დასავლეთის სარკმლის ანგელოზი უცნაური გრძნობაა, როდესაც გარდაცვლილისაგან მიღებული დალუქული ამანათი გიჭირავს ხელში! ასე გგონია, მისგან ობობას ქსელივით თხელი, უხილავი ძაფები გამოდის და ბნელ საუფლოში იკარგება.
კანაფის ბაწარი სათუთად დაკეცილ ცისფერ კონვერტს რამდენჯერმე აქვს შემოხვეული: ყველაფერი იმ ჯერაც ცოცხალი კაცის მიზანმიმართულ ჩანაფიქრსა და ქმედებას ცხადყოფს, სიკვდილის მოახლოებას რომ ეჭვობს. სწორედ ამიტომ აგროვებს წერილებს, ჩანაწერებს, ოდესღაც მნიშვნელოვანი, ახლა კი მკვდარი რამეებით სავსე, დიდი ხნის ამოორთქლილი მოგონებებით გაჟღენთილ ზარდახშებს, ყოველივეს ახარისხებს და ფუთავს მომავალ მემკვიდრეზე, თითქმის უცხო, შორეულ ადამიანზე – ჩემზე – ბუნდოვანი ფიქრით ატანილი; მე კი მისი ამქვეყნიდან წასვლის შესახებ მხოლოდ მაშინ შევიტყობ, როდესაც ცოცხალთა სამყაროში ჩაკარგული შეკრულა, ბოლოს და ბოლოს, უცხო ხელს ჩაბარდება.
ამანათი ჩემი ბიძაშვილის, ჯონ როჯერის მასიური, წითელი ბეჭდითაა დალუქული, მასზე დედაჩემისა და მისი ოჯახის გერბია გამოსახული. დედაჩემის ამ ძმისშვილის შესახებ ჩემი დეიდებისა და დეიდაშვილების პირიდან უკვე იმდენჯერ მსმენია, გვარის უკანასკნელი წარმომადგენელიაო, ეს ფრაზა მისი ისედაც უცხოდ მჟღერი გვარ-სახელის მიღმა ერთგვარ საზეიმო წოდებად მესახებოდა, განსაკუთრებით, როცა მას ის თხელი, მომუწული ტუჩები წარმოთქვამდა, მართლაც ქვეყნად ერთადერთს რომ ეწერა, მთელი თავისი გვარის სიკვდილისწინა ხროტინი აეხმიანებინა.
ამ საგვარეულო ხემ – ეს ჰერალდიკური ცნება ჩემს მოკირკიტე წარმოსახვაში სწორედ ხედ ჩნდება – უცნაურად დაკოჟრილი ტოტები მრავალ შორეულ ქვეყანაში გაშალა. ფესვი შოტლანდიაში ედგა და მთელ ინგლისში გაიბარდა; როგორც ამბობენ, უელსის ერთ-ერთ უძველეს გვართან ყოფილა სისხლით დანათესავებული. მძლავრი ყლორტებით შვედეთში მოიკიდა ფეხი, შემდეგ ამერიკაშიც, ბოლოს კი შტირიასა (შტირია (გერმ. Steiermark) – ავსტრიის ერთ-ერთი მიწა (აქ და ქვემოთ – მთარგმნ. შენიშვნა).) და გერმანიაშიც. მაგრამ რტოები ყველგან გაუხმა. დიდ ბრიტანეთში ძირიც ჩაულპა და მხოლოდ ჩვენთან, სამხრეთ ავსტრიაში, ერთ-ერთ შტოს ჯერაც უდუღდა ძარღვებში წვენი: ეს ჩემი ბიძაშვილი ჯონ როჯერი გახლდათ. და ეს უკანასკნელი შტოც ინგლისმა დაახრჩო!
მაინც როგორ ებღაუჭებოდა მილორდი, „მისი უდიდებულესობა“, დედის მხრიდან პაპად რომ მერგებოდა, თავის გვარიშვილობასა და საოჯახო გადმოცემას! არადა, მხოლოდ და მხოლოდ შტირიელი მესაქონლე ფერმერი იყო! ჩემმა ბიძაშვილმა ჯონ როჯერმა სხვა გეზი დაიჭირა, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები შეისწავლა, ექიმის დიპლომი აიღო და თანამედროვე ფსიქოპათოლოგიაში მოსინჯა ძალები, შორეულ ქვეყნებში იმოგზაურა – ვენასა და ციურიხში, ალეპოსა და მადრასში, ალექსანდრიასა და ტურინში, ბევრი ისწავლა ხან დიპლომირებულ, ხანაც უდიპლომო, სულის სიღრმეთა ზედმიწევნით მცოდნე, აღმოსავლეთის ჭუჭყით გაპოხილ თუ დასავლურად გახამებულ-დაუთოებულ ქათქათა პერანგებში გამოწყობილ მოძღვრებთან.
