შესავალი საკვირველია, მაგრამ როცა მუშაობის ათწლიანი გამოცდილების მქონე ექთანს თერაპევტმა მეუღლემ პირველად მიხსენა, ჩვენს 21 თვის ვაჟს, ლუკასს აუტიზმი ხომ არ აქვსო, ისევე დავიბენი და გავბრაზდი, როგორც ეს ნებისმიერ სხვა მშობელს მოუვიდოდა.
სიმართლე ითქვას, არც აუტიზმთან მუშაობის გამოცდილება მქონდა და არც გონებაში ოდესმე გამივლია, რომ ჩემი პირველშობილი იდეალური ბავშვი არ იყო.
მაინც, საიდან მოიტანა ჩემმა ქმარმა, რომ ბავშვს აუტიზმი ჰქონდა?
პირველ რიგში, აღნიშნა, ლუკასი სათამაშოებით არ თამაშობს და ტელევიზორით ზედმეტადაა გატაცებულიო. თანაც, იყო პერიოდები, როცა რჩებოდა შთაბეჭდილება, თითქოს, უბრალოდ, თავის სამყაროში გადადიოდა. იმ დროს აუტიზმის ხსენებაც არ მინდოდა და პასუხად ვუთხარი, ლუკასი ლაპარაკობს, მთელი ათი სიტყვა იცის, რაც ორ წლამდე ბავშვისათვის არც ისე იშვიათია და, საერთოდ, თბილი ბიჭია და ჩახუტება უყვარსთქო.
ჩემი აზრით, ბავშვის მდგომარეობა აუტიზმს არ ჰგავდა, რადგან მისი ქცევა აუტიზმის ჩემს წარმოდგენებში არ ეწერებოდა. თავს არაფერს ურტყამდა. აქეთ-იქით არ ირწეოდა. საერთოდ, ისეთს არაფერს აკეთებდა, რასაც მე აუტისტურად ვთვლიდი.
იმ დღეს ჩემს ქმარს ვუთხარი, ალბათ, გაგიჟდი, აუტიზმი საერთოდ რომ ახსენე-მეთქი. ლუკასს აუტიზმი არ აქვს და საერთოდ, სიტყვა "აუტიზმის" გაგონება აღარ მსურს მეთქი.
რა ვიცოდი, რომ სულ ერთ წელიწადში აუტიზმი და მისი მკურნალობის ფორმები ჩემს ცხოვრებაში შემოიჭრებოდა.
სულ ცოტა ხანი იქნებოდა გასული მას შემდეგ, რაც ჩემმა ქმარმა ეს ავადსახსენებელი სიტყვა წარმოთქვა, რომ გავაცნობიერე – სინამდვილეში წარმოდგენაც არ მქონდა, მცირეწლოვან ბავშვებში აუტიზმი როგორ გამოიყურება. გულში ისიც ვაღიარე, რომ როგორც ექიმს, ჩემს ქმარს ჩემზე ბევრად უკეთ შეეძლო, რომ ლუკასის ქცევა მისი თანატოლების საქციელთან შეედარებინა.
ამრიგად, მეუღლის კომენტარმა ეჭვი მაინც გამიჩინა და მეც ყურადღებით დავიწყე დაკვირვება, როგორ ურთიერთქმედებდა (ან არ ურთიერთქმედებდა) გარემოსთან ჩემი შვილი . ყოველთვის, როცა რაღაც უცნაურს გააკეთებდა, მაშინვე აუტიზმი მახსენდებოდა. ვუყურებდი, როგორ იღებდა სათამაშოებს და მეთოდურად გადაჰქონდა ერთი კალათიდან მეორეში; მე კი ვფიქრობდი, იქნებ...
საკმარისი იყო, სკამიდან მოქანავე თოკს სულ რამდენიმე წამი გათამაშებოდა, მაშინვე შევშფოთდებოდი, იქნებ...
"აუტიზმი", "აუტიზმი", "აუტიზმი", მიელავდა გონებაში. მე ხომ მინდოდა, ჩვეულებრივი შვილი მყოლოდა და არა აუტიზმის მქონე ბავშვი. სინამდვილეში, ლუკასს აუტიზმი მართლაც ჰქონდა. ხოლო ის ფაქტი, რომ მე თავი ქვიშაში ჩავრგე და რეალობისთვის თვალის გასწორება არ მსურდა, მის მდგომარეობას არაფრით შველოდა.
