ისტორიული მატერიალიზმი ავტორისაგან
ეს წიგნი 1910 წელში შედგენილია. პირველი გამოცემა 1912 წელს მოხერხდა, მარა იგი ცენზურამ აკრძალა. ამიტომაც ხალხისთვის წიგნი უცნობი დარჩა. დღეს ის შევსებული და შესწორებული გამოდის.
როცა მეზღვაური შორეულ ქვეყანაში მიემგზავრება, ის მთელ თავის იმედებს კომპასზე ამყარებს, რომელიც მას გზას უჩვენებს და მიმართულებას აძლევს. ასეთი კომპასია მებრძოლისათვის სწორი მსოფლმხედველობა. ეს განსაკუთრებით უნდა ითქვას მსოფლიო კატასტროფისა და რევოლუციის ხანაში. საზოგადოებას არ შეუძლია გადასცდეს განვითარების აუცილებელ საფეხურს, მაგრამ ყალბი ტაქტიკა, არეულ-დარეული გზა ახალი წყობილების „ მშობიარობის ტკივილებს “ აძნელებს და ძველი წესების გახანგრძლივებას ხელს უწყობს.
ასეთ სწორ გზას მხოლოდ მარქსიზმი იძლევა. მსოფლიო ომი ამ მხრივ საუკეთესო მაგალითს წარმოადგენს. ბურჟუაზიული პაციფისტები, ანუ მუდმივ მშვიდობიანობის მოტრფიალენი ომის თავიდან აცილებას ქადაგებით, - ლიტონი სიტყვით ლამობდენ. ეს უტოპია იყო. კაპიტალიზმი მუდმივი შეხლა-შემოხლის ასპარეზია. მეოცე საუკუნის დასაწყისში ბურჟუაზიამ თითქმის მთელი მსოფლიო დაიმორჩილა. ის თავის კანში ვეღარ ეტევა. მისი ეკონომიური ინტერესი მოითხოვს ახალი ქვეყნების დაპყრობას, იქ თავისი გავლენის გაფართოვებას და ამ გზით ფართო ბაზრების შეძენას. ასეთივეა ყველა ქვეყნის ბურჟუაზიის ლტოლვილება. ჯერ მშვიდობიანი გზით ომობენ და მით თავის ეკონომიურ გავლენას აფართოვებენ. მარა დადგა მომენტი, როცა ეკონომიური მეტოქეობის კვანძი სავსებით დაიხლართა. საჭირო შეიქნა მისი გაჭრა. ამ ნიადაგზე მსოფლიო ომმა იფეთქა, რომელიც სამი წელია რაც ანადგურებს კაცობრიობას და მას ბარბაროსობისაკენ მიერეკება. ისტორიული მატერიალიზმი ერთხელ კიდევ საუცხოვოთ დამტკიცდა.
სოციალ-დემოკრატია ამ უდიდეს და მეტათ მჭრელ იარაღს ეყრდნობა და მისი მეოხებით ცხოვრების ლაბირინტში გზას იკვლევს. ამ იარაღის მომარჯვება ყველაზე უფრო საჭიროა სწორეთ დღეს, როცა რუსეთის რევოლიუცია ვითარდება და ღრმავდება. ისტორიული მატერიალიზმის კარგათ შესწავლა მკითხველს მიმდინარე ამბების გაგებას და მასში შეგნებული მონაწილეობის მიღებას გაუადვილებს.
ქ. თფილისი. 2 ივნ. 1917 წ.
