ჭეშმარიტი ფილოსოფიის გზაზე ჩვენი ინდივიდუალური არსების მეცნიერული გზით დაცვა და მისთვის განსაკუთრებული ადგილის მოძიება გერმანული ფილოსოფიის ყოვლისშთანმთქმელ „ აბსოლუტურსა “ და ბუნებისმეტყველების ყოვლისგამხრწნელ მექანიზმს შორის - აი, „ ინდივიდუალიზმის “ საინტერესო ამოცანა.
ადამიანის სული, რომელმაც განყენებული ფილოსოფია და განყენებული ბუნებისმეტყველება შექმნა, საბოლოდ უნდა დარწმუნდეს, რომ ეს რთული და ოსტატური ნაგებობები ერთ სერიოზულ ხარვეზს გულისხმობენ: მათში არ არის ადგილი თვით ხუროთმოძღვრისთვის.
ერთი მხრივ, გონებაჭვრეტითი პანთეიზმი თავის „ აბსოლუტურს “ აღმართავს მხოლოდ მის განყენებაზე ყოველივე ინდივიდუალურისგან, ვერ ამჩნევს რა, რომ ამ დროს თვით „ აბსოლუტური “ სიცარიელედ იქცევა; მეორე მხრივ, დღეს გაბატონებულ „ პოზიტიურ “ მსოფლმხედველობაში ჩვენს გონებას, გამოითვლის რა სამყაროს ელემენტებს, ერთობ გულუბრყვილოდ გამორჩება საკუთარი თავი.
როგორიც არ უნდა იყოს განსხვავება და თვით წინააღმდეგობაც კი იდეალიზმის მეტაფიზიკასა და თანამედროვე ნატურალისტთა პოზიტიურ შეხედულებებს შორის, ისინი ერთ რამეში თანხვდებიან: აქაც და იქაც ადამიანი თამაშგარეთაა. თუკი სამყაროს არსი და აზრი ისეთ საგნებში მდგომარეობს, როგორიცაა „ უპირობო იგივეობა “ , „ აბსოლუტური იდეა “ , „ არაცნობიერი “ და სხვა ამის მსგავსი რამ, მაშინ ადამიანისთვის თავისი სულიერი მოთხოვნილებებითა და ცხოვრებისეული ამოცანებით აქ ადგილი არ არის; მისთვის არც იმ შემთხვევაშია ადგილი, თუ სამყარო მოძრავი ნივითიერების მხოლოდ რთული მექანიზმია. პირველ შემთხვევაში ადამიანი იკარგება წარმავალი მომენტის აბსოლუტურის გულგრილობაში, მეორე შემთხვევაში ის ქრება, როგორც წუთიერი შეთავსება მატერიალური ნაწილაკებისა, რომლებიც ერთდება და კვლავ იშლება. მსგავსი შეხედულებები ადამიანზე, გარდა იმისა, მოგვწონს ისინი თუ არა, თვითონ ანადგურებენ საკუთარ თავს თავისი შინაგანი შეუსაბამობით, ხოლო თუ ჩვენ უარვყოფთ მათ, ეს ხდება არა იმ მიზეზით, რომ ისინი ადამიანური არ არის, არამედ იმიტომ, რომ ისინი არაგონივრულია.
უპირველს ყოვლისა, რასაც არ უნდა გვეუბნებოდეს, როგორც იდეალიზმის, ისე მატერიალიზმის ფილოსოფია, უნდა გვახსოვდეს, რომ თვით ეს ფილოსოფია, მისი ყველა სისტემა აბსოლუტური იდეებისა და ყველა მისი სისტემა ატომებისა მხოლოდ ადამიანური გონების პროდუქტებია, რომლებსაც არ გააჩნიათ და არც შეიძლება გააჩნდეთ რაიმე სხვა მნიშვნელობის პრეტენზია.