ომამდე სულ რამდენიმე წლით ადრე ინგლისში გადაბარგდა. თუ არ ვცდები, იქ ჩვენი ძველისძველი გვარის ისტორიას იკვლევდა. არ ვიცი, ამისკენ რამ უბიძგა, ამასთან, სულ მესმოდა, თითქოს რაღაც ღრმა და უცნაური საიდუმლოს კვალს მისდევდა. სწორედ ამ საქმიანობაში მიუსწრო ომმა. რაკი ავსტრიის ჯარის სარეზერვო ოფიცერი იყო, სამშობლოში გამოიხმეს. ხუთი წლის შემდეგ ფრონტი დასახიჩრებულმა მიატოვა, კვლავ ინგლისს მიაშურა და ლა-მანში აღარასოდეს გადმოუკვეთია, სადღაც ლონდონში გარდაიცვალა; სულ რამდენიმე ნივთი დატოვა, ამჟამად ნათესავებში რომაა მიმოფანტული.
რამდენიმე სამახსოვრო ნივთის გარდა მე სწორედ ის შეკრულა მერგო, დღეს რომ მივიღე.
საგვარეულო ხე ჩაკვდა, გერბი დაიმსხვრა!
თუმცა ეს მხოლოდ ჩემი ფიქრია, რადგან საგვარეულო აკლდამის თავზე ეს საზეიმო, პირქუში აქტი არც ერთ ჰეროლდს არ აღუსრულებია.
– გერბი დამსხვრეულია, – ჩავილაპარაკე, როდესაც ამანათს წითელ ბეჭედს ვხსნიდი, – ამ ბეჭედს აღარასოდეს არავინ გამოიყენებს.
მართლაც მძლავრი, დიდებული გერბია, ეს-ეს არის, ჩემი ხელით რომ... დავამსხვრიე. დავამსხვრიე? უცნაურია, მაგრამ ისეთი განცდა მაქვს, თითქოს ტყუილი დამეწეროს.
თუმცა გერბიან ლუქს ვამტვრევ, მაგრამ ვინ იცის, იქნებ, პირიქით, ხანგრძლივი ძილის შემდეგ ვაღვიძებ? – სამ მინდვრად გადატიხრული, ძირში გაორკაპებული გერბის მარჯვენა, ცისფერ მინდორზე, მწვანე ბორცვში ვერტიკალურად ჩასობილი ვერცხლის ხმალია გამოსახული, – რაც ჩვენს წინაპართა საგვარეულო მამულის, უორჩესტერის საგრაფოში მდებარე გლედჰილის აღმნიშვნელია. მარცხენა, ვერცხლისფერ მინდორზე ამწვანებული ხეა, რომლის ფესვებს შორის მბზინავი ნაკადული გადმოდის – ეს მიდლსექსში მდებარე მორტლეიკს გულისხმობს. დაბოლოს, გერბის ძირში სოლივით ჩასობილ შუა, მწვანე მინდორზე კაშკაშა შუქურას ვხედავთ, ადრექრისტიანული ლამპრის ფორმა რომ აქვს მინიჭებული. ამ უცნაურ სიმბოლოს ჰერალდიკის მცოდნენი ოდითგანვე გაოგნებით უცქერენ.
ვიდრე უკანასკნელ, ულამაზესად დაბეჭდილ ლუქს დავამტვრევდე, ერთხანს ვყოვნდები; მისი ცქერა ერთი სიამოვნებაა! – მაგრამ ეს რა არის?! აქ გერბის ფარზე ანთებული ლამპრის ნაცვლად კრისტალია გამოსახული! სრულყოფილი ფორმის დოდეკაედრი, რომელსაც შარავანდედის მსგავსი სხივები ამკობს! მაშ, ეს ზეთის მკრთალი ჭრაქი კი არა, სხივოსანი კარბუნკული ყოფილა! და კვლავაც უცნაურზე უცნაური განცდა მეუფლება: