საქართველოს დამოუკიდებლობა საქართველოსთვის აღსრულებულთა ხსოვნას
ახალთ საიმედოდ
MORTUIS PRO GEORGIA
IN MEMORIAM
JUNIORIBUS
IN SPEM
გასრულდა მათი ამბავი, ვითა
სიზმარი ღამისა.
რუსთაველი.
POST-SCRIPTUM წინასიტყვაობის ნაცვლად
„ ჩემი სურვილი არის, საქართველო ისეთივე ძლიერი იყოს, როგორც წინად იყო; რომ არავითარი დახმარება უცხოელთა არ სჭირდებოდეს მშვიდობიანობისა და ომის დროს.
მაგამ რაკი დროთა ბრუნვისა, ანუ დაუდგრომლობის მიზეზით, ანუ, შესაძლოა, ამ ორსავ მიზეზით ერთად, ისეთ დაუძლურებამდის მივედით, რომ სხვებს უნდა დავემორჩილოთ, მე უფრო გონივრულათ მიმაჩნია, იმათგან ვიყოთ დამოკიდებული, ვინც უფრო ზომიერი და მართლის მოყვარეა და ვინც მეგობრობას თავის მოკავშირეებთან უფრო მტკიცეთ ინახავს “ ...
ეს სიტყვები გუშინ არ არის ნათქვამი, მაგრამ მათი თქმა შეიძლებოდა ჩვენს დროშიაც; ასი წლის წინათაც; და საერთოდ ყოველთვის, როცა კი საქართველო იძულებული ხდებოდა, ხალხთა ბედის გადამწყვეტ მეზობელ იმპერიებში აერჩია ერთ-ერთი პოლიტიკური დამოკიდებულების შესაკრავათ.
მოყვანილი გრძელი ტირადა ამოღებულია იმ სიტყვიდან, რომელსაც ათქმევინებს ძველი, ბიზანტიეული ისტორიკოსი ჰაიეტს „ დიდებულს... ყოველივე რომაულის მოძულეს, სპარსელების მუდმივ მომხრეს. წარმოთქმული კი იყო სიტყვა (რომელშიაც საქართველოს მაგიერ ნახმარია ლაზიკა-კოლხიდა, უფრო ზედმიწევნით: სახელმწიფო ანუ რესპუბლიკა კოლხთა) 554 წ. ქ. დ. შ. სადღაც, მთის მივარდნილ ხევში სახალხო საიდუმლო ყრილობის წინაშე, რომელიც თათბირობდა დღიურ პოლიტიკურ კითხვებზე: მაშინდელ ამიერ-კავკასიითვის ეს იყო ერთ-ერთი დრამატიზმით გაჟღენთილი ისტორიული წამი, როცა მათ მიწაზე და მათ გამო წარმოებდა ბრძოლა სპარსელთა და რომაელთა, ე. ი. ბიზანტიელთა შორის; ადგილობრივი ხალხებიც არ იდგენ გულხელდაკრეფილი. ჰაიეტის სიტყვებში საკვირველი სინათლით და მოკლეთ გამოთქმულია დასაბუთება იმისი, რასაც ეხლა უძახიან პოლიტიკურ ორიენტაციას საქართველოსას, ანუ, რომელიმე სხვა, ეგრედ წოდებულ მცირე ერისას, რომელიც ასეთსავე პირობებში, - ძლიერ იმპერიათა ბრძოლის დროს - იცავს დამოუკიდებლობას.
კავკასიის ერებს მე-VI საუკუნის შუაში, აღმოსავლეთ რომის იმპერიის ძალმომრეობასა და ირანის სასანიდთა წინააღმდეგობის შორის, ერთ-ერთი რამ უნდა აერჩიათ, მაგრამ იმ დროის მოღვაწეებს, უკან რომ მიეხედათ, შეეძლოთ, მოეგონებიათ არა ერთი წარსული ორიენტაციის შეცვლა. სხვა რა იყო, თუ არა შესაფერად არჩეული მიმართულება ძლევა-მოსილ, კეთილად-განწყობილ, შორეულ რომთან კავშირის დაჭერა რომლის შესახებ ხსოვნა, უეჭველია, ჯერ ცოცხალი იყო და რომლის შესახებ, მცხეთაში ვესპასიანის ცნობილ წარწერებზედაც რომ არაფერი ვთქვათ, ანგორის შესანიშნავ ძეგლზე (Monumentum Ancynarum) ავგუსტოსის მოღვაწეობის მოკლე ცნობები დღემდეა შენახული. (Index rerum gestarum divi Augusti: თავისი ელჩების პირით იბერთა, ალბანთა მეფეებმა... სთხოვეს რომის ხალხს მეგობრობა).
