შესავალი 1936 წლის ერთ საღამოს, როცა თოთხმეტი წლის ვიყავი, მამაჩემმა კიოტოში, საცეკვაო წარმოდგენაზე წამიყვანა. იმ საღამოდან ორად ორი მოგონება შემომრჩა. პირველი ის არის, რომ მაყურებლებს შორის ევროპელები მხოლოდ მე და მამა გახლდით. მშობლიური ნიდერლანდებიდან იაპონიაში სულ რამდენიმე კვირის ჩასულები ვიყავით, ამიტომ ჯერ კიდევ მიჭირდა კულტურულ იზოლაციასთან შეგუება და ამას მწვავედ განვიცდიდი. მეორე მოგონება კი გახლავთ ჩემი სასიამოვნო აღმოჩენა: იაპონური ენის რამდენიმეთვიანი ინტენსიური სწავლის შემდეგ, გარშემო მყოფთა შემთხვევით ყურმოკრული საუბრიდან აზრის გამოტანას ვახერხებდი. რაც შეეხება მოცეკვავე ახალგაზრდა იაპონელ ქალებს, მხოლოდ მათი ფერადოვანი კიმონოები შემომრჩა ბუნდოვანი მოგონების სახით. რა ვიცოდი მაშინ, რომ ერთ-ერთი მათგანი ასე დიდი ხნის შემდეგ და ასეთ შორეულ ადგილას (50 წლის შემდეგ ქალაქ ნიუ იორკში) შემხვდებოდა, დამიმეგობრებდა და თავის უჩვეულო მოგონებებს მიკარნახებდა.
როგორც ისტორიკოსი, მემუარებს ყოველთვის წყაროდ განვიხილავ.მ აქ ვხედავთ არა იმდენად მემუარისტის პორტრეტს, არამედ უფრო იმ სამყაროს სურათს, რომელშიც მას უცხოვრია. მმემუარები ბიოგრაფიისგან ალბათ იმით განსხვავდება, რომ მათი ავტორი თავის ცხოვრებას პერსპექტივაში ვერ ხედავს, ბიოგრაფს კი, თავისთავად ცხადია, უფრო ვრცელ პანორამაზე მიუწვდება თვალი. როცა ავტობიოგრაფიაზე ვსაუბრობთ, შედარებისთვის წარმოიდგინეთ, კურდღელს რომ მიმართოთ თხოვნით, გვიამბოს, როგორ გამოიყურება იმ წუთებში, როცა ხტუნვა-ხტუნვით მიუყვება აბიბინებულ მინდორს. საიდან უნდა იცოდეს ეს კურდღელმა? ან თუ მინდვრის აღწერილობით დავინტერესდით, ამ შემთხვევაშიც არანაკლებ გაგვიჭირდება, რადგან სწორედ ის ინფორმაცია გვაკლია, რაც კურდღელს არ შეუმჩნევია. ამას იმ მეცნიერის გადმოსახედიდან ვამტკიცებ, ვინც სწორედ ამგვარ განსხვავებებსა და თავისებურებებზე ააგო მთელი თავისი კარიერა. და მაინც, გამოგიტყდებით, რომ ჩემი საყვარელი მეგობრის, საიური ნიტას მოგონებებმა მაიძულა, ზემოთ მოყვანილი მოსაზრებისთვის გადამეხედა. დიახ, მან სამზეოზე გამოიტანა ერთობ იდუმალი სამყარო, რომელშიც თავად იცხოვრა. შეგვიძლია ასეც ვთქვათ: ჩვენ ვიხილეთ კურდღლის თვალით დანახული მინდორი! გეიშების უცნაური ცხოვრების ამსახველ ამ მატიანეს, რომელსაც საიური გვთავაზობს, შესაძლოა, ბადალიც კი არ მოეპოვებოდეს.
გარდა ამისა, მან საკუთარი თავის შესახებ იმაზე გაცილებით უფრო სრულყოფილი, ზუსტი და საინტერესო ინფორმაცია დაგვიტოვა, ვიდრე მისი ცხოვრებისადმი მიძღვნილ კარგა მოზრდილ და გაჭიანურებულ თავში, წიგნიდან: „იაპონიის მოკაშკაშე თვალ-მარგალიტები“ ან კიდევ, წლების წინ სხვადასხვა ჟურნალში დაბეჭდილ სტატიებში გვხვდება. შეიძლება ითქვას, რომ ამ კონკრეტული, უჩვეულო ფიგურანტის შემთხვევაში, მემუარისტს არავინ იცნობს უკეთ, ვიდრე თავად მემუარისტი.
საიურიმ სახელი შემთხვევით გაითქვა. მსგავსი ცხოვრება სხვა ქალებმაც გამოიარეს. ცნობილ გეიშას კატო იუკის (მან ჯ. პირპონტის ძმისწულის, ჯორჯ მორგანის გული დაიპყრო და მეოცე საუკუნის პირველ ათწლეულში მისი ცოლი გახდა, თუმცა ოჯახმა არ მიიღო), გარკვეული თვალსაზრისით, იქნებ გაცილებით უჩვეულო ცხოვრებაც კი ჰქონდა, მაგრამ თავისი ასავალ-დასავალი ასე სრულყოფილად მხოლოდ საიურიმ აღწერა. კარგა ხნის განმავლობაში მეგონა, რომ მისი ეს გადაწყვეტილება სხვა არაფერი იყო, თუ არა სასიამოვნო შემთხვევითობა. იაპონიაში რომ დარჩენილიყო, მისი ცხოვრება მეტისმეტად დატვირთული იქნებოდა საიმისოდ, რათა მოგონებების წერაზე ეფიქრა. მაგრამ 1956 წელს გარემოებებმა საიურის შეერთებულ შტატებში ემიგრირება გადააწყვეტინა.მ დარჩენილი ორმოცი წლის მანძილზე იგი ნიუ იორკის სასტუმრო „ვოლდორფ თაუერის“ ბინადარი იყო. იქ, ოცდამეთორმეტე სართულზე მან რამდენიმეოთახიანი ლუქსი იაპონურ სტილში მოხდენილად მოაწყო და ძველებურად სისხლსავსე ცხოვრებას ეწეოდა. მის აპარტამენტს სწვევია არაერთი იაპონელი მხატვარი, ერუდიტი, ბიზნესმენი, მინისტრთა კაბინეტის წევრი და თითო-ოროლა განგსტერიც. საიური ნანახი არ მყავდა 1985 წლამდე, როცა საერთო ნაცნობმა ერთმანეთთან წარგვადგინა. როგორც იაპონისტს, მისი სახელი მსმენოდა, მაგრამ მის შესახებ თითქმის არაფერი ვიცოდი. ჩვენი მეგობრობა დღითი დღე მყარდებოდა, სულ უფრო იზრდებოდა მისი ნდობა ჩემ მიმართ, და, აი, ერთ დღესაც ვკითხე, თანახმა იქნებოდა თუ არა, მისი ცხოვრების ისტორია ფართო საზოგადოებისთვის მოეთხრო.
– ჯეიქობ-სან, ალბათ დავთანხმდები, თუ ამ მონათხრობს თქვენ ჩაიწერთ, – მიპასუხა მან.
საქმეს შევუდექით. საიურიმ იმთავითვე მკაფიოდ გამოთქვა სურვილი, რომ მოგონებები თავად კი არ დაეწერა, არამედ ჩემთვის ეკარნახა, რაც შემდეგნაირად ახსნა: ის ისე იყო შეჩვეული პირისპირ საუბარს, რომ მსმენელის გარეშე, ცარიელ ოთახში ამბის წამოწყება ვერც კი წარმოედგინა. დავთანხმდი და ტექსტს თვრამეტი თვის განმავლობაში კარნახით ვიწერდი. საიურის კიოტურმა დიალექტმა (რაც გულისხმობს იმას, რომ გეიშას გეიკო ეწოდება, კიმონოს კი ზოგჯერ ობებეთი მოიხსენიებენ) მთელი სიცხადით მაშინ შემახსენა თავი, როცა ამ ნიუანსების სხვა ენაზე გადატანის სირთულეებს ჩავუფიქრდი. მაგრამ როგორც კი თხრობა დაიწყო, მისმა სამყარომ ისე გამიტაცა, აღარაფერი მახსოვდა.
თითქმის ყოველთვის, რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, ერთმანეთს საღამოობით ვხვდებოდით, რადგან ხანგრძლივი დროის მანძილზე გამომუშავებული ჩვევის გამო ეს სწორედ ის
ჩუქება
