დედაბრის შვილი
იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, _ იყო ერთი უშვილო ხელმწიფე. ხელმწიფე და დედოფალი ღმერთს სულ იმას ევედრებოდნენ, შვილი გვაღირსეო, მაგრამ დრო გადიოდა და შვილი კი არა და არ უჩნდებოდათ.
როგორც ვხედავთ, ზღაპარი იწყება იმ უწყებით, რომ ხელმწიფეს და დედოფალს შვილი არა ჰყავდათ. ზღაპარში მინიშნებულ პერიოდად უნდა ვიგულისხმოთ ის დრო, როდესაც კაცობრიობას ჯერ კიდევ უშუალო მიმართება ჰქონდა სულიერ სამყაროსთან. მისი ბუნებრივი ნათელხილვითი უნარით ნათლად აღიქმებოდა სულიერი სამყარო და ის სულიერი არსებები, რომლებიც აქტიურად მონაწილეობდნენ ყოველი ადამიანის ქვეყნიურ ცხოვრებაში. ადამიანი მნიშვნელოვანწილად სწორედ ამ სულიერ არსებებს იყო მინდობილი და მათი ინსპირაციით, ერთგვარი კარნახით მოქმედებდა. იმ დროში ადამიანს ჯერ კიდევ არ ჰქონდა ნათელი საგნისმიერი აზროვნება. მიწიერ საგნებსა და მოვლენებს ჯერ კიდევ ვერ აღიქვამდა აზროვნებისმიერი ძალებით და რამდენადაც ნათელი იყო მისი სულიერი ხედვა, იმდენად დაბინდული ცნობიერება გააჩნდა მიწიერი სამყაროს მიმართ. ღვთაებრივ სამყაროსთან ამგვარი უშუალო მიმართება ზღაპრულ სურათ-ხატებში ძველი მეფის სახით გამოისახება. მართალია, განსახილველი ზღაპრის მეფეს არა აქვს პრობლემები თავის მეფობის სფეროში, მაგრამ უკვე იკვეთება მოახლოებული ახალი ეპოქის ტენდენცია _ საჭიროა დაიბადოს შვილი, ანუ ახალი იმპულსების მატარებელი ადამიანი. მეფესთან ერთად დედოფალიც მიისწრაფვის ამგვარი ცვლილებისკენ. დედოფალი კი აღნიშნული ეპოქის ადამიანის სამშვინველს განასახიერებს. ახალი ეპოქის მიჯნაზე ადამიანის სულიერ-მშვინვიერ (მეფე-დედოფლის) სამყაროში ჩნდება ახლისადმი სწრაფვის ტენდენცია, რაც საკაცობრიო ევოლუციის კანონზომიერებითაა განსაზღვრული. თავიანთი მაღალი ცნობიერების საფეხურზე მეფე-დედოფალი ნათლად ჭვრეტენ ამ ცვლილების გარდუვალობას.
ყოველი ადამიანი მიწიერი ცხოვრების მანძილზე მოკლე დროში თავის შინაგან არსში განიცდის კაცობრიობის განვლილ ისტორიას. ბავშვობის პერიოდში ფაქტობრივად მოცემულია ერთ კონკრეტულ ინდივიდში ასახული კაცობრიობის მთელი ისტორია. ინდივიდუალური `ოქროს საუკუნე~ სწორედ მაშინ ირღვევა, როცა გარესამყაროსთან ბავშვური ჰარმონია თანდათან იკარგება და ჩნდება საკუთარი ინდივიდუალობიდან მომდინარე იმპულსები, როცა ადამიანი საკუთარი `მე~-ს გაცნობიერებას იწყებს და ქვეცნობიერად უკვე გარე სამყაროში საკუთარი ადგილის განსაზღვრას ესწრაფვის.
დედოფალს ერთი პირისფარეში დედაბერი ჰყავდა, _ ისიც თავისავით უშვილო. ერთხელ ამ დედაბერმა წყალზე ორი ვაშლი იპოვა. ერთი შეჭამა, მეორე წამოიღო და დედოფალს შეაჭამა. ორივენი დაორსულდნენ და ცხრა თვის შემდეგ ვაჟები ეყოლათ.
წყალს ვაშლები მოაქვს.
წყალი სწორედ ის სტიქიაა, რომელიც სულიერი თვალსაზრისით ორმაგი ბუნებით ხასიათდება. იგი ერთდროულად არის როგორც სიკვდილის, ასევე ახლად შობის, ანუ სიცოცხლის განახლების სიმბოლო. წყლის ეს გაგება მიღებულია ქრისტიანულ მსოფლმხედველობაშიც. ნათლისღების რიტუალის პირველ ნაწილში (წყლით ნათლობაში) სწორედ ეს სიმბოლური მნიშვნელობა იგულისხმება.
როგორც შესავალში აღვნიშნეთ, ჯადოსნური ზღაპრების საფუძველს უმთავრესად ხელდასხმის მოვლენა წარმოადგენს. განსახილველი ზღაპრის დასაწყისი, იმ უწყებით, რომ ბავშვის დაბადება წყლიდან მომდინარე ძალებით ხდება, სწორედ ხელდასხმის იმ ფორმას გამოსახავს, რომელზეც ზღაპრის შემდგომ ტექსტშია საუბარი. „წყლიდან დაბადება~ უძველესი მისტერიული ტერმინია. მასში გასარკვევად საჭიროა ზოგი რამ გავიხსენოთ უძველესი მისტერიული წარმოდგენებიდან.
წინარექრისტიანულ ეპოქაში უკვე თვალსაჩინო გახდა სულიერ სამყაროსთან ურთიერთობის ძველი ფორმების დეგრადაცია. იმ გეოგრაფიულ არეალში, სადაც წინარექრისტიანული, ანუ ძველი აღთქმის ისტორია განვითარდა, ძირითადად ხელდასხმის ორგვარი ფორმა არსებობდა. ერთი ნიშანდობლივად დამახასიათებელი იყო ეგვიპტური სამყაროსთვის და იგი გულისხმობდა ხელდასხმის გარკვეულ პერიოდში მოწაფის შესვლას სიკვდილის სამყაროში. სპეციალური მომზადების შემდეგ მოწაფე იმგვარ მდგომარეობაში გადაჰყავდათ, რომელიც ძალზე უახლოვდებოდა სიკვდილს. ადამიანის სხეულის სასიცოცხლო ნაწილი (არისტოტელეს სიტყვებით _ ვეგეტაციური სხეული) ტოვებდა ფიზიკურ სხეულს. რამდენადაც მეხსიერება სწორედ სხეულის ამ ნაწილისთვისაა დამახასიათებელი, ადამიანს შეეძლო დაემახსოვრებინა ის სულიერი სახეები, რომლებსაც ამ სამნახევარდღიანი სიკვდილის, ანუ ლეთარგიული ძილის დროს ხედავდა. მისი სხეულის ანიმალური, ანუ ასტრალური ნაწილით მოპოვებული შთაბეჭდილებები ვეგეტაციურ ნაწილში აღიბეჭდებოდა. ამ პერიოდის გავლის შემდეგ ქურუმები მოწაფეს ჩვეულებრივ მდგომარეობაში აბრუნებდნენ და, ფაქტობრივად, იგი სულიერ სამყაროსთან უშუალო შეხების, ანუ სიკვდილის გამოცდილებით ბრუნდებოდა რეალურ ყოფაში. რადგან ამ პერიოდში მოწაფეს არანაირი მოქმედების საშუალება არ გააჩნდა, ხელდასხმა მისთვის არაცნობიერად მიმდინარეობდა და მისი დღის ცნობიერება პასიურ მდგომარეობაში იმყოფებოდა. ხელდასხმის პროცესს მოწაფისთვის არაცნობიერი ხასიათი ჰქონდა.
ესე იგი, ეგვიპტური მისტერიები გულისხმობდა ადამიანის დროებით განთავისუფლებას საკუთარი ფიზიკური სხეულისგან. ადამიანის სხეულის დანარჩენი ნაწილი სულიერ სამყაროში აღწევდა. სულიერ სამყაროსთან ამგვარი ურთიერთობის ფორმით ჩამოყალიბებული ცნობიერება აღინიშნებოდა როგორც „ჰაერი~ ანუ „სული~ (ძველ ენებში ხშირად ეს ცნებები ერთი და იგივე სიტყვით გამოისახება), ხოლო ხელდასხმის ამ ფორმას „ჰაერიდან, ანუ სულიდან დაბადება~ ეწოდებოდა.
ხელდასხმის ფორმიდან გამომდინარე, ეგვიპტური რელიგიური ცხოვრება უმთავრესად სიკვდილის სამყაროზე იყო ორიენტირებული. ის ტექსტები და ნახატები, რომლებიც დღემდეა შემორჩენილი, ძირითადად სწორედ სიკვდილის სამყაროში მიმდინარე მოვლენებზე იუწყებიან. ეგვიპტური კულტურა შეიძლება დახასიათდეს როგორც სიკვდილის მისტერიების კულტურა.
