ალბერტ ჩამუს 1905 წლის თებერვალში, მოსკოვში, ტერორისტთა ჯგუფმა, რომელიც სოციალისტურ-რევოლუციურ პარტიას მიეკუთვნებოდა, ყუმბარა ესროლა დიდ თავად სერგეი ალექსანდროვიჩს, მეფის ბიძას. „მართალნის“ სიუჟეტს წარმოადგენს სწორედ ეს თავდასხმა და მისი წინმსწრები თუ შემდგომი განსაკუთრებული გარემოებები. რა უჩვეულოც არ უნდა მოგეჩვენოთ, მართლაც, ამ პიესის ზოგიერთი სიტუაცია, ეს სიტუაციები მაინც ისტორიულია. ეს იმას როდი ნიშნავს, - და ჩვენ ამას ვნახავთ, - რომ „მართალნი“ ისტორიული პიესაა. მაგრამ ყველა პერსონაჟი რეალურად არსებობდა და ისე მოიქცა, როგორც ამას ვამბობ. მე მხოლოდ შევეცადე, სინამდვილისთვის მიმეახლოებინა ის, რაც ისედაც ნამდვილი იყო.
კალიაევს, „მართალნის“ გმირს, ის სახელიც კი შევუნარჩუნე, რომელიც რეალურად ერქვა. ეს წარმოსახვის სიზარმაცემ კი არ მაიძულა, არამედ პატივისცემამ ამ ადამიანების - კაცებისა და ქალების - მიმართ, აღტაცებამ ამ ადამიანებით, რომელთაც, ყველაზე ულმობელი საქმის შესრულებისას, საკუთარი გულის ძახილი ვერა და ვერ ჩაახშვეს. მას მერე დიდი პროგრესი მოხდა, მართალია, და სიძულვილი, ამ გამორჩეულ სულებს შეუწყნარებელ ტანჯვასავით რომ აწვა, კომფორტულ სისტემად იქცა. აი, კიდევ ერთი მიზეზი იმისა, რომ გამოვიხმოთ ეს დიდი აჩრდილები, გავიხსენოთ მათი სამართლიანი ამბოხი, ძნელად შესანარჩუნებელი ძმობა, ის უზომო ძალისხმევა, რომელსაც მათ მოუხმეს, რათა მკვლელობასთან შეთანხმებისთვის მიეღწიათ და ამგვარად ეთქვათ, თუ სად გადის ჩვენი ერთგულება.
ალბერ კამიუ
«O love! O life! not life, but love in death!»*
„რომეო და ჯულიეტა“, IV მოქმედება, V სცენა
* „ტრფობავ! სიცოცხლევ! მკვდარო ტრფობავ, მკვდარო სიცოცხლევ!“, უილიამ შექსპირი, „რომეო და ჯულიეტა“, IV მოქმედება, V სცენა (თარგმანი ვ. ჭელიძისა).
„მართალნი“ პირველად 1949 წლის 15 დეკემბერს დაიდგა „ებერტოს“ თეატრის სცენაზე (თეატრის ხელმძღვანელი - ჟაკ ებერტო), პოლ ეტლის ინსცენირებითა და დე რონეს დეკორაციებითა და კოსტიუმებით.
ჩუქება