წინა საუკუნეში პომპეებისა და ლუკულლების დროს რესპუბლიკისა და მიტრიდატ ევპატრ პონტიელის შორის ბრძოლაში, განა კავკასიას არ უმტყუნა კამათელმა და წააგო თავისი საქმე შემცდარი „ ორიენტაციის “ გამო? შორს, საუკუნეთა სიღრმეში, შეეძლო მე-VI საუკუნის კოლხეთ-ლაზიკის ანუ იბერიის მამულიშვილს გადაეხედნა და ბევრი რამ მეხსიერებაში აღედგინა, მაგრამ მან არ იცოდა, თუ რა მზადდებოდა და რა მოჰქონდა მომავალს: არც საუკუნეებით გაწამებული მდგომარეობა კავკასიისა მეომარ ისლამსა და იმდენადვე შეურიგებელ ქრისტიანობას შორის; არც ბედი ამ ქვეყნებისა, რომელნიც მუდმივ შემოსევათა უროს გრდემლათ გახდებოდენ; არც შემდეგი საუკუნეების ცვალებადობა, რომელსაც მიჰყავდა საქართველო ხალიფების ბაღდადიდან და ძოწეულმოსილ იმპერატორთა კონსტანტინეპოლიდან - სპარსეთის აღორძინების ისპაჰანშიაც, ამურატების სტამბოლშიაც, და „ უწყნარესი “ მეფეების მოსკოვშიაც; არ იცოდენ, რომ ჩვენს დროში, რომანოვების პეტერბურგის იმპერიასთან ერთი საუკუნის კავშირის შემდეგ, ისტორიის მსვლელობა გაგზავნის საქართველოს 1918 წელს ბერლინისაკენ, 1919 წ . - ლონდონისაკენ და 1921 წელს ისევ მიიყვანს მოსკოვის, ეხლა კი უკვე ლენინის მოსკოვის ხელისუფლებამდე.
მაშინ, მე-VI საუკუნეში, არ შეეძლოთ წინათ განსჭვრეტა, რომ უნდა ასრულებულიყო საქართველოს სრული დამოუკიდებლობის ოცნებაც, - რაც ასე იზიდავდა ჰაიეტს წარსულში. მართლაც, დადგა წუთი, როცა ხალხის შრომით, მმართველთა გონიერებით და ეროვნული ენერგიის დაძაგვრით გამაგრებული საქართველო აღარ საჭიროებდა „ ორიენტაცია “ აერჩია, არამედ ლაღად ცხოვრობდა ბრძოლასა და შრომაში (ამას ხელს უწყობდა აწონ-დაწონილი და ხერხიანათ გამოყენებული გარეშე პირობები): დავით აღმაშენებლიდან თამარ მეფემდე (XI-XIII საუკ.), დაახლოებით იბნ-მისანის მიერ სახელმწიფოთა აყვავებისათვის დადებულ დროის განმავლობაში, საქართველომაც გაატარა სიხარულისა და კეთილისმყოფელი დუღილის დიდი ხანა.
მიგდებულსა და კინაღამ დავიწყებულს წარსულის ფურცლებს მეცნიერთა და მწერალთა ახალმა თაობებმა მზრუნველის ხელით თან და თან გადასწმინდეს ფერფლი, და ეს წარსული ახლად თვალახელილთათვის იწყებს ელვარებას ათასი პატიოსანი ფერადებით, ვით მჭვარტლ-გადაწმენდილი ფრესკი. აღდგენილ იქმნა ძველი ზნე-ჩვეულება, რომელიც მუდამ იყო კულტურული და კაცთმოყვარე.
წარსულთან ასეთი კავშირისა და წარსულის ასე გათვალისწინების შემდეგ, უნაყოფო
ჩუქება
