შესავალი მრავალმხრივი პიროვნების, იოსებ სიმონიშვილის (სიმონიანცის) ამბის შეტყობა სრულიად მოულოდნელ გარემოში მომიწია. რამდენიმე წლის წინ, ავღანეთში სამსახურებრივი მივლინებისას, სხვადასხვა რჯულისა და ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენელთან მქონდა ურთიერთობა და ერთ-ერთი მათგანი იყო ფარჰადი.
ბატონი ფარჰადი (ეთნიკური ტაჯიკი, ავღანეთის მოქალაქე) ფარვანის პროვინციის ადმინისტრაციაში მუშაობდა რიგით თანამშრომლად და მასთან პერიოდული სამსახურებრივი თანამშრომლობა მიხდებოდა. სწორედ ამ დროს ჩამოგვიყალიბდა საკმაოდ კარგი ურთიერთობა.
ფარჰადს ორმოცდაათი წლისთვის გადაებიჯებინა და დიდი პროფესიული და ცხოვრებისეული გამოცდილება ჰქონდა დაგროვებული, რაც, ავღანეთის სპეციფიკის გათვალისწინებით, კიდევ უფრო საინტერესო ჩანდა. მას განათლება ქაბულის უნივერსიტეტში მიუღია, ისტორიკოსის კვალიფიკაციის მინიჭების შემდეგ იქვე დარჩენილა და სასწავლო-სამეცნიერო საქმიანობა გაუგრძელებია. მშობლიური დარის (ფარსი) გარდა ბრწყინვალედ ფლობდა პუშტუს, არაბულ, რუსულსა და ინგლისურ ენებს. გარდა ადმინისტრაციული სამსახურისა, ფარჰადი ქალაქ ჩარიკარის უნივერსიტეტში კითხულობდა ლექციებს ავღანეთის ისტორიაზე.
როდესაც გავშინაურდით და გავუმხილე ჩემი დაინტერესება ზოგადად ისტორიით, გაიხსენა ახალგაზრდობისდროინდელი ამბავი. ერთი პერიოდი სპარსეთისა და სომხეთის ისტორიის კვლევას გაუტაცებია, რა დროსაც ხელში ჩავარდნია სპარსულ ენაზე დაწერილი მეცხრამეტე საუკუნის უცნობი ავტორის დოკუმენტი, რომელშიც მოთხრობილი ყოფილა იოსებ სიმონიანცის, იმავე იოსებ გურჯის მოგზაურობის ამბავი და მისი ფათერაკები სომხეთში, საქართველოში, სპარსეთსა და ინდოეთში.
რამდენიმე ეპიზოდის გარდა, მიამბო იოსებ გურჯის ცხოვრების ბოლო წლების ამბებიც, რომლებიც იოსებს ჯალალაბადში გაუტარებია, სადაც მეჩეთთან არსებულ მედრესეში გარდაცვალებამდე ასწავლიდა სპარსულ ენასა და ლიტერატურას.
ავღანეთში დაწყებული პერმანენტული ომების შემდეგ ფარჰადს აღნიშნული დოკუმენტი ვეღარ უნახავს და ამისთვის თავი არც გამოუდია, მაგრამ იქიდან გამომდინარე, რომ იოსების თავგადასავალის წაკითხვისას ნახსენები იყვნენ სომეხთა კათოლიკოსი, საქართველოს (ქართლ-კახეთის) მეფე გიორგი და სპარსეთის შაჰები, დღემდე ახსოვდა რიგი ამბები უცნობი ავტორის თხზულებიდან.
მოგვიანებით ჩავიწერე მოყოლილი ისტორიული ეპიზოდები, რომელთაც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინეს ჩემზე, კიდევ ერთხელ გადავხედე ქართლ-კახეთის მეთვრამეტე საუკუნის მიწურულის ისტორიას და შევეცადე, დამეწერა ამბავი, რომელიც ტრიალებს გაორებული ეთნიკური და კონფესიური იდენტობის მქონე იოსებ სიმონიშვილის, გიორგი მეთორმეტისა და ქრისტიანული რელიკვიის – წმინდა ლახვრის გარშემო.