მისგან დიამეტრულად განსხვავდებოდა ქალდეური კულტურის ხელდასხმის ფორმა. იგი მკვეთრად დაბადების საიდუმლოთა წვდომაზე იყო ორიენტირებული. მათ რელიგიურ წარმოდგენებში შობა განსაკუთრებული იდუმალებითაა მოცული.
რამდენადაც ებრაელი ხალხის მისიას მაცხოვრის განკაცების მომზადება შეადგენდა, ბუნებრივია, მისთვის სწორედ შობის განწყობილება იყო დამახასიათებელი. ებრაელ ხალხს ურთიერთობა ორივე კულტურასთან მოუწია. ძველი ეგვიპტური კულტურის მონაპოვრები იმისთვის იყო საჭირო, რომ შემდგომში მაცხოვრის სიკვდილისა და აღდგომის საიდუმლო სწორად ყოფილიყო გაგებული, მანამდე კი ებრაელი ხალხი მთლიანად წმიდა ოჯახისა და წმიდა შობის განწყობილებით ცხოვრობდა (სწორედ ამიტომაც უფალმა ისინი ეგვიპტიდან გამოიყვანა). მათ რელიგიურ ცნობიერებაში აბსოლუტურად გამორიცხული იყო ყოველგვარი არაცნობიერი მოვლენა და ადამიანი ნათელი ცნობიერებით ესწრაფვოდა სულიერ სამყაროსთან ურთიერთობას. მისი სხეულის სასიცოცხლო (ვეგეტაციური, ანუ ეთერული) ნაწილი არასოდეს ტოვებდა ფიზიკურ სხეულს. შემეცნების ამგვარ ფორმას ძველი მისტერიების ენაზე „წყლით შემეცნება~ ეწოდებოდა, ხოლო ცნობიერების ამ ფორმით ჩამოყალიბების პროცესს _ „წყლიდან დაბადება~.
შეიძლება გავიხსენოთ, რომ ეგვიპტის ფარაონის ქალიშვილმა სწორედ წყლიდან ამოიყვანა ჩვილი მოსე. ესე იგი, ებრაული მისტერიების უდიდესი წარმომადგენელი _ მოსე ეგვიპტურ სამყაროში წყლიდან დაიბადა. ამ სურათ-ხატით ებრაული „წყლიდან დაბადება~ მკვეთრად ემიჯნება ეგვიპტურ „ჰაერიდან დაბადებას~, ანუ სიკვდილის მისტერიებს~.
ასე რომ, განსახილველი ზღაპრის დასაწყისში მოთხრობილი „წყლით დაბადება~ სრულიად კონკრეტული შინაარსის შემცველია _ იგი ხელდასხმის აღნიშნულ ფორმას გულისხმობს.
ასევე ადვილად შევამჩნევთ, რომ ვაშლის სიმბოლოც ძველ აღთქმაში გადმოცემულ მოვლენებს უკავშირდება.
თუ ბიბლიურ გადმოცემას გავიხსენებთ, კაცობრიობამ ფიზიკური სამყაროს შემეცნება სამოთხის ნაყოფის _ სიკეთისა და ბოროტების ხის ნაყოფის მიღების შემდეგ დაიწყო. ამ მოვლენის ინსპირატორი უძველესი გველი, ანუ ეშმაკი იყო. სხვადასხვა წყაროებში მას ლუციფერიც ეწოდება. ასე რომ, მოვლენა, რომელიც, ერთი მხრივ, ხელს უწყობს ადამიანის ინდივიდუალობის აქტიურ განვითარებას, ამავე დროს, სულიერი თვალსაზრისით ადამიანური დაცემის გამომხატველია. ადამიანმა სულიერ სამყაროსთან უშუალო კავშირი დაკარგა _ იგი სამოთხიდან განიდევნა.
ბიბლიურ ტექსტებში არსად არის მითითებული, კონკრეტულად რა სახეობის ხილს წარმოადგენდა ხე-ცნობადის ნაყოფი. ნაყოფის ფორმის სულიერი შინაარსიდან გამომდინარე, ხალხურ ცნობიერებაში ხშირად იგი ვაშლის სახით წარმოიდგინება. ამგვარი დამოკიდებულება ძალზე გავრცელებულია ევროპის ხალხთა ზღაპრებშიც. ანალოგიურ მოტივს ხშირად ვხვდებით ქართულ ხალხურ ზღაპრებშიც.
სამოთხის ხილის მიღება იმის გამო იყო აკრძალული, რომ ამ გზით განვითარებული ცნობიერება ნაადრევი იყო კაცობრიობისთვის. ხე-ცნობადის ნაყოფი ჯერ არ იყო „მწიფე~. ზღაპარი, მართალია, იგივე სურათ-ხატს გადმოგვცემს, მაგრამ ცხადად მიანიშნებს, რომ ამ შემთხვევაში წყალთან და ვაშლთან დაკავშირებული შობა მართლზომიერია.
უშვილო დედაბერი დედოფლის მსახურია. დედაბერი განასახიერებს ძველი ეპოქიდან მომდინარე სამშვინველს. ასე რომ, დედოფლისა და მისი მსახური ქალის სახით წარმოდგენილია სამშვინველის ორი პარალელური ფორმა. ერთი სადედოფლო დიდებითაა შემოსილი, ხოლო მეორეს დაბალი იერარქიული საფეხური უკავია _ იგი დედოფლის მსახურია. თუ ამ ორი სახით წარმოვიდგენთ ადამიანის მთლიან მშვინვიერ მდგომარეობას, ცხადი გახდება, რომ ამ შემთხვევაში ადგილი აქვს სამშვინველის გარკვეულად გაორებულ მდგომარეობას. დედოფალი განასახიერებს სამშვინველის იმ მაღალ ნაწილს, რომლითაც ადამიანური არსება სულიერ სამყაროს, ან უფრო პიროვნულად, თავისივე ინდივიდუალურ სულიერ ყოფას უკავშირდება, ხოლო დედაბერი სამშვინველის იმ ნაწილს წარმოადგენს, რომელიც ადამიანური არსების უფრო დაბალ ფენებს, კერძოდ, ფიზიკურ ყოფას უკავშირდება.
ამ შემთხვევაში ადამიანის სამშვინველის „დაბალ~ ნაწილშიც წარმოშობილია განვითარების ტენდენცია, მასშიც გამოიკვეთა უშვილობით წარმოშობილი პრობლემა. ამ პრობლემის გადაწყვეტა სწორედ დედაბრიდან იწყება. ესე იგი, უშვილობის პრობლემა ადამიანის სამშვინველის იმ ნაწილში წყდება, რომელიც უფრო ახლოა ფიზიკურ სამყაროსთან. ისტორიულად ცნობილია, რომ იმ პერიოდში, რომელსაც ეს ზღაპარი შეესაბამება, პროგრესული ტენდენციები სწორედ იქით იყო მიმართული, რომ ადამიანს თვითმყოფადი ინდივიდუალობა გამოემუშავებინა. ეს პროცესი კი სწორედ საგნობრივი სამყაროს გონებით ათვისებას უკავშირდებოდა. დედაბერი სწორედ სამშვინველის ამ ნაწილს განასახიერებს.
დედოფალს და დედაბერს ვაჟები ეყოლათ.
ანალოგიურ მოვლენას ბიბლიურ გადმოცემაშიც ვხვდებით. სამოთხიდან განდევნილ ევას ორი ვაჟი, აბელი და კაენი, ეყოლა. თუ პარალელს გავატარებთ, სრულიად ნათელია რომ მეფურ ხაზს განასახიერებს აბელი, ხოლო მიწიერ ყოფას დაქვემდებარებულს (მიწათმოქმედს) კაენი. აბელს ღვთაებრივი მადლით ებოძა ცხვრის ფარა და მისი ვალი ამ ფარის დაცვაა, ხოლო კაენს მიწის დამუშავებით, მძიმე ფიზიკური შრომით უწევს თავის რჩენა. საკაცობრიო ევოლუციის კიბეზე იგი ქვევიდან ზევით, ანუ ცოდვის სამყაროდან სულიერი სამყაროსაკენ მიემართება. რამდენადაც დაცემის შედეგად მიწიერი სამყაროსადმი ყურადღება ნაადრევად გააქტიურდა, ბიბლიაში მიწიერებამდე დაშვებულ კაენს მძიმე ცოდვა აწევს. მისი გამოსყიდვა ხანგრძლივ ევოლუციურ პროცესს მოითხოვს.
