აინშტაინის რელატივობის თეორია

A 1.   აინშტაინამდის  
 
მთვარიან ღამეში მოგზაურობის დროს უსათუოდ გიფიქრია შენ, პატივცემულო მკითხველო, იმის შესახებ, თუ როგორ არის მოწყობილი ჩვენი სამყარო, რა ძალები ამოძრავებს მას, რად არის ცა მოჭედილი ვარსკვლავებით, რად მისცურავს ზეცაში მთვარე, რად ამოვა დილას მზე და სხვ.  
მე ვიგულისხმებ, რომ საშუალო სწავლა მაინც მიგიღია, მაშინ შენ იცი მთელი რიგი პასუხებისა, რომელიც მეცნიერებას ამ საკითხებისათვის სხვადასხვა დროს გაუცია და ამაყობ კიდეც ამ პასუხების ცოდნით. შენ თავისუფალი ხარ რელიგიური ლეგენდების გავლენისაგან და გგონია, რომ იცი ქვეყნის ბრუნვის საიდუმლოება. ბუნების მოვლენების ასახსნელად შენ აღარ გჭირდება ღმერთის დახმარება, ღმერთის მოციქულებზე უკეთ იცი სხვადასხვა მოვლენების მიზეზები. მეცნიერებას, რომელიც ასეთ პასუხებს იძლევა, შენ უწოდებ ფიზიკას და უსათუოდ ამაყობ იმით, რომ შენ გაქვს ფიზიკის მეცნიერება. და მართლაც აზროვნების ისტორიას არ წარმოუშვია არც ერთი მეცნიერება, რომელიც უფრო მტკიცე და საიმედო პასუხს იძლეოდეს ბუნების და სინამდვილის გაგებისათვის, ვიდრე ფიზიკა. ამიტომ ნათლად წარმოსადგენია შენი გულისწყრომა და გაკვირვება, როდესაც გეტყვიან, რომ ის ფიზიკა, რომელსაც შენ იცნობ, დღეს მეცნიერების მიერ უკუგდებულია და მის ადგილს იჭერს ე. წ. ახალი ფიზიკა; ახალი ახსნა სამყაროის და უნივერსის, ახალი საშუალება აზროვნებისათვის. შენ, რასაკვირველია, სკოლაში გისწავლია გეომეტრიაც. გახსოვს თუ როგორი სიმტკიცე და თანმიმდევრობა ახასიათებდა ამ მეცნიერების ყველა დებულებებს; შენ არ იცი, რომ გეომეტრია, რომელიც შენ ისწავლე და რომელიც ბერძენმა მეცნიერმა ევკლიდემ შეადგინა, დიდი ხანია ჩვენი მეცნიერების მიერ მიუღებელი შეიქნა და მისი ადგილი სხვა გეომეტრიულმა სისტემებმა დაიკავეს.   ესეც გაგაკვირვებს შენ, მაგრამ ისე არა, როგორც ფიზიკის დანგრევა. ვინაიდან ფიზიკალური ცოდნა შენი აზროვნების სიამაყე იყო, ის, რის საშუალებით შენ ეცნობოდი ბუნებას და მის კანონებს. გასაგებია შენი გაკვირვება და კანონიერია გულისწყრომა. შენსავით გაკვირვებული დარჩა ერთი ცნობილი მათემატიკოსი პროფესორი. მან მოისმინა პირველი მოხსენება ახალ ფიზიკის შესახებ,   და მოხუც ცოლს შეკითხვაზე უპასუხა: „ ეხ, ყოველივე დაინგრა, ყოველივე, რასაც ჩვენ ქვეყანას ვასწავლიდით, რაც გვწამდა, ფუჭი ოცნება გამოდგა, დღეს ჩვენ ვდგევართ ჩვენი საამაყო მეცნიერების ნანგრევების წინაშე “ . პატივცემული   პროფესორი ლაპარაკობდა ალბერტ აინშტაინის მიერ ფიზიკაში მომხდარ რევოლიუციის შესახებ. ჩვენც გვინდა ამ რევოლიუციას გავეცნოთ. ყველასათვის   გასაგებ ენით ამის გადმოცემა არა თუ ძნელი საქმეა, თითქმის შეუძლებელია. მიუხედავად ამისა, ჩვენ ვეცდებით, რაც შეიძლება პოპულიარულად ავაშენოთ აინშტაინის შენობა.
