წინათქმა ნატო გაბუნიას ცხოვრება და შემოქმედება ქართული თეატრის ისტორიის უმნიშვნელოვანეს პერიოდს მოიცავს. მსახიობის 30 წლიანმა სასცენო მოღვაწეობამ უდიდესი გავლენა იქონია მე-19 ს-ის ქართული სამსახიობო სკოლის განვითარებასა და ჩამოყალიბებაში. ილია წერდა: "მსახიობის მოწოდებაა სიხალისე და სიმხნევე შთაუნერგოს მშრომელ ადამიანს და მშვენიერ გრძნობამდე აღზიდოს დღიური ბოროტით მოქანცული მაყურებელი".1 და მართლაც, ნატო გაბუნია თავისი ხალასი ნიჭიერებით, არტისტული შთაგონებითა და მახვილგონივრული იუმორით, ამხნევებდა და ახალისებდა ყოველდღიური ცხოვრებისაგან "მოქანცულ" საზოგადოებას.
მის მიერ შესრულებული დაუვიწყარი სახეები: ხანუმა ("ხანუმა"), ხორეშანი ("მაჭანკალი"), მაქთაღა ("რას ვეძებდი და რა ვიპოვე"), ელისაბედი ("ჯერ დაიხოცნენ, მერე იქორწინეს"), კუკუშკინა ("შემოსავლიანი ადგილი"), ზეფერინა ("ორი ჯიბგირი"), კინტო ("კინტო"), ხამფერა ("ხათაბალა"), მელანია ("მელანიას ოინები"), ბაბალე ("მეორედ გაყმაწვილება"), სოფიო ("ფული და ხარისხი"), გლეხის ქალი ("რაც გინახავს, ვეღარ ნახავ!"), მადამ ფროშარი ("ორი ობოლი"), შუშანა ("პეპო"), ქეთევანი ("სამშობლო"), ჰერტრუდა ("ჰამლეტი"), დედა ("დედა და შვილი"), საბედა ("მკითხავი"), თალალა ("როგორც მოხვალ სვინაო, ისე წახვალ შინაო"), აზნაურის ქვრივი ("გლეხთა განთავისუფლების პირველ დროების სცენები"), მათო ("აბანოს ბოღჩა") და სხვა მრავალი მთავარი თუ ეპიზოდური როლი დღემდე შემოგვინახა ქართული თეატრის ისტორიამ.
ნატო გაბუნიამ სამსახიობო მოღვაწეობა იმ პერიოდში დაიწყო, როდესაც ნაციონალ-განმანთავისუფლებელ მოძრაობაში ჩაბმული საზოგადო მოღვაწენი ქართული პროფესიული თეატრის შექმნისათვის დაუღალავად იბრძოდნენ. "ნატო იმ დროს მოევლინა ჩვენს სცენას, როდესაც ქართველთა ეროვნული მეობა თვითმპყრობელობის ძლიერი ქუსლით ტალახში ითელებოდა", - აღნიშნავდა ალექსანდრე იმედაშვილი. "მიძინებული საზოგადოების" (აკაკი) გამოფხიზლებაში, თეატრს "ტაძრის", მსახიობს კი "მოძღვრის" როლი უნდა ეკისრა. ასეთ ვითარებაში მე-19 საუკუნის ქართველ მსახიობთა საზოგადო მოღვაწეობა უანგარო თავდადებასა და საგანმანათლებლო საქმიანობას მოითხოვდა. ქართული ენის დაცვა, ხალხის ესთეტიკური აღზრდა, ქართველი ერის მრავალფეროვანი ბუნების გამოხატვა, თანამედროვე ცხოვრების ასახვა, ისტორიული წარსულის ჩვენება, ეროვნული თვითშეგნების ამაღლება - მსახიობს განსაკუთრებულ პასუხისმგებლობას აკისრებდა.