განსახილველ ზღაპარში კაცობრიობის ევოლუციის შემდგომი ეტაპი იგულისხმება. მისი ცენტრალური თემა სწორედ მიწიერ სამყაროსთან ზომიერი ურთიერთობის გარკვევაა. აქ ყურადღება არ მახვილდება აბელ-კაენის დაპირისპირებაზე და გვეუწყება, რომ სასწაულებრივად შობილ ვაჟებს შორის კეთილგანწყობილი ურთიერთობა სუფევს:
როგორც თანატოლები და ერთი ბედისანი, ბიჭები ერთად იზრდებოდნენ და ერთმანეთი ძალიანაც უყვარდათ. დედაბრის შვილი უზომოდ ღონიერი იყო, ხოლო ხელმწიფის შვილი უზომოდ ცელქი. ერთხელ სასახლის გარეთ მშვილდ-ისრის სროლაში ვარჯიშობდნენ. ერთმა დედაბერმა კოკით წყალი ამოატარა, გააქანა ხელმწიფის შვილმა ისარი და დედაბერს კოკა გაუტეხა. დედაბერი მობრუნდა და დაუძახა:
_ დაგწყევლო, როგორ დაგწყევლო, ხელმწიფის შვილი ხარ და თანაც დედისერთა, მაგრამ ამას კი გეტყვი: ცხრა ძმა დევს რომ ერთი მზეთუნახავი და ჰყავს, იმის სურვილიმც ჩაგვარდნია გულშიო.
ხელმწიფის შვილს ეს ნათქვამი მართლაც გულში ჩარჩა.
ზღაპარში მიენიშნება, რომ ვაჟები ერთი ბედისანი არიან. ისინი განუყრელად არიან ერთმანეთთან დაკავშირებული. აქ უკვე კაცობრიობის ისტორიის სრულიად ახალი ეტაპი ფიქსირდება. ისტორიის არენაზე ახალი ადამიანი გამოდის. მართალია, მას ძველთან შედარებით ბევრი ახალი ღირსება გააჩნია, მაგრამ მისი სიმწიფის ხარისხი ჯერ კიდევ დაბალია. ახალი ინდივიდუალობა ჯერ გამოუცდელი ყმაწვილების სახითაა წარმოდგენილი. დედაბრის შვილი ძალიან ღონიერია, ხოლო ხელმწიფის შვილი _ ცელქი. ხელმწიფის შვილის ამ მოუმწიფებლობას პირველი სერიოზული საფრთხე მოსდევს. მან დედაბერს წყლიანი კოკა გაუტეხა. ზღაპრის სიუჟეტის მიხედვით, ცხადია, არ იგულისხმება, რომ მეფის ვაჟმა ზემოთ ნახსენებ დედაბერს გაუტეხა კოკა, მაგრამ სურათ-ხატოვან ენაზე დედაბრის სიმბოლური მნიშვნელობა ორივე შემთხვევაში ერთი და იგივეა. უფლისწულის მეგობრის დედადაც დედაბერია დასახელებული. ესე იგი, ეს ის უძველესი სამშვინველია, რომელიც ძველთაგანვე მიწიერ ყოფას უკავშირდება და სწორედ მისგან იკვებება ადამიანური არსების ის ახალი ნაკადი, რომელიც გარე სამყაროზე ორიენტირებული შემეცნების გზით იწყებს თავისი ინიციაციის პროცესს. ეს უძველესი სიბრძნე (დედაბერი) სასიცოცხლო ძალებს (წყლიან კოკას) აწვდის მოზარდ ინდივიდუალობას, ჩამოყალიბების პროცესში მყოფ `მე~-ს. ადამიანი კავშირს წყვეტს ამ სასიცოცხლო ძალებთან _ წყლიანი კოკა დამსხვრეულია. მართალია, ძველი სიბრძნის წინამძღოლობა წყდება, მაგრამ იგივე სიბრძნე მიანიშნებს გზას მომავალი ევოლუციისკენ. დედაბერი ვაჟს ცხრა ძმა დევის მზეთუნახავი დისკენ მიანიშნებს. ამით კიდევ ერთი ეტაპი იწყება ადამიანური ევოლუციის გზაზე.
გავიდა დრო. ბიჭები დაიზარდნენ და საცოლედ მოიყარნენ. რა თქმა უნდა, წესით ჯერ ხელმწიფის შვილი უნდა დაექორწინებინათ და ხელმწიფემ და დედოფალმა დაიწყეს სარძლოების შერჩევა, მაგრამ შვილმა ყველაზე უარი უთხრა.
_ თუ მოვიყვან, ცხრა ძმა დევს რომ ერთი მზეთუნახავი და ჰყავს, იმას მოვიყვან, თუ არადა, სხვა ქალი არ მინდაო.
ზღაპრის სიმბოლიკის ენაზე ქალი ყოველთვის ადამიანური სამშვინველის გარკვეულ მდგომარეობას გამოსახავს. როგორც ვთქვით, დედოფალი სამშვინველის ის ფორმაა, რომელიც მოთხრობილ პერიოდში ჯერ კიდევ ინარჩუნებს სადედოფლო ღირსებას, ანუ თანადროული ეპოქის ძირითად ღირსებებს, მაგრამ ადამიანში გაღვიძებულია სწრაფვა ინდივიუალიზაციისკენ, ადამიანში გაღვიძებული `მე~ უკვე სამშვინველის ასევე განსხვავებული მდგომარეობისკენ მიისწრაფვის. ამგვარ სამშვინველს მუდამ ღირსეული ქალწული გამოსახავს.
ხელმწიფემ და დედოფალმა ვერ შეძლეს სარძლოს შერჩევა. ესე იგი, ცნობიერების ძველი ფორმა უძლურია ახალი სამშვინველის მოპოვების საქმეში. ახლად გაღვიძებული ადამიანური ნებელობა მტკიცედ მიისწრაფვის დასახული მიზნისაკენ.
დაღონდა ხელმწიფე. რა ვქნა, ცხრა ძმა დევის და როგორ უნდა მოვგვაროო, და შვილს უთხრა:
_ რა გიყო, შვილო, ყველა სურვილს შეგისრულებ, მაგრამ შენგან არჩეულ საცოლეს ვერასგზით ვერ მოგიყვან, იმ დევებთან ჩემი ჯარით ვერაფერს გავხდები და ნებით ისინი არ მომცემენო.
_ შენი ჯარი არ მინდა, მე და დედაბრის შვილი წავალთ და თვითონ მოვიყვანთო, _ უთხრა შვილმა.
ხელმწიფე კვლავ უარზე დადგა _ იმ დევებთან ორნი რას გახდებითო. მაგრამ რაკი შვილმა არ დაიჯერა, ბოლოს მამაც დათანხმდა. დაიბარა სასახლეში დედაბრის შვილი და ჰკითხა:
_ გაჰყვები ჩემს შვილს დევების მზეთუნახავი დის მოსაყვანადო?
_ გავყვები და მოგიყვანო! _ მიუგო დედაბრის შვილმა.
_ მაშ სამგზავროდ რას მთხოვთ, მოგიმზადოთო? _ ჰკითხა ხელმწიფემ.
_ ბევრი არაფერი გვინდა, დიდებულო ხელმწიფევ, _ უთხრა დედაბრის შვილმა, _ საგზალი მოგვიმზადეთ და ჩემთვის ერთი ფოლადის მშვილდ-ისარი გააკეთებინეო.
გააკეთებინა ხელმწიფემ მშვილდ-ისარი, მოსწია დედაბრის შვილმა და მიგრიხ-მოგრიხა, გააკეთებინა ხელმწიფემ მეორე მშვილდ-ისარი, დედაბრის შვილმა იმასაც იგივე უყო, გააკეთებინა ხელმწიფემ მესამედ მშვილდ-ისარი, დედაბრის შვილმა მოზიდა და მოეწონა. გადაიკიდა მხარზე და გაუდგნენ გზას.