საშუალო საუკუნეების აზროვნება, მისი მეცნიერება და ფილოსოფია თითქმის ერთ მიზანს ემსახურებოდა. მას სურდა ყოფილიყო თეოლოგია, ე. ი. მოძღვრება ღმერთის შესახებ. ფილოსოფია თეოლოგიის მსახური არისო, იტყოდა საშუალო საუკუნის მოაზროვნე. აზროვნების საშუალებით ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ, რომ ღმერთი არსებობს; ამისათვის საჭიროდ მიაჩნდათ ღვთის ყველა დადებითი თვისებების ჩამოთვლა და დამტკიცება. მაგ. ფიქრობდენ: თუ ღმერთი შეიცავს ყოვლის შემძლეობას, ყოვლად კეთილობას და ყოვლის ცოდნას, მაშინ რეალურად არსებობის ცნებასაც უნდა შეიცავდესო. ბუნებისმეტყველება ამ ხანაში ჩამოგავდა ღვთისმეტყველებას, აქაც თვისებებს დაეძებდნენ. მაშინდელი ქიმია „ ამზადებდა უკვდავების ელექსირს, ხელოვნურ ოქროს და სხ. ფიზიკა კი სუბსტანციის მთავარ თვისებებს დაეძებდა.  
ახალი დრო, რომელიც ახალ ქვეყნების აღმოჩენით და ძველ ქვეყანაში საწარმოო ძალთა და ტექნიკის განვითარების ნიშნით მიმდინარეობს, დაიწყო ადამიანის თვალსაზრისის ძირბუდიანად შეცვლით. ახალმა ბუნების მეცნიერებამ, რომელიც პირმშო შვილი იყო ტექნიკურ რევოლიუციების და საერთო მატერიალურ კულტურის აღორძინებისა, უნდობლად უკუაგდო სუბსტანციის თვისებების ბუნებაში ძიება და დაიწყო ბუნების მოვლენების გამოანგარიშება. ბუნების კანონი გადათარგმნა რიცხვის კანონად და სწორი მეთოდით იქნა გამოანგარიშებული.
ბუნების მოვლენების და მისი კანონების გარიცხვობრიობა - აი, ახალი დროის ახალი სიტყვა. მით დაიწყო ჩვენი ფიზიკა, რომელიც კეპლერმა, გალილეო გალილეიმ და ნიუტონმა დააარსეს, ის მეცნიერება, რომელსაც სახელად კლასიკური ფიზიკა ეწოდება. მთელი ბუნება ამ ფიზიკაში გადაქცეულია მოძრაობად და მოძრაობა გამოანგარიშებულია რიცხვის საშუალებით. სრული სამასი წელიწადი ემსახურა კლასიკური ფიზიკა აზროვნებას და ცოდნას. მე-19 საუკუნის მიწურულში კი, მას შემდეგ, რაც თვით ის მათემატიკა და გეომეტრია, რომლის კანონებზე ბუნების კანონები ემყარებოდა, შესწორებულ და გადაკეთებულ იქნა, ფიზიკის კლასიკური სისტემა გაიხლართა წინააღმდეგობათა მთელ რიგში, რომლიდანაც მან თავი ვერას გზით ვერ დააღწია. კლასიკური ფიზიკა უმთავრესად მექანიკა იყო, ე. ი. ის მთელ ბუნებას მოძრაობად   აქცევდა და შემდეგ ამ მოძრაობას ანგარიშობდა. ახალ დროის ფიზიკაში კი მექანიკის გვერდით აღიმართა ელექტრო-დინამიკა, რომელიც მექანიკის კანონებით არ აიხსნება და განიმარტება. ელექტრო-დინამიკის პრობლემებმა საჭირო გახადეს ფიზიკის მთავარ დებულებათა რევიზია; სამი