I მას შემდეგ, რაც ინტერნაციონალი დაარსდა და მუშათა კლასი ყოველდღიური გამოცდილებითა და ბრძოლით თანდათან იკვლევს თავის განთავისუფლების საშუალებას, არც ერთ კითხვას არ გამოუწვევია იმდენი მსჯელობა მუშათა შორის და სოციალისტთა კონგრესებზედ, იმდენი დავა და წინააღმდეგობა სხვადასხვა სოციალისტურ პარტიათა შორის, როგორც კითხვას სახელმწიფო ძალის ხელში ჩაგდების შესახებ (La Conqu ê te des pouvoirs publics).
ეს სახელმწიფო ძალის ხელში ჩაგდება ერთადერთ საშუალებად შეიქმნა საციალური ტრანსფორმაციისა სოციალისტურ-პოლიტიკურ პარტიათათვის და მალე თავისი ნაყოფიც გამოიღო, - იგი გადიქცა სოციალ-დემოკრატების და სხვა „ პოლიტიკურ პარტიათა “ კანონიერი მოქმედების წყაროდ, მათი ლეგალიზმის დასამტკიცებელ და გასამართლებელ პრინციპად.
და ეხლა როდესაც მთელი სოციალ-დემოკრატია და სხვა სოციალისტურ-პოლიტიკური პარტიები, რომელთაც სრულიად დაჰკარგეს ყოველივე რევოლუციონური სული, რომელნიც სრულიად ჩაიფლენ კანონიერების და მშვიდობიანობის მორევში, ეხლა მეტადრე, როდესაც ეს პარტიები მთელი დედამიწის ზურგზედ არწმუნებენ მუშებს, რომ მხოლოდ ისინი არიან „ ერთადერთი პარტიები პროლეტარიატის დამცველი “ , როდესაც საჯაროდ გაიძახიან რომ თოფითა და იარაღით ბრძოლა - ბურჟუაზიული წესებია რევოლუციისა და მხოლოდ საარჩევნო ბიულეტენით, მხოლოდ საყოველთაო არჩევნებით არის შესაძლებელი ამ პარტიათა მიერ მთავრობის ხელში ჩაგდება და შემდეგ საპარლამენტო უმეტესობითა და კანონმდებლობით საზოგადოების გარდაქმნა, ეხლა მიგვაჩნია ჩვენ საჭიროდ, განსაკუთრებით ჩვენში, სადაც პირველად შედის ხალხში სოციალიზმისა და რევოლუციის ცნებანი, მივუთითოთ ხალხს ნამდვილ საშუალებებზე და დავგმოთ ღირსეულად ევროპიდან რუსეთში და იქიდან ჩვენში შემოტანილი ნაყოფი ევროპის გადაღჩუებული დემოკრატიის აზროვნებისა, ევროპის აზრის სილაჩრისა, რომელმაც შეიპყრო მთელი ეგრედ წოდებულნი პოლიტიკური პარტიანი.
მაგრამ, მიუხედავად ამისა, დღეს, საბედნიეროდ, დიდი პროტესტია ევროპის მუშათა კლასთა შორის ამ ლეგალური კრეტინიზმის წინააღმდეგ, დიადი ტენდენცია არსებობს ნამდვილი სოციალური რევოლუციისაკენ. მის საშუალებათა დამუშავებაზედ ბევრი გონებრივი ენერგია დაუხარჯავს, ბევრი სისხლი დაუღვრია ევროპის მუშათა კლასებსა - და ჩვენც ვეცდებით, - გავარკვიოთ ეს ორი მიმდინარეობა სოციალიზმის განხორციელების საშუალებათა შემუშავებაში, - ლეგალიზმი, კანონიერი მოქმედება, სახელმწიფო უფლებათა ხელში ჩაგდება, - და სოციალური რევოლუცია. ეს ორი ცნება არა თუ ერთი და იგივე არ არის, როგორც ამას ამბობენ პოლიტიკური პარტიები, არამედ პირდაპირ ჰრიცხავენ ერთმანეთს, პირდაპირი მოწინააღმდეგენი და მტერნი არიან ერთმანეთისა.
