შესავალი - მსოფლიო წესრიგის ძიებაში ნენსის
1961 წელს, ჯერ კიდევ ახალგაზრდა მეცნიერმა, კანზასში სიტყვით გამოსვლისას, პრეზიდენტ ჰარი ს. ტრუმენის გამონათქვამი დავიმოწმე. კერძოდ, კითხვაზე, ყველაზე მეტად რა გეამაყებათ თქვენი, როგორც პრეზიდენტის მოღვაწეობიდანო, მან უპასუხა: „ის, რომ მტრები საბოლოოდ დავამარცხეთ და შემდეგ თანასწორუფლებიან წევრებად მივიღეთ ხალხთა თანამეგობრობაში. ვფიქრობ, მხოლოდ ამერიკას შეუძლია ამის გაკეთება“. ტრუმენს გაცნობიერებული ჰქონდა ამერიკის უზარმაზარი ძალაუფლება, მაგრამ უპირველესად ამაყობდა აშშ-ს ჰუმანური და დემოკრატიული ღირებულებებით. სურდა, კაცობრიობას, ამერიკის გამარჯვებებზე მეტად, მის მიერ შერიგებისთვის გადადგმული ნაბიჯები დამახსოვრე-ბოდა.
ტრუმენის შემდეგ ყველა პრეზიდენტმა გაითავისა ეს ამა თუ იმ ფორმით, სიამაყით იმოწმებდნენ ამერიკის ისტორიიდან მსგავს მაგალითებს. ხოლო დროის ამ მონაკვეთის უდიდესი ნაწილის განმავლობაში, ხალხთა თანამეგობრობა, რომლის შენარჩუნებისთვისაც იღვწოდნენ ეს პრეზიდენტები, ამ ამერიკულ კონსენსუსს ასახავდა – სახელმწიფოების მუდამ მზარდი, კოოპერაციული წესრიგი, რომელიც იცავს საყოველთაო წესებსა და ნორმებს, გამორჩეულია ეკონომიკის ლიბერალური სისტემით, გმობს სხვისი ტერიტორიების დაპყრობას, პატივს სცემს ეროვნულ სუვერენიტეტს და ემხრობა მართვის პარტიციპატორულ და დემოკრატიულ სისტემებს. ორივე პარტიის წარმომადგენელი ამერიკელი პრეზიდენტები დაუღალავად და ხშირად ძალზე დაჟინებით მოითხოვენ სხვა სახელმწიფოებისგან ადამიანის უფლებათა დაცვასა და პატივისცემას. სწორედ ამ მოთხოვნას შეაქვს დიდი წვლილი ადამიანების ცხოვრების პირობების ძირფესვიან ცვლილე-ბაში.
მაგრამ დღესდღეობით ეს „წესებზე დაფუძნებული“ სისტემა დიდი გამოწვევის წინაშეა. სხვა ქვეყნების მიმართ სულ უფრო ხშირად გამოთქმული მოწოდება, „სათანადო წვლილი შეიტანონ“, „21-ე საუკუნის წესები დაიცვან“ ან ერთიანი სისტემის ფარგლებში მოიქცნენ, როგორც „პასუხისმგებლიანი აქტორები“, ცხადყოფს, რომ არ არსებობს სისტემის საერთო დეფინიცია და არც იმის საერთო აღქმა, მაინც რას შეიძლება ეწოდოს „სათანადო წვლილი“. დასავლური სამყაროს მიღმა, დღეს ამ წესებს ის სახელმწიფოები და რეგიონები აყენებენ ეჭვქვეშ, რომელთა როლიც უმნიშვნელოა მათ თავდაპირველ ჩამოყალიბებაში. ისინი არ მალავენ, რომ ამ წესების მოდიფიცირებას ესწრაფვიან. მით უმეტეს, დღეს, როდესაც უფრო ხშირად ვიმოწმებთ „საერთაშორისო თანამეგობრობას“, ვიდრე ყველა სხვა ეპოქაში; და ეს თანამეგობრობა არ გვთავაზობს მკაფიო სურათს, მტკიცედ შეთანხმებულ მიზნებს, მეთოდებსა თუ საზღვრებს.
ჩვენი დრო დაჟინებით და სასოწარკვეთილი ეძებს მსოფლიო წესრიგის კონცეფციას. ქაოსი გვემუქრება და მაინც და ამავდროულად აქამდე არარსებული ურთიერთდამოკიდებულების მომსწრენი ვართ: მასობრივი განადგურების იარაღის გავრცელება, სახელმწიფოების ჩამოშლა, გარემოს დაზიანების შედეგები, განმეორებითი გენოციდები, ახალი ტექნოლოგიების გავრცელება ხელს უწყობს კონფლიქტების ისეთ გამწვავებას, რომ შეუძლებელია მათი შედეგების განჭვრეტა, შესაბამისად, გართულებულია ამ ყოველივეს გაკონტროლება. ინფორმაციებზე წვდომისა და გავრცელების ახალი მეთოდები დღეს ისე აკავშირებს ერთმანეთთან და ისე აერთიანებს მსოფლიოს რეგიონებს, როგორც არასდროს, და ნებისმიერი მოვლენა გლობალურ განზომილებაში გადაჰყავს. ოღონდ ეს ისეთი ფორმით ხდება, რომ აღარ რჩება განსჯის დრო. პოლიტიკური ლიდერი იძულებულია, დაუყონებლივ გაამჟღავნოს თავისი რეაქცია, რაც შეიძლება მარტივად და იოლად დასამახსოვრებლად. ხომ არ ვდგავართ საბედისწერო დროის პირისპირ, სადაც მომავალს განსაზღვრავენ ის ძალები, არანაირ წესრიგს რომ აღარ დაემქვემდებარებიან?
ჩუქება
