წინათქმა ქართული გამოცემისთვის 1980-იანი წლების მიწურულს ვიღაცამ შემთხვევით აღმოაჩინა ლოძის გეტოში გადაღებული 450-მდე ფერადი დიაპოზიტივი. ბუნებრივია, მაშინვე გაჩნდა გამოფენის მოწყობის იდეაც. იურეკს ფოტოები გაუგზავნეს და სთხოვეს, მათზე რამე დაეწერა. შეშინებული, აღელვებული და იმედით აღსავსე ათვალიერებდა სურათებს, რომლებზეც, სავსებით შესაძლებელი იყო, თავისი მშობლები ან, სულაც, თავისი თავი აღმოეჩინა. მერე დაწერა ესე „უხილავი ქალაქი“, რომლის დასაწყისშიც მისთვის დამახასიათებელი, თან მშრალად ფხიზელი, თან ირონიული სტილით გვიამბობს თავის თავზე: „ორი წლის რომ ვიყავი, ამ გეტოში აღმოვჩნდი, ხუთისა აქედან ბანაკის გზას გამიყენეს. იმ დროისა არაფერი მახსოვს. ასე მიამბეს, ასე წერია ჩემს საბუთებში, ესე იგი ასეთი ყოფილა ჩემი ბავშვობა. ზოგჯერ გავიფიქრებ ხოლმე, რა სამწუხაროა, იმ ჩემს საბუთებში სხვა რამე რომ არ წერია-მეთქი.“
ესეს წამკითხველი ნათლად დაინახავს იმ მძიმე ტვირთს, რომლის ზიდვაც იურეკს მეხსიერებიდან ბავშვობის წლების გაქრობისა და თავისი წარმომავლობის გამო მთელი ცხოვრება უხდებოდა, გაიაზრებს, რა გარემოებებმა განსაზღვრა მთელი მისი შემოქმედება.
იურეკ ბეკერის წარმოშობასა და ბავშვობაზე წარმოდგენას გვიქმნის კიდევ ერთი ესე − „ჩემი ებრაელობა“. იქ ავტორი, ამასთანავე, მსჯელობს საკითხზე, რამდენად შეიძლება ინდივიდმა თავად განსაზღვროს ამა თუ იმ ჯგუფისადმი მიკუთვნებულობა.
ორივე ესე იურეკის მეტად მცირერიცხოვან ავტობიოგრაფიულ ნაწერებს მიეკუთვნება და ერთგვარი კომენტარივით ერთვის ამ კრებულში შესულ მოთხრობებს.
პირველი მოთხრობის, „ბაბუის“ თემა თავად ამბის თხრობაა. იმავდროულად ეს არის მოთხრობა იმაზე, როგორ ვექცევით ისტორიას, როგორ ვალამაზებთ და რა განსხვავებულ ინტერპრეტაციას ვაძლევთ ფაქტებს, შეგნებულად თუ უნებლიეთ როგორ მივმართავთ „გამოტოვების ტექნიკას“. ამ ტექსტში აშკარაა მინიშნება სტალინიზმის ისტორიისადმი განსხვავებულსა და ცვალებად დამოკიდებულებაზე.
ამბის თხრობა განსჯის საგანია კიდევ ერთ მოთხრობაში, რასაც თავად ამ მოთხრობის სათაურიც მოწმობს: „ჩვენი ოჯახის უსაყვარლესი ამბავი“ − ერთი მხრივ, ამბის თხრობა საზოგადოდ და, მეორე მხრივ, თხრობის ტრადიცია, როგორც ოჯახური ტრადიციის კონკრეტული შემადგენელი ნაწილი. ავტორის მიერ „დასაქმებული“ მთხრობელი არც აღწერილ მოვლენათა თვითმხილველია, არც მათი თანამედროვე; ის ცდილობს, აღადგინოს ერთი სასაცილო ამბავი, რომელსაც, როგორც წესი, მის ოჯახში ნათესავების თავყრილობებზე ჰყვებოდნენ. თავიდან ავტორი გვიამბობს იმაზე, როგორ ეპარება ეჭვი მთხრობელს თავისივე განზრახვის წარმატებაში, მერე კი მონაცვლეობით გვთავაზობს ჩართულ მოთხრობასა და მოთხრობა-ჩარჩოს.
