ბრძოლების გარეშე ამ კრებულში არსებული აზრები და იდეები ვინძლო არც დაიბადებოდა. ფასდაუდებელი დახმარება გამიწია ზვიად შვანგირაძემ, „რეზონანსის“ ეკონომიკის განყოფილების რედაქტორმა, რომ ძველი ფორმატის ფაილებს თანამედროვე პროგრამების მიერ აღქმადი სახე მიეღოთ. უაღრესად მადლიერი ვარ თინა მამულაშვილის, რომლის ენთუზიაზმისა და სამოქალაქო პასუხისმგებლობის გარეშე ეს კრებული, უბრალოდ, არ იარსებებდა.