„ სამყარო არის აბსოლუტური იდეა “ . მაგრამ, როგორც თვით ჰეგელმა უნდა აღიაროს, ეს იდეა თვითცნობიერებას აღწევს და ნამდვილად განიაზრება მხოლოდ ა დ ა მ ი ა ნ უ რ გონში, ანუ, სხვა სიტყვებით, ყველაფერი, რაც ჩვენ ამ იდეის შესახებ ვიცით, ჩვენ მხოლოდ ჩვენი ადამიანური აზრიდან გამოგვაქვს.
„ ადამიანი არის მოძრავ ატომთა მექანიზმი “ . მაგრამ, საიდან მოდის თვით ცნება ამ ატომების შესახებ და ყველაფერი, რასაც ჩვენ მათ შესახებ გვეუბნებიან, თუ არა ისევ ჩვენი ადამიანური აზრიდან?
და აი, იმ დროს, როდესაც ერთი ჯგუფის მოაზროვნენი ამტკიცებენ, რომ ჭეშმარიტი ადამიანი არის მხოლოდ აბსოლუტური იდეის მომენტი (ჰეგელი) ან მხოლოდ საგნობრივ ნაწილაკთა კომბინაცია (მატერიალისტები), სხვები მეტი თანმიმდევრულობით შენიშნავენ, რომ თვით აბსოლუტური იდეა არის მხოლოდ ადამიანური გონების აზრი (ფოიერბახი), ხოლო თვით ბუნების საგნობრივი მექანიზმი არის მხოლოდ ჩვენი ადამიანური წარმოდგენა, რიგი ჩვენი ცნობიერების მდგომარეობებისა და თვით მატერია - მხოლოდ შ ე ს ა ძ ლ ე ბ ლ ო ბ ა ასეთი მდგომარეობისა (მილი, ტენი).
სამყარო - იდეათა განვითარებაა, ამტკიცებს ჰეგელის აბსოლუტური ლოგიკა; მაგრამ, ეს იდეა აქ შეიძლება განაზრებულ იქნეს მხოლოდ ადამიანური გონების მიერ, რომელიც, იმავდროულად, ამ იდეალური განვითარების უკანასკნელი წევრია (დასკვნა). ადამიანის ცნობიერება მხოლოდ მდგომარეობაა მატერიის, გვაუწყებს მატერიალიზმი, ხოლო მატერია ჩვენი ცნობიერების მდგომარეობაა მხოლოდ, განმარტავს ემპირიული ფილოსოფია. სამყარო არის მექანიზმი; მაგრამ, ამ მექანიზმის აგებულება ჩვენი თავის ტვინის საქმეა მხოლოდ, თვით თავის ტვინი კი უმცირესი და ყველაზე უმნიშვნელო ბორბალია ამ მექანიზმში. ასეთია არსებითი წინააღმდეგობა თანამედროვე მსოფლჭვრეტაში. წინააღმდეგ იდეალისტის მტკიცებისა, რომ ადამიანი თავისი ცნობიერებით მხოლოდ აბსოლუტური იდეის მომენტია, ზუსტად ისევე, როგორც მატერიალისტის მტკიცების წინააღმდეგ, რომ ადამიანი და მისი ცნობიერება მხოლოდ მატერიის მდგომარეობაა, ყოველთვის აქვს ძალა ემპირიკოსის მტკიცებას, რომელიც, შლის რა, როგორც მატერიის, ისე აბსოლუტური იდეის ცნებას, ასკვნის, რომ თვით იდეაცა და თვით მატერიაც მხოლოდ ჩვენი ადამიანური ცნობიერების მდგომარეობებია. მაგრამ, ვერც ემპირიკოსი პოულობს სიმშვიდეს ამ დასკვნაში, რადგან გამოცდილება მყისვე კარნახობს მას, რომ ჩვენი ცნობიერების მდგომარეობები სხვაგვარად არ არსებობენ, თუ არ თავის ტვინის მოქმედებასთან კავშირში, ეს უკანასკნელი კი მატერიალური სამყაროს ერთ-ერთი მოვლენაა; შესაბამისად, ეს მატერიალური სამყარო უ ძ ღ ვ ი ს წ ი ნ ჩვენს ცნობიერებას