ხელმწიფე, ანუ ადამიანური სულიერი მდგომარეობის მოძველებული ფორმის განსახიერება, აღიარებს თავის უძლურებას ახალი ეპოქის პრობლემების გადაწყვეტაში. მისი ჯარი, ანუ ძველი უნარები, ვერაფერს გახდება ახალი ეპოქის ამოცანის გადაწყვეტის საქმეში. სამაგიეროდ, ხელმწიფის ვაჟი დედაბრის შვილთან ერთად აპირებს დევების სამყაროში გამგზავრებას. მეფე მზადაა თავისი შესაძლებლობის ფარგლებში დაეხმაროს ჭაბუკებს. ირკვევა, რომ მათ ბევრი არაფერი გამოადგებათ ცნობიერების ძველი ფორმიდან. ისინი ითხოვენ საგზალს და ფოლადის მშვილდ-ისარს. საგზლის სურათ-ხატი მიანიშნებს, რომ ახლად ფეხადგმული ადამიანური ინდივიდუალობა მთლიანად არ წყვეტს კავშირს იმ სამყაროსთან, საიდანაც მშობლიური მზრუნველობით ამოიზარდა. მას თავისი ინიციაციის გზაზე ჯერ კიდევ სჭირდება ძველი სამყაროდან მომდინარე საკვები. რაც შეეხება ფოლადის მშვილდ-ისარს, ეს უკვე სრულიად ახალი ასპექტია ადამიანური არსების ევოლუციის პროცესში. ფოლადი, ანუ რკინა სწორედ ის ელემენტია, რომელიც ადამიანის სისხლში მოქმედებს და მის ნებელობით უნარებს განსაზღვრავს. ძველი სამყაროს მიერ გამომუშავებული გრძნობელობითი უნარები საკმარისი აღარ არის ახალი დროის სულიერი მდგომარეობის მოსაპოვებლად. მზარდი ადამიანური `მე~-ს ახალი უნარები სწორედ მის ნებელობით სწრაფვაში უნდა გამოიხატოს. ზღაპრის სიმბოლიკის ენაზე სწორედ რკინა გამოსახავს ამგვარ მისწრაფებას.
სამჯერადი გამოცდის შემდეგ ფოლადის მშვილდ-ისრით აღჭურვილი დედაბრის შვილი უფლისწულთან ერთად მიემგზავრება. ფოლადის მშვილდ-ისარი გამოსახავს ადამიანის ნებელობითი უნარის მკვეთრ, მიზანდასახულ გამოვლინებას.
ზღაპარში ადამიანის როგორც მშვინვიერი, ასევე სულიერი მდგომარეობა მკვეთრად გაორებული სახითაა წარმოდგენილი. ერთი მხრივ, დედოფალი და დედაბერი წარმოადგენენ გაორებულ მშვინვიერებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელმწიფის და დედაბრის ვაჟებიც ახალი, განვითარებული სულიერი მდგომარეობის გაორებული სახეა, ორივე შემთხვევაში ერთი ნაწილი სამეფო მდგომარეობას გამოხატავს.
როგორც ზღაპრის სიუჟეტის მიხედვით ირკვევა, მეფური ნაკადი ბოლომდე პასიურ მდგომარეობაში რჩება, ხოლო მთელი მოქმედება მსახურთა სფეროზეა გადატანილი.
მსახური გამოხატავს იმ მშვინვიერ, ან სულიერ ძალას, რომელიც ემსახურება ადამიანური არსების მეუფეს _ `მე~-ს. ადამიანის ინიციაციის პროცესში აუცილებელია იმ უნარების განვითარება, რომლებსაც უშუალოდ ვერ აკონტროლებს სუსტად განვითარებული, თუნდაც აღმავლობის გზაზე მდგარი ინდივიდუალობა. ამ შემთხვევაში მსახური განასახიერებს იმ აუცილებელ შუალედურ საფეხურს, რისი განვითარებაც აუცილებელია `მე~-ს ძალების ჰარმონიული მეუფებისთვის.11 ამგვარი ახალი უნარების განვითარების არენად ზღაპარი ფიზიკურ სამყაროს წარმოგვიდგენს. დედაბრის შვილი გვევლინება როგორც ადამიანური ინდივიდუალობის ის ნაწილი, რომელიც მჭიდროდაა დაკავშირებული მიწიერ, გრძნობად სამყაროსთან. ინდივიდი ინიციაციის საფეხუროვან გზას გადის და ამ გზით ადამიანის მაღალი `მე~, მისი ღვთაებრივი ბუნება ქვენა სფეროებზე მეფდება.
როცა თავიანთი სახელმწიფოს საზღვრებს გასცდნენ, დედაბრის შვილმა უთხრა ხელმწიფის შვილს:
_ ახლა გზა-კვალი აღარ ვიცით, მოდი ერთ ისარს გავჰკრავ და იმას მივყვეთ, იქნება მიგვაგნებინოს დევების ადგილსამყოფელისთვისო.
ამოიღო დედაბრის შვილმა ისარი, ჩააგდო კილოში და გასტყორცნა. წავიდა ისარი წივილით, გადალახა ცხრა მთა, ცხრა მინდორი და ცხრა ძმა დევის სასახლის ბაღში დაერჭო. ხელმწიფის შვილი და დედაბრის შვილიც გაჰყვნენ ისარს.
ახალი ეპოქის პრობლემები უმთავრესად მიწიერი სამყაროდან მომდინარე ამოცანების გადაწყვეტასთანაა დაკავშირებული. ადამიანი შემეცნების განვითარებასთან ერთად თანდათან იძირება მატერიის ტყვეობაში. ამიტომ ფოლადის მშვილდ-ისარს მატერიასთან უფრო მეტად დაკავშირებული დედაბრის შვილი ფლობს. ამ თვალსაზრისით მეფის შვილი პრაქტიკულად პასიურ მდგომარეობაში იმყოფება.
უმწიფარი ინდივიდუალობის შესაძლებლობები ჯერ კიდევ მხოლოდ `თავიანთი სახელმწიფოს საზღვრებითაა~ შემოფარგლული, მაგრამ მათი პრობლემების გადაწყვეტა ამ საზღვრებიდან გასვლას მოითხოვს. მათ უკვე აღარ იციან გზა-კვალი და ამიტომ როგორც კი მშობლიური სფეროებიდან გადიან, ისინი მარტო რჩებიან. ადამიანის ინდივიდუალობა იძულებულია მხოლოდ საკუთარ ნებელობით ძალებს მიენდოს. რამდენადაც ამ ძალებს ფოლადი (ანუ რკინა) გამოსახავს, დედაბრის შვილი სწორედ ფოლადის ისარს სტყორცნის და ჭაბუკებიც მის კვალს მიჰყვებიან. ისარი ცხრა მთის, ცხრა ზღვის და ცხრა მინდვრის იქით, ცხრა ძმა დევის სასახლის ბაღში დაერჭო.
სიმბოლური რიცხვი 9 ძალზე ხშირად გვხვდება ქართულ ხალხურ ზღაპრებში. შეიძლება ითქვას, იგი ამ ზღაპრების ერთ-ერთი უმთავრესი რიცხვითი სიმბოლოა. ამ სიმბოლოს ასახსნელად აუცილებელია ის კოსმოგონიური სურათი გავიხსენოთ, რომელსაც იმდროინდელი რელიგიურ-მისტიკური წარმოდგენები ეფუძნებოდა.
მართალია, ყოველდღიურ საქმიანობას ადამიანი გრძნობად სამყაროში ეწეოდა, მაგრამ იგი ნათლად განიცდიდა ზეციური სამყაროს არსებობასაც. სულეთი იერარქიულად დანაწევრებული სახით იყო წარმოდგენილი. ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებაში ზეციური იერარქიების სახე დიონისე არეოპაგელის მოძღვრებიდანაა ცნობილი. ზეციური სფერო სამ ჯგუფად დაყოფილი ცხრა იერარქიული დასის სახითაა წარმოდგენილი12:
9 სერაფიმნი
8 ქერუბიმნი
7 საყდარნი
6 უფლებანი
5 ძალნი
4 ხელმწიფებანი
3 მთავრობანი
2 მთავარანგელოზნი
1 ანგელოზნი
ამ ცხრა ზეციური იერარქიის ქვემოთ ადამიანი იგულვება. უფლის ხატად შექმნილი ადამიანიც, თავის მხრივ, ცხრაწევროვნადაა მოაზრებული. მისი სხეული, სამშვინველი და სული სამ-სამ ნაწილად განიყოფა.
როგორც აღვნიშნეთ, ადამიანის სხეულის სამწევროვნებას არისტოტელე ფიზიკური, ვეგეტაციური (ანუ სასიცოცხლო) და ანიმალური (ანუ ვნებითი) სხეულების სახით წარმოადგენდა. ასევე სამ-სამ ნაწილად განიყოფა როგორც მშვინვიერი, ასევე სულიერი მდგომარეობაც. ფაქტობრივად, ეს არის სწორედ ღვთის ხატად მოაზრებული იდეალური ადამიანის სახე. რეალურად, საკაცობრიო ევოლუციის პროცესში ადამიანური არსების ეს ნაწილები ძალზე ხანგრძლივი პერიოდის მანძილზე ნელ-ნელა ვითარდებიან. მაგალითად, ადამიანის მშვინვიერ სფეროში ჯერ გრძნობადი ნაწილის ჩამოყალიბება მოხდა, შემდეგ განსჯითის, ხოლო მესამე, ცნობიერი ნაწილის განვითარება თანამედროვე ეპოქის ამოცანაა. ადამიანის სამი მაღალი ნაწილის განვითარება უკვე მომავლის ტენდენციებად ითვლება. მისი წინასახეები, მართალია, ადამიანურ არსებამდე არ ჩამოსულა, მაგრამ სულიერ სამყაროში პოტენციის სახით მაინც იგულვება. ადამიანის სამწევროვნების საკითხმა სწორედ ამიტომ გამოიწვია საღვთისმეტყველო დისკუსიები, რის შემდეგაც IX საუკუნიდან დასავლეთის ეკლესიამ ფაქტობრივად უარყო ამ სულიერი ნაწილის ადამიანისადმი კუთვნილების საკითხი. აღმოსავლეთ საქრისტიანოში ძველი ქრისტიანული ტრადიციის მიხედვით, მთლიანი, იდეალური ადამიანის სურათ-ხატი შენარჩუნდა.
