ადამიანად ყოფნის სევდაზე ყველას მზერა არ გამახსოვრდება. მაშინაც კი არა, როცა უკვე წასულები არიან ამქვეყნიდან, მაშინაც კი არა, როცა ნაადრევად არიან წასულები. სიკვდილი ხომ უცბად ჩართული პროჟექტორივით აუტანელ სინათლეს დასცემს ხოლმე ადამიანის სახეს. მაგრამ ყველას გამოხედვას ვერ ანათებს.
ლეილა ბეროშვილის მზერას კი ვერ დაივიწყებ. თითქოს მთლიანად მზერაში იყო შეკრული ამ ადამიანის არსება. ღრმად ჩამჯდარი თვალების მუდმივად დაკვირვებული, თითქმის დაძაბული გამოხედვა მაგონებდა ჩართულ კამერას, რომლის გამორთვა შეუძლებელი იყო, კამერას, ადვილად რომ არ გადაუვლიდა არაფერს, რასაც მიადგებოდა, იქნებოდა ეს ბუნების საგნები, ადამიანი თუ სიტუაცია. უყურებდა და იმახსოვრებდა, თუმცა, უბრალოდ კი არ იმახსოვრებდა, – თითქოს იქვე, მაშინვე უნდა ჩასწვდომოდა ბოლომდე იმას, რასაც ხედავდა.
ასეთი ტიპის მზერა შეიძლება თვითონ ლეილას სიტყვებით დახასიათდეს, როგორც ისეთი რამ: „როცა შეხედვა და განცდა ერთია“. და დღეს, როცა ირგვლივ სწორედ უგანცდო, ფოკუსწაშლილი შეხედვები, შემოხედვები თუ ხედვები ქცეულა დროის სულის ერთ-ერთ მთავარ მანიფესტაციად, გრძნობ, სინამდვილეს რა მტკივნეულად აკლია იმ მზერის ჩაქრობა, რომელიც ზუსტი იყო და უგანცდოდ არ არსებობდა.
შემოქმედი ქალის ეს მზერა სწრაფად პოულობდა მხოლოდ ამა თუ იმ საგნისა თუ არსებისათვის დამახასიათებელ შტრიხებს: ჟესტიკულაციის, მეტყველების, ქცევისა და სიტუაციის მოულოდნელ ნიუანსებს, რომლებიც ვიზუალურად და ლაკონიურად გამოხატავს არა მხოლოდ ადამიანების – თოთო ბავშვებიდან მოხუცებამდე – არამედ ცხოველების, სახლების, ხეების, გუბურების, ფოთლების ერთჯერადობასა და განუმეორებლობას.
ლეილა ბეროშვილი ნამდვილი მწერალი მხატვარია, მწერალი ფერმწერი, მწერალი კინემატოგრაფისტი – შემქმნელი სულიერ თუ უსულო საგანთა დაუვიწყარი პორტრეტების მთელი გალერეისა უმდიდრესი ენობრივი პალიტრით.
არის სამყაროს წინაშე ასეთი უმწეო თავმიცემით დგომა. ყოველწამიერი მონუსხულობა სიცოცხლის ახლობელი და შეუვალი სასწაულით. მისი აღიარება ერთადერთ გრძნობით მისაწვდომ ჭეშმარიტებად შემოქმედს უბიძგებს, მზერის დიდი კონცენტრაციით გამოგლიჯოს ესა თუ ის არსება წარმავლობის განურჩევლობას: „ბალახივით არის დღენი კაცისა, ველის ყვავილივით აყვავდება, რადგან ქარი გადაუქროლებს და აღარ არის, და ვეღარავინ იცნობს მის ნადგომს“ – როგორც ამბობს მეფე დავითი (რომლის ფსალმუნებიც ლეილას განსაკუთრებით უყვარდა). ამიტომ მუშაობს ხელოვანის თვალი იმისათვის, რომ მოიხელთოს დეტალები, დეტალები, ერთადერთი რამ, რაც ამა თუ იმ საგანსა თუ არსებას დასანახსა და დაუვიწყარს გახდიდა. სულერთია, კარგია ეს არსება თუ ცუდი. მთავარია, რომ ის იყო და ახლა აღარ არის. ან არის და აღარ იქნება.