ნატო გაბუნია ყოველთვის ხალხთან იყო. სიცოცხლის სიყვარული და სიხალისე მიჰქონდა ყველგან. მაშინაც კი, როცა ეკონომიურად უჭირდა და თავის მეუღლესთან ავქსენტი ცაგარელთან ერთად თბილისი დატოვა, საქველმოქმედო კონცერტებსა და ლიტერატურულ საღამოებზე მაინც ახერხებდა გამოსვლას. თავისი სიმღერით ატკბობდა საზოგადოებას, ლექსებს კითხულობდა და ხალხური პოეზიის ნიმუშებსაც აგროვებდა. კომედიური როლების უბადლო შემსრულებელს კონკურენტი არ ჰყავდა სცენაზე, მისი კომიზმი ყოველთვის გულწრფელი და მსუბუქი იყო, რასაც ხელს უწყობდა "ხმა, სახე, გარეგნობა, სიარული, მიხვრა-მოხვრა" (ვ. გუნია). გარეგნობით შავგვრემანი და ეშხიანი "ნიჭიერი თვალებით და საოცრად მოძრავი სახით შემკული... მახვილი ენის პატრონი სცენაზე საოცარი შემოქმედი იყო", - შალვა დადიანი. "მისი ნიჭი როგორც ცეცხლის ნაპერწკალი ერთბაშად აანთებდა მაყურებელს და აღტაცებაში მოჰყავდა მთელი ხალხი", - იგონებდა რეჟისორი გიორგი თუმანიშვილი.
ნატო გაბუნიამ, რთული წინააღმდეგობით აღსავსე ცხოვრება განვლო "ბევრი რამ კარგი და თანაც მწარე გამივლია სცენაზეო", - წერდა სიცოცხლის ბოლოს.
ტრაგიკული იყო მისი შემოქმედებითი ცხოვრების უკანასკნელი წლებიც. მთელი სიცოცხლე ქართულ თეატრს ემსახურა და ბოლოს თეატრის გარეთ დატოვეს.
მსახიობის ცხოვრებისა და შემოქმედების ამსახველი მონოგრაფიული ნაშრომი, საშუალებას იძლევა თვალი გადავავლოთ ნატო გაბუნიას ბიოგრაფიის მნიშვნელოვან ეპიზოდებს, მის პირად ურთიერთობებს, მე-19 ს-ის 70-90-იანი წლების ქართული თეატრის ისტორიის ამსახველ დოკუმენტურ მასალას. იმ დროს როდესაც, საფუძველი ეყრებოდა მუდმივმოქმედ პროფესიულ თეატრს, მის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში, სხვა მსახიობებთან ერთად, ნატო გაბუნიასაც, მნიშვნელოვანი წვლილი შეჰქონდა. ვალერიან გუნია წერდა: "როგორც ყოველ მაგარ შენობას უეჭველად ეჭირვება ხოლმე ოთხი დედაბოძი, ოთხი კედელი, ისე ჩვენ თეატრსაც ერთბაშად გამოუჩნდა მართლაც და ოთხი დედაბოძი, ოთხი საიმედო საძირკველი"2 - კოტე ყიფიანის, ვასო აბაშიძის, მაკო საფაროვას, ნატო გაბუნიას სახით.
ნატო 51 წლის ასაკში გარდაიცვალა. 1911 წელს მის საფლავს, ქართულმა დრამატულმა საზოგადოებამ, ვარდისფერი ქვის ძეგლი გაუკეთა წარწერით:
"შესწყდა სიცილი ნიჭით სავსე ღვთისაგან ცხებული,
შესწყდა სიცილი, ცრემლ-ნარევი ტანჯვა და ლხენა
არ დაგივიწყებს შენ სამშობლო დავალებული,
დიდხანს გიგლოვებს, საყვარელი, ქართული სცენა."3
ნატო გაბუნიას შემოქმედება მისი განსაკუთრებული როლისა და მნიშვნელობის გამო, ყოველთვის იწვევდა მკვლევართა ინტერესს. სხვადასხვა დროს ქვეყნდებოდა ალექსანდრე ბურთიკაშვილის, დიმიტრი ჯანელიძის, ილია ზურაბიშვილის, ნათელა ურუშაძის, ვასილ კიკნაძის ნარკვევები. ძველ ჟურნალ-გაზეთებში გაბნეულია ნატოს შესახებ მოგონებები, რეცენზიები და ცალკეული ინფორმაციები. თავად მსახიობის პირად არქივში სულ რამდენიმე ფოტოსურათი და პირადი წერილია შემორჩენილი.
ჩუქება