ადამიანის ცხრაწევროვნების საკითხი აღმოსავლეთ აზიის რელიგიურ-ფილოსოფიურ სისტემებშიც ანალოგიურადაა მოაზრებული. სულიერების გამომხატველ ამ სამ მაღალ ნაწილს აქ მანასი, ბუდხი და ატმა ეწოდება.
როგორც ვხედავთ, ზეციური იერარქიების მსგავსად ადამიანიც ცხრაწევროვნადაა წარმოდგენილი. სულიერი სამყარო ამ სრულყოფილი, იდეალური ადამიანის მიწიერ პლანში ფორმირებისთვის იღვწის. მიუხედავად სულეთის კეთილი ძალების მცდელობისა, ადამიანი ყოველთვის არ სარგებლობს მათი წინამძღოლობით. იგი თავის მოქმედებაში ხშირად ამსოფლიური მოთხოვნილებებიდან გამოდის. თავისი სხეულებრივი ნაწილით იგი მჭიდროდ უკავშირდება მიწიერ, გრძნობად სამყაროს. ეს ხილული სამყარო ამ კოსმოგონიაში ისეა წარმოდგენილი, რომ ისიც ზეცისა და ადამიანის ანალოგიურად ცხრა ნაწილადაა დანაწევრებული. ფიზიკური სამყაროს ცხრაწევროვანი მოდელი გარკვეული სპეციფიკურობით ხასიათდება.
თუ სხვა ხალხების ფოლკლორულ მასალებს შევადარებთ, შევნიშნავთ, რომ მსგავს შემთხვევას საქართველოს გარდა ირლანდიურ და ნაწილობრივ რუსულ ფოლკლორშიც აქვს ადგილი.
ქართული ზღაპრებისაგან განსხვავებით, ძველი კელტური თქმულებები კარგადაა შესწავლილი დასავლეთის სამეცნიერო წრეებში. რიცხვი 9 კელტურ ტრადიციაში იმდენად ხშირად გვხვდება, რომ ხშირად მას „წმინდა შვიდიანის ჩრდილოურ ანალოგს“ უწოდებენ.13 ეს შედარება მთლად ზუსტი არ არის, რადგან სიმბოლური თვალსაზრისით ჩრდილოური 9 სამხრეთულ 7-თან შედარებით ბევრ განსხვავებულ ასპექტსაც გულისხმობს.
სხვადასხვა ხალხების ძველ მისტიკურ წარმოდგენებში ერთმანეთის გვერდით არსებობს რიცხვი 7 და 12. მათგან 7 დროში მიმდინარე ეტაპობრივ ევოლუციას გამოსახავს და არ გულისხმობს სივრცით ორიენტაციას. რიცხვი 12 უპირველეს ყოვლისა გარკვეული დასრულებული მთლიანობის გამომხატველია. როგორც 12 ზოდიაქო ქმნის ზეციურ მთლიანობას, ასევე სიმბოლო 12 ყოველთვის რაღაც დასრულებული სისტემის მაჩვენებელია. ზეცის ანალოგიურად დედამიწაც 12 მიმართულებად წარმოიდგინება. ის, რაც მოცემულია რიცხვ 7-ით, თავისთავად გულისხმობს, რომ მას გააჩნია თავი და ბოლო, დასაწყისი და დასასრული, ხოლო 12-ით, მართალია, გარკვეული მთლიანობაა მოცემული, მაგრამ იგულისხმება, რომ მას შესაძლოა გააჩნდეს საერთო ცენტრიც _ მეცამეტე ელემენტი, რომელიც დანარჩენ თორმეტს ერთმანეთთან აერთებს. თუ თორმეტ ელემენტს წრეწირზე დალაგებულად წარმოვიდგენთ, მე-13 ცენტრი აღმოჩნდება, მიუხედავად იმისა, რომ იგი თორმეტთა რიგში არ შედის.
კელტურ თქმულებებში, სადაც საუბარია 9-ზე, ყოველთვის იგულისხმება, რომ 9 წევრიდან ერთი გამორჩეულია, იგი ცენტრში იგულისხმება, ხოლო დანარჩენი 8 მის ირგვლივ არსებულ არეს ავსებს. მაგალითად, 9-ოთახიანი სასახლის შუაში ცენტრალური დარბაზია, ხოლო მის ირგვლივ დანარჩენი 8 ოთახი.
9-ტოტიანი ჯადოსნური ჯოხის შუაში ერთი უმთავრესი ტოტია, რომელიც წვეროს ქმნის, დანარჩენი 8 ტოტი სიმეტრიულად ხის დანარჩენ ნაწილს წარმოადგენს. როდესაც კელტურ თქმულებებში 9 წევრისგან შემდგარ ადამიანთა, ან რაიმე სხვა არსებათა ჯგუფზეა საუბარი, ყოველთვის იგულისხმება, რომ მათ შორის ერთ-ერთი წინამძღოლია.3 ესე იგი ამ შემთხვევებში „ჩრდილოური“ რიცხვი 9 იგივე სიმბოლურ დატვირთვას ატარებს, როგორც სამხრეთულ კულტურაში რიცხვი 12, როდესაც იგულისხმება მისი გამაერთიანებელი მე-13, მაგრამ იმ განსხვავებით, რომ თუ რიცხვი 12 კოსმოსურ მთლიანობას გამოსახავს, რიცხვი 9 გრძნობადი სამყაროს შემომსაზღვრავი სიმბოლოა. სწორედ სავსეობის ამგვარი გაგება _ 12 წევრი მე-13-სთან ერთად კოსმოსურ პლანში და ხილული სამყაროს 9 ნაწილად დაყოფა ტრადიციულად დამახასიათებელი იყო ძველი ქართული მისტიკური წარმოდგენებისთვის.
სამყაროს ღერძის სულიერი ხატის განცდა ნიშანდობლივად დამახასიათებელია ქართული ეროვნული ცნობიერებისათვის. წარღვნის შემდგომი მოვლენების ცენტრად საკუთარი ტერიტორიის წარმოდგენა ირლანდიელ ხალხსაც სწორედ ამგვარი ხატოვანი მოდელისკენ უბიძგებდა. ტრადიციის მიხედვით წარღვნის შემდეგ სწორედ ირლანდია იქცა იმ ცენტრად, საიდანაც შემდგომი ცივილიზაციის ნაკადები გავრცელდა სხვადასხვა მიმართულებით.
ამ კონტექსტში რიცხვი 9, ფაქტობრივად, ხილულ სამყაროს შემოსაზღვრავს. მის მიღმა უკვე სულეთი იგულვება. სწორედ ამიტომაა, რომ ზღაპარში ხშირად საუბარია ცხრა მთის იქით წასვლაზე, რაც გრძნობადი (ფიზიკური) სამყაროდან სულიერ სამყაროში გადასვლას გულისხმობს.
ესე იგი, როდესაც განსახილველ ზღაპარში გვეუწყება, რომ ისარმა ცხრა მთა და ცხრა მინდორი გადალახა, უნდა ვიგულისხმოთ, რომ ამ შემთხვევაში საუბარია ფიზიკური სამყაროდან გასვლაზე _ მის მიღმიურ სფეროებზე. ესე იგი მოვლენები გრძნობადიდან ზეგრძნობად სამყაროში გადაინაცვლებს.
ისარი ცხრა ძმა დევის ბაღში დაერჭო. ცხრა ძმა დევი, ან ცხრათავიანი დევი (რაც სიმბოლური თვალსაზრისით ერთი და იგივეა) ასევე ქართული ზღაპრების ერთ-ერთი ცენტრალური პერსონაჟია. ამ შემთხვევაშიც აღნიშნული კოსმოგონიური მოდელის გაგრძელებასთან გვაქვს საქმე.