აბა, დაგავიწყდებათ ეს კაცი როდესმე?
„მამა, ჭროღათვალება კაცი, ყველაფერზე ხელს მოაწერდა. მტანჯველმა ცხოვრებამ (ომში, ტყვეობაში ნამყოფი იყო) მასზე სხვანაირად იხარა. თვალებში სულ ცელქი ღიმილი ედგა. ასე ღიმილ-ღიმილით შეეძლო ჩამოეხსნა მეზობლის სარეცხი და ქვემო სოფელში არაყზე გაეყიდა. უბრალო მიზეზით ცულით გამოჰკიდებოდა ადამიანს. დაებეზღებინა მეზობელი, თავისი დაღუპული კაცისათვის სამძიმარი ეთქვა.
უსაქმოდ ერთი წუთით არ შეეძლო გაჩერება. საქმობდა დღე და ღამე, მთვრალი და ფხიზელი. საქმის დროს აკვიატებულ სიმღერას ღიღინებდა, არც აუწევდა, არც დაუწევდა, არც დასაწყისი ჰქონდა იმ სიმღერას, არც დასასრული. „რა ვქნა, რა ვუყო, რა გავაკეთო, ჩემი გულის დარდები ვის გავაგონო“.
შვილები უყვარდა, ათას საალერსო სიტყვებს უძახდა. „წინწკლი გოგო ლილიკო, შენ მამასი ლილიკო“. უფროსმა გოგომ ეზოში დანთებულ ნაგავზე ორივე ფეხი დაიწვა, საავადმყოფოში წაიყვანეს. შავი ღრუბელი დასწოლოდა კაცს სახეზე, აღარ ღიღინებდა, საზარლად იყურებოდა და ისევ საქმეზე იყრიდა ჯავრს.
არც მთვრალი, არც ფხიზელი არაფერში არ მალავდა თავის თავს, არც სთვლიდა საჭიროდ. განა ვის შორის ცხოვრობდა, ვინ იყვნენ მის გარშემო მცხოვრებნი, რომ სირცხვილი და ქენჯნა ეგრძნო თავისი ჭუჭყიანი ცხოვრების გამო; ერთი ბენტერა, მიწას ჩაჩერებული, ცხოვრების უცოდინარი ხალხი. მაგათ რა იციან, სად იწყება და სადა მთავრდება ადამიანიო...
მიწას სხვანაირად უვლიდა, გულიანად ბარავდა, გულიანად თოხნიდა. მუშაობის დროს იპყრობდა ადამიანობის განცდა, ადამიანად ყოფნის სურვილი, რის გარეშეც ყველაზე საშიშ ცხოველად იქცეოდა ალბათ.
გადასახლებაში დალაქის ხელობა შეესწავლა. გამოუჩნდებოდა კვირაში ერთხელ ქორწილ-ქელეხში ამგზავრებული კლიენტი, ისიც ანგარიში არ იყო? აივნის სვეტზე ქამარზე აფურთხებდა და ისე ლესავდა სამართებელს. პარსავდა სოფლის ზღმურტლიან კაცებს და იქნევდა იმ სამართებელს გაშლილი ჯამ-ჭურჭლისაკენ“.
აი, ეს ჭროღათვალება, ვერაგი და ყველაფრის მკადრებელი კაცი, თავისი უბადრუკი საღიღინო თუ საალერსო ტექსტებითა და ცელქი ღიმილით ბაგეებზე; კაცი, სულ ადვილად რომ გამოეკიდება მეზობელს ცულით, – ომში მიღებულ საზარელ გამოცდილებასთან ერთად ავ და უმწეო სიყვარულსაც მალავს თავისი ოთხი გოგოს მიმართ. ავტორი არ უწოდებს ამ ომს „სამამულოს“, არ აკონკრეტებს, რომ „მეორე მსოფლიო ომი“ იგულისხმება, ალბათ იმიტომ, რომ ეს იდეოლოგიურ ნიუანსს შემოიტანდა და ეპოქას დააზუსტებდა.
ჩუქება