შველოდა კი არა, ამძიმებდა კიდეც.
ლუკასი თანატოლებს მეტყველებაში თანდათან ძალიან ჩამორჩებოდა. მალე ყველაფერი ცხადი გახდა. ორწლინახევრის რომ იყო, მისი თანატოლები მშობლებთან მირბოდნენ და მეგობრის სახლში გაშვებას სთხოვდნენ, სრულყოფილ, გამართულ წინადადებებს იყენებდნენ. მაშინ, როდესაც ლუკასის თანატოლები სრული წინადადებებით საუბრობდნენ და სხვა ბავშვებს უმეგობრდებოდნენ, ჩემი ამოცანა იყო, ლუკასისათვის როგორმე სიტყვა "ბურთის" წარმოთქმა მესწავლებინა. სწორედ მაშინ გავიაზრე, რომ სხვა გზა არ მქონდა – უარყოფის რეჟიმიდან უნდა გამოვსულიყავი და ჩემი შვილის რეალობაში შემებიჯებინა.
იმ წუთიდან მოყოლებული დედასთან ერთად გავხდი მისი მწვრთნელიც და დამცველიც.
ადრეული დიაგნოსტირებისა და მკურნალობის მნიშვნელობა
1999 წელს რეალობა ვაღიარე. ამის შემდეგ რამდენიმე თვე დაგვჭირდა, სანამ დიაგნოზს დასვამდნენ და ლუკასს მკურნალობას დაუნიშნავდნენ. უკან რომ ვიყურები, ვხვდები, თუ რამდენად ძვირფასი თვეები დავკარგეთ და რამდენი რამ შეიძლებოდა ჩემს შვილს ესწავლა, სანამ აუტიზმის დიაგნოსტირების კუს ნაბიჯით მოძრავ პროტოკოლს ბოლომდე მივიყვანდით. დღესდღეობით აუტიზმის დიაგნოზს ხშირად ორი წლის ან 18 თვის ასაკში სვამენ, მაგრამ მაშინ, XX საუკუნის 90-იანი წლებში ძალზე ცოტა სპეციალისტი იყო, სამ წლამდე ასაკის ბავშვის დიაგნოსტირებას ხელს რომ მოკიდებდა. არადა, ბოლო წლებში შესრულებული კვლევები ადასტურებს მოსაზრებას, რომ საუკეთესო გრძელვადიან შედეგებს სწორედ ის ბავშვები აღწევენ, რომელთაც დიაგნოზს ადრეულ ეტაპზე უსვამენ და ინტენსიურ ინტერვენციას უტარებენ.
დღესაც კი, როდესაც მეცნიერული კვლევა ამტკიცებს, რომ მკურნალობაში სასიცოცხლო მნიშვნელობა აუტიზმის ადრეულ აღმოჩენასა და ჩარევას ენიჭება, ბავშვების უმეტესობა სათანადო დიაგნოზს ორი წლის და შემდგომ ასაკში იღებს, რადგან პედიატრებსა და მშობლებს უბრალოდ არ გააჩნიათ ცოდნა აუტიზმის ადრეული საგანგაშო ნიშნების შესახებ (აუტიზმის ტიპური საეტაპო და გამაფრთხილებელი ნიშნები იხილეთ საიტზე www.firstsigns.org). პრობლემას კიდევ უფრო ის ამძიმებს, რომ სპეციალისტებთან, რომელთაც თოთო ბავშვებში დიაგნოზის დასმა შეუძლიათ და ამას თამამად აკეთებენ, პაციენტები ერთი წლით ადრე მაინც არიან ხოლმე ჩაწერილები.
ლუკასს რომ დიაგნოზი ადრე დასმოდა და თერაპიაც შესაბამისად დაეწყო, იმ ნაბიჯებს, რასაც ბოლო შვიდი წელი მოვანდომეთ, უფრო სწრაფად გავივლიდით და მეც მკურნალობის საუკეთესო მეთოდებში უფრო მალე გავერკვეოდი და ავითვისებდი.
უნდა ითქვას, რომ კვლევები და ლიტერატურა სულ რამდენიმე