გარდა ღვთაებრივი და ადამიანური იმპულსებისა, არსებობს კიდევ სხვა სფეროც, საიდანაც ადამიანურ არსებაზე მძლავრი ნეგატიური ზემოქმედება ვრცელდება. ბოროტების სამყაროდ ძველთაგანვე ქვესკნელი მოიაზრებოდა. ქვესკნელი, ანუ დედამიწის ქვენა სიღრმეები, ასევე ცხრა იერარქიულ საფეხურადაა წარმოდგენილი. უძველეს მისტერიულ სკოლებში დედამიწის აგებულება სწორედ ამ მიწიერი იერარქიების გათვალისწინებით ისწავლებოდა.14
დედამიწის ზედა ფენა ის ნაწილია, საიდანაც ყველა ის ძალა და სუბსტანცია მომდინარეობს, რომლებიც ადამიანის ფიზიკურ სხეულშიც ვლინდებიან. დედამიწის ამ ფენას „მინერალური მიწა~ ეწოდება. იგივე სფეროდან ყალიბდება ადამიანის ფიზიკური სხეულის საწინააღმდეგო, ნეგატიური სახეც.
დედამიწის მეორე ფენა („თხევადი მიწა”) იმ ნეგატიურ ძალებს შეიცავს, რომლებიც ადამიანის არსების მეორე ნაწილზე _ მის ვეგეტაციურ (სასიცოცხლო) სხეულზე მოქმედებენ.
მესამე ფენა (ეგრეთ წოდებული „ორთქლის მიწა~ ანუ „ჰაეროვანი მიწა”) ასევე შესაბამისად ადამიანური არსების მესამე ნაწილის (ანიმალური სხეულის) საწინააღმდეგო, ნეგატიურ სახეს აყალიბებს.
დედამიწის ცხრაწევროვანი აგებულება ამგვარი სახით წარმოგვიდგება:
1 მინერალური მიწა
2 თხევადი მიწა
3 ორთქლის მიწა
4 ფორმის მიწა
5 ნაყოფიერი მიწა
6 ცეცხლოვანი მიწა
7 მიწის სარკე
8 დამანაწევრებელი მიწა
9 მიწის გული
როგორც ცხრა ზეციური იერარქია ადამიანის იდეალური სახის ჩამოყალიბებისათვის იღვწის, მიწის ცხრა სფეროდან მოქმედი ძალები სწორედ ამ სახის ანტიპოდს აყალიბებენ. სხვანაირად რომ ვთქვათ, თუ პირველ შემთხვევაში სრულყოფილი ადამიანის სახედ დედამიწაზე თავად მაცხოვარი მოგვევლინა, მეორე შემთხვევაში ნეგატიურ ძალთა კრებულად ანტიქრისტე უნდა ვიგულისხმოთ.
დედამიწის ცხრა სფეროში გამოვლენილი ნეგატიური ძალები შეიძლება წარმოვადგინოთ როგორც გადაბრუნებულად (სარკისებურად) განლაგებული ზეციური იერარქიების ანტიპოდები. მაგალითად, თუ ზეცის უმაღლესი იერარქია _ სერაფიმები სიყვარულის სულებია, მის შესაბამის „მიწის გულში~ სწორედ სიყვარულის საწინააღმდეგო _ სიძულვილის იმპულსები ვითარდება.
თუ ქერუბიმები სამყაროს ჰარმონიულ წყობას განსაზღვრავენ, მისი შესაბამისი „დამანაწევრებელი მიწის~ იმპულსები ყოველგვარი ჰარმონიული მთლიანობის დაშლისკენ ისწრაფვიან.
ზეცისა და დედამიწის დანარჩენ იერარქიებს შორისაც ანალოგიური შესაბამისობა არსებობს.
მიწის ცხრა სფეროდან სხვადასხვა სახის ნეგატიური იმპულსი მომდინარეობს. ამ ბოროტი ძალების წინააღმდეგ ბრძოლა ადამიანის უპირველესი ამოცანაა. ერთობლიობაში წარმოდგენილ ბოროტების ამ ცხრა სფეროს ქართული ზღაპრების ენაზე ცხრათავიანი დევი ეწოდება. ჩვენს განსახილველ შემთხვევაში ნეგატიურ ძალთა ეს კრებული ცხრა ძმა დევის სახითაა მოცემული. ცხრათავიანი დევის, ანუ ცხრა ძმა დევის წინააღმდეგ ბრძოლა ზემოთ აღნიშნულ ბოროტების სამყაროსთან ბრძოლას გულისხმობს.
იარეს, იარეს და მიადგნენ დევების სახლს. შევიდნენ ბაღში, ბაღი იყო ისეთი, რომ ავ თვალს არ ენახვებოდა. დედაბრის შვილმა შეარხია ერთი მწიფე ნაყოფით დახუნძლული ვაშლი და დაიწყეს ჭამა. თან ჩრდილში გულაღმა წამოგორდნენ.
დევები შინ არ იყვნენ. სანადიროდ ყოფილიყვნენ წასულები, შინ მარტო მათი დედა დაუხვდათ. ბანზე იჯდა და ტარს ატრიალებდა, ტარს კვირისტავად ერთი უშველებელი დოლაბი ჰქონდა წამოცმული. დაინახა უცხო ხალხი და ჩამოსძახა:
_ ვინა ხართ, რა ხალხი ხართო?
_ ვინა ვართ და _ ქართველებიო! _ უპასუხა დედაბრის შვილმა.
_ მერე არ იცით, რომ ჩემი შვილების შიშით ძირს ჭიანჭველა ვერ დადის და მაღლა ფრინველი. თქვენ კი წამოწოლილხართ არხეინად ბაღში და ხილსაც ხილობთ და ჩრდილსაც ჩრდილობთო?
_ მარტო ხილი რა სათქმელია, ვახშმის ჭამასაც თქვენთან ვაპირებთ.
_ მერე, ჩემი შვილებისა არ გეშინიათო? _ ჰკითხა დევთ დედაბერმა.
_ არ გვეშინიაო! _ მიუგო უშიშრად დედაბრის შვილმა.
დევების დედამ იფიქრა, ამას რომ თავის იმედი არ ჰქონდეს, ასე ვერ ილაპარაკებდა. მოდი ერთი გამოვცდი, მართლა შეუძლია რაიმე თუ არაო, და დოლაბის კვირისტავიანი ტარი ჩაუგდო, თან ჩასძახა:
_ არიქა, დედა-შვილობას, კვირისტავი ჩამომივარდა და ამომიგდეო.
დედაბრის შვილი ჭკვიანიც იყო, მიხვდა, რაც ეწადა დევების დედას და გუნებაში ჩაიცინა, _ რაკი ჩემი გამოცდა გინდა, გულს არ გატკენო, _ დაავლო კვირისტავს ხელი, ესროლა და წინა კბილები მთლიანად ჩამოაყრევინა. დედაბერი გამწარდა და დაემუქრა, დაიცა, მოვლენ ჩემი შვილები და სამაგიეროს ისინი გადაგიხდიანო.
ზღაპრის გმირები მათთვის უცნობ მიღმიერ სამყაროში შედიან. ისინი უკვე ამ სამყაროს ნაყოფს (ვაშლს) ეზიარებიან. ვაშლის სიმბოლო უკვე მეორედ გამოჩნდა ზღაპარში. ამჯერად იგი დევების ბაღის ნაყოფია. რამდენადაც ცხრა დევის სამყარო ზეციურ სამყაროსთან დიამეტრულად დაპირისპირებულ, ნეგატიურ სფეროს გამოსახავს, ცხრა დევის ბაღში სწორედ ბიბლიური ბაღის ნეგატიური სურათ-ხატი უნდა ვიგულისხმოთ. დედაბრის შვილს პირველი გამოცდა დევების დედისაგან ელის. იგი ბანზე იჯდა და ტარს ატრიალებდა _ ესე იგი, კვირისტავით ძაფს ართავდა. ძაფის დართვა ძალზე გავრცელებული იმაგინაციური ხატია. პრაქტიკულად, ყველა შემთხვევაში იგი ერთი და იგივე მნიშვნელობით გვხვდება.
რამდენადაც `ოქროს საუკუნის~ შემდეგ ადამიანი საგნობრივ სამყაროში ეშვება, იგი იძულებულია აზროვნების გზით გააღწიოს მიწიერი სამყაროს ლაბირინთში. ხატოვან ენაზე ძაფის დართვა სწორედ აზროვნების პროცესს გამოსახავს. როგორც მატყლის ქაოსურ მასას კვირისტავი ერთ უწყვეტ ძაფად გარდაქმნის, ასევე ადამიანური აზროვნებაც ცალკეულ ცნებებს ერთმანეთთან აკავშირებს და ერთიან ლოგიკურ სისტემად აყალიბებს. „ბიბლიური ვაშლის~ ჭამას შედეგად გრძნობადი სამყაროსადმი ინტერესის გაზრდა მოჰყვა. გრძნობადი სამყაროს ცდუნებათაგან თავის დაღწევისთვის სწორედ მწყობრი აზროვნების გამომუშავებაა საჭირო. სწორედ ამ უნარით გამოირჩევა ის ახალი ეპოქის ადამიანი, რომელსაც ბებრის შვილი განასახიერებს. ბუნებრივია, იგი კვირისტავით გამოცდას წარმატებით აბარებს. დევების დედის ტარი რომ სწორედ მიწიერ სამყაროსთან დაკავშირებულ აზროვნებას უკავშირდება, იმითაც მიენიშნება, რომ მას კვირისტავად დოლაბი აქვს წამოცმული.
საღამოზე მოვიდნენ დევები. თითოს თითო ირემი და ხმელი ხე გაედო მხარზე და მხიარულად ბრუნდებოდნენ. დაინახეს თავის ბაღში დედაბრის შვილი და ხელმწიფის შვილი და უფრო გაიხარეს, _ ვახშამს გემრიელ ლუკმასაც დავაყოლებთო. დედაბრის შვილმა გაიგონა დევების ნათქვამი და ბაღში დარჭობილი ისარი უჩვენა, _ მოდით, ჯერ ეს ისარი ამოაძრეთ და ვინ ვის დააყოლებს, მაგაზე მერე ვილაპარაკოთო.
მივიდნენ დევები, დაეჯაჯგურნენ ისარს, მაგრამ ძვრაც ვერ უყვეს. გაუკვირდათ და დედაბრის შვილს ჰკითხეს, ვინა ხართ, ან რა რჯულის ხალხი ხართო?
_ ვინა ვართ და ქართველებიო! _ მათაც ისევე უთხრა დედაბრის შვილმა და ისარი ერთი ხელის მოკვრით ამოაძრო, _ ეს ჩემი ხელმწიფეა, მე კი ამის მსახური ვარო.
დევები კარგად მიხვდნენ, რა ძალის მქონეც იყო მათი სტუმარი, მაგრამ მაინც კიდევ გამოსცადეს: ირმები დაატყავეს, აკუწეს და ერთ უშველებელ ქვაბში ჩაყარეს. უთხრეს დედაბრის შვილს:
_ აბა, თუ მართლა ქართველები ხართ, ეს ქვაბი ცეცხლზე შემოდგი და ერთი ქართული ხაშლამა მოგვიხარშეო.
ქვაბი ოთხყურა იყო და ოთხი დევი გაჭირვებით ერეოდა, დედაბრის შვილმა კი ცალი ხელით აიღო და ზედადგარზე შემოდგა, თან დააყოლა:
_ ქართულად მოგიხარშავთ და ქართულადაც გაჭმევთო.
დევების ნადავლი გამოსახულია მოკლული ირმით და ხმელი ხით. ცხრა ძმა დევის დასახასიათებლად ეს სურათ-ხატები ძალზე მნიშვნელოვან მინიშნებებს იძლევიან.
ირმის სურათ-ხატს უაღრესად დიდი ადგილი უკავია ქართულ ზღაპრებში. ირმის არსება მისი თავით არ მთავრდება. თავს ზემოთ აღმართული ხესავით დატოტილი რქებით იგი ზესწრაფვის სურათ-ხატს გამოსახავს. ცის სფეროს იმ ზოლს, რომელზეც მზე მოძრაობს (ცის ეკვატორს) ქართულად `ირმის ნახტომი~ ეწოდება. (თუ ირმის ნახტომს ცის თაღზე წარმოვიდგენთ, მისი დატოტვილი რქები სწორედ ცის ეკვატორის მსგავს ვარსკვლავოვან ზოლს გამოსახავს ცაზე). ამ შემთხვევაში კოსმოსის გააზრებაში წინა პლანზე სწორედ ირმის კოსმოსური ასპექტია წამოწეული. ირემი იმ ზეციური სამყაროს ხატია, რომლის შემეცნებისკენაც სულიერი განვითარების გზაზე მდგარი ადამიანი უნდა ისწრაფვოდეს. ყველა ეპოქაში ამგვარი სწრაფვა, ცხადია, ღმერთის წინამძღოლობითა და შემწეობით იყო წარმოდგენილი.
განსახილველ ზღაპარში ირმის ხატი სრულიად თავისებური სახითაა მოცემული _ იგი დევების მიერაა მოკლული. დევებს მკვდარი ირმები მოაქვთ. მათ ირმები გაატყავეს, აკუწეს და ქვაბში ჩაყარეს. ესე იგი, სულიერი სამყაროს ის ნაწილი, რომელშიც დევები იჭრებიან, უკვე აღარ არის ჰარმონიული. მისი სიმწყობრე და წესრიგი დარღვეულია, ზეციური ირმის სხეული დაშლილია, აკუწულია. ირმის სხეულის ნაწილები ქვაბში ერთმანეთში აღრეულადაა ჩაყრილი.
თუ ამ ხატს მაკროკოსმოსური თვალსაზრისით განვიხილავთ, იგი ზუსტად გამოხატავს იმ ისტორიულ მოვლენას, რომელიც კაცობრიობის ევოლუციის პროცესში ლუციფერული, ანუ ეშმაკეული არსებების შემოჭრას გამოხატავს. სულიერი არსებები, რომლებიც ოდესღაც სულიერ სამყაროში მიმდინარე პროცესებში მართლზომიერად იყვნენ ჩართულნი, ისტორიის ამ ეტაპზე თავიანთ განვითარებაში ჩამორჩნენ სხვა სულიერ არსებებს და დაცემული ანგელოზების სახით მოგვევლინნენ. სწორედ ამ არსებებს ეწოდებათ ლუციფერული არსებები. მათმა ზემოქმედებამ ადამიანურ სამშვინველებში ძველი ჰარმონია დაარღვია და მართალია, ერთი მხრივ, თავისუფლებისა და გარესამყაროს შემეცნების იმპულსები წარმოშვა, მაგრამ, მეორე მხრივ, ადამიანი ღვთაების წიაღს მოწყვიტა და მის სულიერ ხილვაში ქაოსი დაამკვიდრა.
თავისთავად „დევის~, როგორც ტერმინის დასახელებაც სწორედ ამგვარი წარმოდგენიდან მომდინარეობს. აღმოსავლეთის მითოლოგიური გადმოცემებითაც დევები ოდესღაც კეთილი სულიერი არსებები იყვნენ და მხოლოდ ისტორიის შემდგომ ეტაპზე დაუპირისპირდნენ ღმერთის ნებას. ლუციფერისაგან (ეშმაკისაგან) ადამიანის ცდუნებამ სამოთხიდან განდევნა გამოიწვია და იგი მოწყდა სიცოცხლის ხის ძალებს. ადამიანმა დაკარგა ის მარადიული სიცოცხლის ძალები, რომლითაც იგი ღვთაების წიაღს უკავშირდებოდა. სწორედ ხე-ცნობადის ნაყოფის მიღებას მოსდევს სიკვდილის გაჩენაც. როგორც განსახილველ ფრაგმენტში ვხედავთ, ნადირობიდან დაბრუნებულ დევებს თითო მოკლული ირმის გარდა თითო ხმელი ხეც მოაქვთ. ხმელი ხის ხატი კიდევ უფრო აზუსტებს მათ სულიერ სახეს. მოჭრილი ხმელი ხე გამოსახავს სულიერი ძალებისგან დაცლილ ცნობიერებას, ანუ ბიბლიურ ენაზე _ სიცოცხლის ხის ძალებისგან მოწყვეტას.
საზოგადოდ, ლუციფერული ინსპირაცია არ გულისხმობს ადამიანისაგან სულიერი სამყაროს უარყოფას. მას სწორედ სულიერ სამყაროსადმი დამოკიდებულებაში შეაქვს ქაოსის ელემენტები. ლუციფერული ძალების ზემოქმედებით ადამიანი, ერთი მხრივ, წყდება გარე სამყაროს ჯანსაღ აღქმას (მისადმი მხოლოდ გრძნობად მიმართებას ესწრაფვის) და, მეორე მხრივ, დამახინჯებულად, ილუზიურად აღიქვამს სულიერ სამყაროს. ლუციფერულ ძალებთან დაპირისპირება თავისთავად გულისხმობს მიწიერ სფეროში მყარად დგომას, ყოველგვარ ქვეყნიურ მოვლენებში სულიერი და ფიზიკური ასპექტების ჰარმონიულ აღქმას.
დევებს, ანუ ამ შემთხვევაში ლუციფერულ არსებებს მოკლული ირმები და ხმელი ხეები მოაქვთ. ადამიანის სამშვინველში ჩნდება სამყაროს დისჰარმონიული აღქმა, ილუზია. დევებმა ირმებთან ერთად სტუმრების შეჭმაც განიზრახეს. რაიმეს შეჭმა სიმბოლურად უჩვენებს იმ ძალებისადმი დაქვემდებარებას, რომელსაც შემჭმელი არსება გამოსახავს. ესე იგი, გაჩნდა ხელმწიფის შვილისა და დედაბრის შვილის ლუციფერული არსებებისადმი სრული დაქვემდებარების საშიშროება. ნიშანდობლივია, რომ ეს სცენა დევების ბაღში თამაშდება. ესე იგი, სამოთხის ბაღისგან განსხვავებით აქ სახეზე გვაქვს გარეგნულად მსგავსი, მაგრამ საპირისპირო შინაარსის ხატი.
