ექსპერიმენტი ამ წიგნს „ნობელიანტების პოეზია“ ჰქვია, რითაც ისიც დასტურდება, რომ ლექსებს პროზაიკოსებიც წერდნენ. თუმცა ამ ნეიტრალურ განცხადებას წინ უძღოდა, ერთვოდა და ერთვის უამრავი „ერეტიკული“ შენიშვნა, რომლებიც სხვადასხვა დროს, ყოველი ახალი ავტორის თარგმნისას საკუთარი თავისთვის მითქვამს, დღეს კი, თქვენც გიზიარებთ.
მაგალითად:
•პროზაიკოსებს ლექსის წერა რომ არ სცოდნოდათ, სათქმელის კონდენსირებულად გამოთქმის უნარს ვერ განივითარებდნენ.
•პროზაიკოსებს მხოლოდ ლექსები რომ ეწერათ, არა თუ ნობელის პრემია, შესაძლოა, ადგილობრივი ჯილდოც არავის გაემეტებინა მათთვის.
•კარგი პოეტობა (პროზაიკოსობაც!) ნობელის პრემიის ფლობის პირდაპირ პროპორციული როდია და – პირიქით.
•ლამის ყველა დიდი პროზაიკოსი ლექსებით იწყებდა.
•ლექსი, ზოგადად, სიტყვაკაზმული მწერლობის პირველყოფილი და ორგანული ფორმაა.
•ნობელიანტი პროზაიკოსი უფრო ბევრია, ვიდრე – ნობელიანტი პოეტი.
•ყველა ნობელიანტი პოეტი როდია დიდი პოეტი.
•არაევროპელ ნობელიანტ ავტორთა აღზევება კარგი თარგმანის წყალობაცაა.
•ზოგი ავტორის ნობელიანტობა პოლიტიკურმა პრეფერენციებმა, ჰუმანიზმისა და ეგალიტარიზმის იდეოლოგიურ პრინციპთა ლიტერატურის სფეროში გადმონერგვის ტენდენციამ განაპირობა.
•არა მხოლოდ ნობელიანტი პროზაიკოსები, ნობელიანტი პოეტებიც კი „მალავენ“ ადრე დაწერილ ლექსებს და ადრე გამოცემულ წიგნებს.
•ზოგი პროზაიკოსის პოეზია მის პროზაზე უფრო საინტერესოა.
და მაინც, აქ მხოლოდ კარგი ლექსები შეგხვდებათ, ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი დებულების გაუთვალისწინებლად.
*
ამ წიგნში ნობელიანტთა მხოლოდ იმ ნაწარმოებებს (ავტორთა ვინაობისა და რენომეს გაუთვალისწინებლად) მოვუყარე თავი, რომლებიც მომწონდა და მომწონს. მაგრამ ორსაუკუნოვანი პანორამის შესაქმნელად იმ ავტორების ნაწარმოებთა თარგმნაც მომიხდა, რომლებზეც ან არაფერი მსმენოდა, ან მხოლოდ მსმენოდა. თარგმნის პროცესმაც და შედეგმაც მოლოდინს გადააჭარბა... და ეს იდიომაც ამბივალენტურია!
*
ცხადია, ეს ქართული ლექსებია. ეს არის ერთი შემოქმედის მიერ იმის წარმოდგენის ესპერიმენტი, როგორ დაწერდა ქართულად უკვე შექმნილ ლექსს ესა თუ ის უცხოელი ავტორი, მთარგმნელს ზუსტად მასავით რომ ეფიქრა. ეს აბსურდია. ამიტომაც ვუწოდე ჩემს საქმიანობას „ექსპერიმენტი“. ამიტომაც მგონია, რომ პოეზიის სიტყვა-სიტყვით თარგმნა საერთოდ შეუძლებელია. შესაძლებელი ისღაა, სათარგმნ ავტორს სტილს, ინტონაციას, ლექსიკურ სპეციფიკურობას, მსოფლმხედველობრივ კრედოს, მეტრს, რიტმს და ა.შ. „დაესესხო“ და, ამით შთაგონებულმა, ისე დაწერო, როგორც თავად დაწერდი, პოეტი რომ ყოფილიყავი. ცხადია, აქ ორივე ენის პოეტური ტრადიციაც გასათვალისწინებელია, რომლიდანაც თარგმნი და რომელზეც თარგმნი. ოღონდ, უნდა გახსოვდეს: იმ ენაზე, რომლიდანაც თარგმნი, ნაწარმოები, ასე ვთქვათ, უკვე „შემდგარია“ ანუ მოწონებული ან დაწუნებული, მაგრამ – მიღებული. იქ შენ აღარაფერი გესაქმება. ვეღარაფერს შეცვლი.
შენი ამოცანაა, რადაც უნდა დაგიჯდეს (გამარჯვებულებს არ ასამართლებენ!), სათარგმნი ავტორის პოეტური სათქმელი შენს ენაზეც ისე ამოთქვა, რომ ნაწარმოები აქაც „შედგეს“ – მოიწონონ ან დაიწუნონ, მაგრამ მიიღონ ანუ ლექსად ჩათვალონ.
*
წეღანაც ვთქვი გაკვრით: ამ წიგნში გაერთიანებული ყველა ლექსი მეტ-ნაკლებად მომწონს. დაუვიწყარია (ანუ, როცა მოვისურვებ, გავიხსენებ!) თხზვის ის დელირიუმი, ის წვა და ძიება, თითოეული ტექსტის „დაბადებას“ რომ მოჰყვა და დასჭირდა. მთავარი იყო, გულში მაინც ამომეძახა, რომ, რაც შევქმენი, მომწონდა. გახსოვთ ბიბლიური შესაქმე? „ავტორს“ არ ავიწყდება, რაიმეს (რაიმეცაა და რაიმეც: ვთქვათ, დღე-ღამისა და სულდგმულთა შექმნა!) შექმნის შემდეგ შენიშნოს: „დაინახა ღმერთმა, რომ კარგი იყო“. ყველანაირი შესაქმე გულისხმობს შემოქმედის კმაყოფილებას, და არც თარგმანია გამონაკლისი.
*
ეს ჩემი ვერსიებია.
ეგებ უკვე არსებობს ან სამომავლოდ შეიქმნება სხვა ვარიანტებიც.
თარგმანის მთელი ეროტიზმიც ეს არის: დღეს – ერთი, ხვალ – მეორე, ოღონდ პროცესიცა და შედეგიც ყოველი ცდისას სასიამოვნო უნდა იყოს. სიამოვნების გარეშე არც ერთი ღირებული რამ არ იქმნება. იმედია, თქვენც ისიამოვნებთ.
თუმცა თარგმანი დიდი საგანმანათლებლო საქმეცაა: ყველაზე ბუნებრივი და ხატოვანი გზით, ყველაზე გამორჩეულ შემოქმედთა და ტექსტთა მაგალითით იტყობ, რა ხდება სამყაროში, რაზე ან როგორ ფიქრობს ადამიანი ან... რაზე ან როგორ აღარ ფიქრობს.
*
როგორც ბერძნები იტყვიან, ვუსურვოთ ამ წიგნს კეთილი მგზავრობა... თქვენი გულებისაკენ.
უთქვენოდ ის ვერ იარსებებს.
უმკითხველო წიგნი ტექსტია ანუ ხლართი თუ ქსოვილი, და არა – ლიტერატურული ფაქტი ანუ ქმნილება... მე „ქმნილებად“ ყოფნა მირჩევნია!
გია ჯოხაძე
ჩუქება