ამ პოლიტიკურ პარტიებს რომ ჰკითხოთ, - რათ ეძახიან ისინი თავს „ პოლიტიკურ პარტიებად “ - მაშინვე გიპასუხებენ: - მიტომ რომ ჩვენ პოლიტიკური ბრძოლა გვწამს; მიტომ რომ ყოველივე ბრძოლა ეკონომიური, ყოველივე ბრძოლა კლასთა შორის იმავე დროს პოლიტიკური ბრძოლაა! - კარგი და პატიოსანი, - ეტყვით თქვენ, - მაგრამ აქ კანონიერი მოქმედება, პარლამენტარიზმი რაღა შუაშია? - აქ კი ჩვენი პოლიტიკური პარტიის წევრი გაკვირვებით შემოგხედავთ და მართლაც ეგონება, - გიჟი ხომ არ არის ჩემი მოსაუბრეო. - როგორ? სწორედ იმიტომა ვართ პოლიტიკური პარტია, რომ სახელმწიფოს საზღვრებში ვიბრძვით, ვსარგებლობთ იმ უფლებით, რომელიც გვაქვს დღევანდელ ბურჟუაზიულ პირობებში, და მივდივართ თანდათან სახელმწიფო უფლების მთლად ხელში ჩაგდებისაკენ, პროლეტარიატის დიქტატურისკენ, „ სოციალური რევოლუციის სახელით “ . - ამგვარი იქნება მათი პასუხი.
თანამედროვე მარქსისტი, მაგალითად, და განსაკუთრებით ბერშტეინის მიმდევარი, სრულიად ჩაიფლა კანონიერების უფსკრულში და საარჩევნო კენჭი ერთადერთ იარაღად აღიარა პრაქტიკულად, და ასე გასინჯეთ - თეორეტიულადაც, მრავალმა მათგანმა სოციალური რევოლუციის მოხდენისთვის. ერთი მათგანი, ავსტრიელი ს.-დ-ი ჰილფერდინგი, ფრანგებს რევოლუციონერობასაც უკიჟინებს, და საფრანგეთის მუშათა კლასის თეორიას რევოლუციისას (რევოლუციონურ საყოველთაო გაფიცვას, მაგალითად) გალლების ფრაზეოლოგიას ეძახის, და საფრანგეთის წესებს რევოლუციისას - ბურჟუაზიულ წესებად სახავს. საზოგადოდ ამ ბოლო დროს სქელ-კანა გერმანელი ძლიერ თავხედობით ექცევა ფრანგებს და რევოლუციასაც კი ასწავლის, მაგრამ მათ ამ შემთხვევაში სხვა არა ეთქმისთ რა, გარდა კრილოვის „ ვირისა და ბულბულის არაკისა “ ... თვით ოპორტუნისტმა ჟორესმა ძლიერი წკიპურტი ჰკრა ცხვირში გერმანელ ს.-დემოკრატიას ამსტერდამის კონგერესსზედ; თუ კი ამისი გრძნობა შეეძლო მოუხეშავ გერმანელს, ძლიერ საგრძნობელი იყო ეს წკიპურტი...
აგრეთე ბლანკისტი მუდამ გაიძახოდა, და ეხლაც გაიძახიან ნაშთები ბლანკიზმისა, რომ სახელმწიფოს ხელში ჩაგდება ერთადერთი საშუალებაა სოციალური ტრანფორმაციისაო, მაგრამ ესენი უფრო რევოლუციონური გზით აღწევენ ამ მიზანს, ვიდრე კანონიერითა, და ამით ინახავენ თავიანთ დიდებული მებრძოლი მოძღვრის ტრადიციას. დიქტატურა პროლეტარიატისა! - გაიძახიან ისინიც, როგორც ს.-დ-ები, იმ განსხვავებით, რომ ს.-დ-ების უმეტესი ნაწილი კანონიერი მოქმედებით მიისწრაფის ამ დიქტატურისაკენ, ბლანკისტები კი როგორც კანონიერით, მით უმეტეს რევოლუციონური მოქმედებით.
არის აგრეთვე სხვა სკოლები სოციალიზმისა, რომლებიც კანონიერი და არაკანონიერი გზით მიილტვიან დიქტატურისაკენ, რომელნიც არ სცილდებიან სახელმწიფო დაწესებულებათა საზღვრებს და მათ ფარგალაში, მათი საშუალებით ჰგონიათ შესაძლებელი