იურეკს ძალიან უყვარდა ამ მოთხრობის კითხვა საჯარო შეხვედრებსა თუ პრეზენტაციებზე; ის ყველა სხვა ტექსტზე მეტჯერ აქვს წაკითხული აუდიტორიისთვის. ვინ მოთვლის, რამდენჯერ დავსწრებივარ ამ მოთხრობის საჯარო კითხვას, რომლის დროსაც მუდამ სიხარულით ველოდი, როდის გააწყვეტინებდა ავტორს სიტყვას პუბლიკის სიცილ-ხარხარი. ეს წამდაუწუმ ხდებოდა. იურეკს უნდოდა კიდეც ჩვენი გაცინება. და მხოლოდ ერთ, ისიც დაუსრულებელ წინადადებაში გამოკრთება მოთხრობის უკან დამალული შრე − გადასახლებისა და ხოცვა-ჟლეტის შედეგად ამოწყვეტილი ოჯახი.
მოთხრობა „კედელი“, რომელსაც მთელი კრებული დაესესხა სათაურს, გეტოს ბინადარი პატარა ბიჭის თავგადასავალს გვიამბობს − მისივე პერსპექტივიდან. მაღალი კედლით გარშემორტყმულ დროებით ბანაკში ბავშვისა და მისი მშობლების გადაყვანასთან ერთად მოთხრობა ფათერაკიან ხასიათს იძენს. მშობლებისგან მალულად ორ მეგობართან ერთად ბიჭი აწყობს გეგმას, რომელსაც მოგვიანებით განახორციელებს კიდეც. გეგმა კედელზე გადაძრომაა.
ეს მოთხრობა იურეკმა ორმოცი წლის ასაკში დაწერა. ბავშვის პირით თხრობის ხერხმა მას საშუალება მისცა დაეხატა გეტოს ყოფისა და ბანაკში არსებული ვითარების სიტუაციური სურათი და, ამასთანავე, თავი შეეკავებინა დღევანდელი გადასახედიდან შეფასებისგან. ეჭვგარეშეა, რომ „კედელი“ სწორედ ის შეთხზული ტექსტია, რომლითაც იურეკი ყველაზე მეტად მიუახლოვდა თავის ბავშვობას. და ძნელი დასაჯერებელია, წერის პროცესში მეხსიერებას არავითარი როლი არ შეესრულებინა.
ჯერ კიდევ მისი პირველი რომანი, „მატყუარა იაკობი“, რომელმაც იურეკს მსოფლიო აღიარება მოუტანა, ბევრმა მოგონებებზე დაფუძნებულ ამბად აღიქვა. მაგრამ, როგორც თავად მრავალგზის უთქვამს, რომანის დაწერა მამამისის ერთმა მონათხრობმა შთააგონა. აღსანიშნავია, რომ ბავშვს მატყუარა იაკობის თავგადასავალშიც მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. ეს ბავშვი ლინაა, რომელზე ზრუნვაც იაკობმა მას შემდეგ ითავა, რაც გოგოს მშობლები გადაუსახლეს.
იაკობი მთელს გეტოს ამარაგებს ვითომ რადიოთი მოსმენილი ახალი ამბებით, სინამდვილეში კი მათი გამოგონება თავად უხდება: მან შემთხვევით მოჰკრა ყური ერთადერთ ცნობას, რომლის გავრცელებაც ბანაკში ისეთ იმედებს აღძრავს, რომ ახლა იძულებილია, იცრუოს და თქვას, რადიო მაქვსო.
ერთ დღეს ლინაც მოისურვებს რადიოს მოსმენას. იაკობი მოწყალებას მოიღებს და, ტიხარს უკან დამალული, გოგოს რადიოზღაპარს ასმენინებს. ეს „სნეული პრინცესის ზღაპარია“, რომანში ჩართული ტექსტი. აქაც, ისევე როგორც მოგვიანებით მოთხრობა „კედელში“, იურეკი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს ბავშვის ქცევას: ბავშვს ხომ ბავშვური სურვილები და მოთხოვნები აქვს, რომლებიც, მართალია, ოდნავაც არ შეესაბამება შექმნილ ვითარებას, მაგრამ ადამიანის არსებობას თითქოს ნორმალურობის რაღაც ნატამალს მაინც სძენს.
ჩუქება