* * *
თბილისში ავდარი იდგა. კარგა ხანი იყო, რაც ასეთი უჟმური ამინდი ასე გადაბმულად არ გაგრძელებულა. ბუნება თითქოს აქამდე გლოვობდა რამდენიმე თვის წინ დიდი პატივით დაკრძალულ პატარა კახს. იავარქმნილი თბილისი, რომელიც ალაგ-ალაგ შეეკეთებინათ, ასეთ ამინდში დიდი ვერაფერი სანახავი იყო. ცნობილი საჭურისის მიერ აოხრებულმა ქალაქმა ვერა და ვერ შეძლო წელში გამართვა. მეფე გიორგის ორგანიზებით დაწყებული აღდგენითი სამუშაოების შედეგად სრულად აღადგინეს მეტეხის ციხე და დარეჯან დედოფლის სასახლე, აღდგენილი იყო სიონი და თბილისის აბანოებსაც არა უშავდა, მაგრამ ერეკლესდროინდელი სასახლის ნასახი აღარსად ჩანდა და დედაქალაქსაც უფრო ნაცრისფერი დაჰკრავდა. მტკვრის სანაპიროებზე თბილისი თუმც სევდიანად, მაინც ეშხიანობდა.
გიორგი ერეკლეს ძეს მეფობის არც ერთ ეტაპზე ჰქონია ია-ვარდით მოფენილი გზა. ახალი ჩამცხრალი იყო ის დიდი ამბოხი, გამეფებისთანავე რომ მოუწყვეს ნახევარძმებმა.
ჯერ იყო და იულონმა გამოაცხადა თავი მეფედ და ერეკლეს ანდერძით ცდილობდა ამის გამართლებას, მერე არაგვის მპყრობელმა ალმასხანმა გადაწყვიტა, საკუთარი სამფლობელოს სიუზერენი გამხდარიყო.
ალმასხანი ყოველთვის გამოირჩეოდა წინააღმდეგობებით და „ძველ წესთა სიყვარულით“, თუმცა რასაც ვერ უბედავდა მამას, გაუბედა ნახევარძმას და სულაც არ აწუხებდა გარდაუვალი შედეგები.
ცალკე მირიანი ეპოტინებოდა მარტყოფის მიდამოებს და არ ცნობდა გიორგის უფლებებს მასზე.
სურამის მფლობელმა ფარნავაზმა უფრო ცერემონიულ და ბიუროკრატიულ მხარეზე იზრუნა და ბეჭდებიც კი დაამზადებინა საკუთარი სახელით, ამავე დროს, მეფის რისხვის შიშით, სურამის ციხიდან არ გამოდიოდა.
ალექსანდრე ბატონიშვილი თავიდანვე აღმოსავლეთზე იყო ორიენტირებული, ნდობის ნასახიც არ ჰქონდა ჩრდილოელი მეზობლისადმი, შესაბამისად, სპარსეთის შაჰისა და ჩრდილო-აღმოსავლეთ კავკასიის ფეოდალთა მხარდაჭერით გეგმავდა ქართლ-კახეთის სამეფო ტახტის ხელში ჩაგდებას. ამ აბსურდული სიტუაციის შექმნაში ღიად არა, მაგრამ ფარულად მაინც ყველა პატარა კახს ადანაშაულებდა. 1791 წელს შედგენილი ანდერძით, სამეფო ტახტზე დაჯდომის უფლება უფროსი ძმიდან ასაკით უმცროსზე გადადიოდა და ა.შ. ამავე ანდერძით ერეკლემ ქართლ-კახეთის სამეფო საუფლისწულოებად დაყო და ასე შეეცადა ძმათა შორის მშვიდობის ჩამოგდებას, თუმცა პირიქით კი გამოუვიდა.
სიკვდილის წინ, 1797 წლის 8 დეკემბერს, კიდევ ერთი დოკუმენტი შეადგენინა სათაურით „პირობის წიგნი გიორგი ბატონიშვილისა იულონ და ალმასხან ბატონიშვილების წინაშე“, რომელშიც კვლავ განაახლა ანდერძით დადგენილი წესი მეფობის მემკვიდრეობისა.
მეფის კართან დაახლოებულ ქართველობას ამ ამბავში მთავარ თანამონაწილედ დარეჯან დედოფალი მიაჩნდა, რომელიც ნაყოფიერებასთან ერთად შვილებისადმი თავგადაკლულ ზრუნვაში გამოირჩა და მეფე-გერ გიორგისთვის დამატებით თავსატეხად იქცა. ამ ანდერძის გამო ხშირად ჰასან-ხოჯალის მოურავ ოსეფა ყორღანაშვილსაც ლანძღავდნენ, რომელსაც უშუალოდ მიეღო მონაწილეობა ტექსტის დაწერაში.
1798 წლის
ჩუქება