წინასიტყვაობა 1-ი გამოცემისა
ადამიანი ემორჩილება ორგვარ მოვლენათა გავლენას. ერთნი არიან მოვლენანი ბუნებისა, მეორენი - მოვლენანი საზოგადოებისა. მათი გავლენა ადამიანზე იწყება ერთ და იმავე დროს. ამიტომ ის მუდამ იძულებულია ანგარიში გაუწიოს ამ ორივე მოვლენას და თავისი ცხოვრება შესაფერათ მოაწყოს. ეს ანგარიშის გაწევა პირველათ ნიშნავდა უბრალო შეგუებას, ბუნებისა და საზოგადოებისადმი სრულ მორჩილებას და მათ ყურმოჭრილ ყმათ გადაქცევას; შემდეგ კი მოვლენათა თანდათანობით გაგებას, მიზეზების გამოკვლევას, აწონ-დაწონას და მოწინააღმდეგე ძალებთან გაგებულათ ბრძოლას. ჩვენ დღეს ამ მეორე ხანაში ვიმყოფებით. მაგრამ აღსანიშნავია ის, რომ ადამიანის ცნობისმოყვარეობა ამ ორივე სამეფოს მიმართ სრულიად სხვადასხვა ნაირია. მას მუდამ უფრო აინტერესებს ბუნება, ვინემ საზოგადოება. ესაუბრეთ მას ბუნებისმეტყველების მარტივ კითხვებზე, მაგ. თოვლზე, წვიმაზე, მეხზე და სხვ. და ის რაგინდ ხეპრე იყოს, დიდის სიამოვნებით მოგისმენს და დიდხანს არ დაივიწყებს. აგრეთვე უბრალო მწიგნობარიც ასეთ წიგნებს ძლიერ ეტანება. ბუნების შესწავლა სავალდებულო საგნათ არის გადაქცეული სასწავლებლებშიაც, თვით სახალხო სკოლებშიაც კი. საზოგადოება? მისი შესწავლა, მისი გზა-კვალის გაგება და საზოგადოთ, მისკენ ყურადღების მიპყრობა რჩეულთა ხვედრია. და ეს იმ დროს, როცა შეიძლება დანამდვილებით ითქვას, რომ საზოგადოება მეტ გავლენას ახდენს ადამიანზე, ვიდრე ბუნება და თვით ბუნების გავლენაც წარმოებს საზოგადოების საშუალებით. საზოგადო ცხოვრება ძლიერ გართულდა, მისი კალაპოტი გაღრმავდა და გამრავალფეროვანდა, მრავალი მოპირდაპირე ძალა ერთმანეთზე გადახლართულ-გადაკვანძულია, ცხოვრება გაჭირდა, ის დიდ შრომასა და ენერგიას ითხოვს. და აი, ამ აბობოქრებულ ტალღებში ხალხის დიდი უმრავლესობა ალალ ბედათ დასცურავს; მას სრულიად არ გაეგება ამ ტალღების ასავალ-დასავალი, ის ამათ უსინათლოსავით აყვება და ჩაყვება და თუ რაიმე შეიძინა ხომ კარგი, თუ არადა უფსკრულში ინთქმება და ნუგეშს იღბალში ხედავს. რას იტყოდით იმ მონადირეზე, რომელიც სანადიროთ უიარაღოთ წავიდა?
ანდა სადაური მეომარია უიარაღო მხედარი? ცხოვრებაში დიდძალი ხალხი ნადირობს და იბრძვის საჭირო იარაღს მოკლებული. ცნობა იმ მიდამოსი, სადაც იბრძვი - გამარჯვების აუცილებელი საშუალებაა. თუ მართალია საზოგადოთ ის, რომ ცოდნა ძალაა, მართალია ამ კერძო შემთხვევაშიაც. კაცმა წინდაწინ, რასაკვირველია, არ იცის, თუ რით დაბოლოვდება მისი მოქმედება, მარა ის მოვალეა იცოდეს რანაირ ძალასთან აქვს საქმე, ვინ არის მისი მტერი და ვინ მოყვარე. მას აქვს მიზანი, რომლისაკენ ის მიექანება, მაგრამ ამ მიზნის მოპირდაპირე მიზანი აქვს სხვებს. ჩაღდება მათ შორის შეტაკება, გზის გაბრუნდება, მოქმედების შესვრა, პლანის ჩაფუშვა და ბოლოს ხელში რჩება ის, რაც არ სურდა და რასაც არ მოელოდა. ახლა წარმოიდგინეთ მცოდნე მებრძოლი; მან იცის რაგვარ საზოგადოებაში ცხოვრობს, რა ნაწილებისაგან შესდგება იგი, საითკენაა მისი მტერი,
ჩუქება