„დედაბრის შვილმა გაიგონა დევების ნათქვამი და ბაღში დარჭობილი ისარი უჩვენა.~ დევებმა ვერ შეძლეს ისრის ამოძრობა. როგორც ვხედავთ, დედაბრის შვილის ნატყორცნი ისარი მყარადაა დასობილი მიწაში. ესე იგი, ლუციფერული არსებების ცდა, მიწიერ სამყაროს მოწყვიტოს ადამიანი და ილუზიურ, მოჩვენებით ძილ-ბურანში ამყოფოს, წარუმატებლად მთავრდება.
მიწიერ სფეროში მყარად დგომა თავისთავად გარემოს ჯანსაღ აღქმას ანუ ჯანსაღ გონისმიერ აზროვნებასაც გულისხმობს. სწორედ ამიტომაა, რომ დევების მოსვლამდე დედაბრის შვილს სართავ კვირისტავთან დაკავშირებული გამოცდის ჩაბარება მოუხდა. სწორედ იქ გამოვლინდა მისი აზროვნებითი უნარების ძალა.
რაც შეეხება ზღაპრის გმირების ეროვნულობის (ქართველობის) ხაზგასმას, ამგვარი ეპიზოდები ძალზე იშვიათად გვხდება ზღაპრებში. ამგვარ შემთხვევებთან უფრო მაშინ გვაქვს საქმე, როცა ან დროთა განმავლობაში ამგვარი ჩამატებები მთხრობელთა დამახინჯებების შედეგია, ანდა ზღაპარში რომელიმე ერის მესიანისტური იდეაა გამოკვეთილი.
ამჯერად ამ მოტივზე არ გავამახვილებთ ყურადღებას.
მოიხარშა ხაშლამა და დასხდნენ ვახშმად. ვახშამზე დედაბრის შვილმა ღვინო მოითხოვა, _ ჩემი ხელმწიფე და მე ქართველები ვართ და უღვინოდ პურს ვერა ვჭამთ, ღვინო მოგვიტანეთო.
_ ღვინო გვაქვს, მაგრამ ისე ღრმად არის მიწაში, რომ ვერ ამოვიღებთო, _ უთხრეს დევებმა.
_ რას ჰქვია, ვერ ამოვიღებთო, _ დასჭყივლა დედაბრის შვილმა, _ ახლავე აიღეთ ბარ-წერაქვები და მოთხარეთო. _ წამოყარა დევები, მოათხრევინა ასჩაფიანი ქვევრი და სუფრაზე მოატანინა.
დაიწყეს ვახშამი და ღვინის სმა. დევები თუ ყანწებით სვამდნენ, დედაბრის შვილი პირდაპირ ქვევრით იყუდებს, თან ხორცს აყოლებს, გამოხრავს ძვალს და დევებს შუბლში ესვრის.
_ რა მოგცეთ, რომ ჩამოგვეხსნათ და თავისი გზით წახვიდეთო?
_ თქვენ მზეთუნახავი და გყოლიათ, _ უთხრა დედაბრის შვილმა, _ სანამ თქვენს დას ჩემს ხელმწიფეს არ მიათხოვებთ, აქედან ფეხის მომცვლელი არა ვართო.
დევებმა იფიქრეს, მსახური რომ ასეთი ღონიერია, ხელმწიფე რაღა იქნებაო, უარი რომ ვუთხრათ, ვაითუ სულ ამოგვჟლიტოსო, მოიყვანეს მზეთუნახავი და დაუსვეს ხელმწიფის შვილს გვერდით.
როგორც ვხედავთ, გმირების პრობლემების გადაწყვეტაში მნიშვნელოვან როლს ღვინის სმა თამაშობს.
როცა კაცობრიობა თავისი განვითარების ადრეულ სტადიებს გადიოდა, ფაქტობრივად, ყოველი ადამიანი საერთო ჯგუფური, ტომობრივი სულიერების განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენდა. ადამიანთა ჯგუფს გააჩნდა საერთო ცნობიერება და ადამიანი ამ ცნობიერებაში ჩართულად განიცდიდა თავს. მხოლოდ მოგვიანებით, თანდათან იკვეთება ადამიანის მიერ საკუთარი დამოუკიდებლობის, ინდივიდუალურობის განცდა. ღვინო სწორედ იმ კეთილშობილ მზიურ პროდუქტს წარმოადგენს, რომელიც ადამიანს ამ პროცესში ეხმარება.15 ხელდასხმის ძველ რიტუალებში ღვინო სწორედ ამ მიზნით გამოიყენებოდა. იგი აძლიერებდა ადამიანურ „მე~-ს და ნებელობით ძალებს. შეიძლება გავიხსენოთ, რომ ბიბლიურ ტექსტში ღვინის სმას პირველად წარღვნის შემდეგ ვხვდებით. ბიბლიური ნოე პირველია, ვინც ღვინით თვრება. ბიბლიაშიც და ხატოვანი ცნობიერებიდან მომდინარე ტექსტებშიც ღვინო უმთავრესად სწორედ ამგვარი მნიშვნელობითაა წარმოდგენილი. დღევანდელ სოციალურ ყოფაშიც შეიძლება დავაკვირდეთ, რომ მიუხედავად იმისა, რომ „ღვინის ეპოქა~ საზოგადოდ უკვე გარდასულია, ხშირად სწორედ ისეთ ადამიანებს აქვთ თრობისკენ მიდრეკილება, რომლებიც მყარად ვერ დგანან გარემომცველ სამყაროში. ისინი ქვეცნობიერად თითქოსდა ამ ატავისტური გზით ესწრაფვიან შინაგანი პრობლემების გადაწყვეტას.
რამდენადაც გარესამყაროს შემეცნებასთან დაკავშირებით დედაბრის შვილი უფრო მყარად დგას, ვიდრე დევები (ლუციფერული არსებები), ბუნებრივია იგი ღვინის სმაშიც სჯობნის დევებს. წარმოდგენილ მოვლენას თუ ადამიანის მიკროსამყაროში განვიხილავთ, ირკვევა, რომ ნებელობითი უნარებისა და „მე~-ს ძალების განვითარების შედეგად ადამიანი თავს აღწევს მის სამშვინველში შემოჭრილ ლუციფერულ ცდუნებას. სხვანაირად რომ ვთქვათ, ამ შემთხვევაში სამოთხისეული გველის მიერ მოტანილი ბოროტება დაძლეულია, სულიერ სამყაროსთან ჰარმონიული ურთიერთობა უკვე ადამიანების განვითარებული ინდივიდუალობის საფეხურზეა აღდგენილი. გმირების მიზანი თითქოსდა მიღწეულია. დამარცხებულ დევებს მოჰყავთ თავიანთი მზეთუნახავი და და ხელმწიფის შვილის გვერდით სვამენ, მაგრამ როგორც შემდეგ ირკვევა, საკაცობრიო ევოლუციის პროცესი ჯერ კიდევ რთული ბილიკებით ვითარდება.
მეორე დღეს დედაბრის შვილი და დევები სანადიროდ წავიდნენ და ნეფე-პატარძალი სასახლეში დატოვეს. მზეთუნახავსაც შეუყვარდა თავისი საქმრო. ყველა საიდუმლო გაანდო, მისცა გასაღები და ყველა ოთახი დაატარა. აჩვენა მთელი თავისი სიმდიდრე, ოქრო-ვერცხლი და თვალ-მარგალიტი და დაღლილს ბოლოს იმის კალთაში ჩაეძინა. ხელმწიფის შვილმა მძინარე ქალს ოქროს ნაწნავები დაუშალა და ერთ-ერთ ნაწნავში ერთი პატარა გასაღები უპოვა. იფიქრა, აქ რაღაც საიდუმლოა, აიღო გასაღები, მძინარე ქალი ტახტზე გადააწვინა და სასახლის დასათვალიერებლად წავიდა, გაიარა თვალ-მარგალიტით სავსე ოთახები და სასახლის ბოლოს ერთ დაკეტილ კარს მიადგა.
თითქოსდა მიზანი მიღწეულია _ დედაბრის შვილმა შეძლო მეფის შვილისთვის საცოლის მოპოვება. ესე იგი, ახალი სამშვინველი მოპოვებულია; მაგრამ ადამიანის ჰარმონიული მშვინვიერ-სულიერი მდგომარეობა უთუოდ ქორწილით უნდა აღინიშნოს. ქორწილი კი ჯერ არ შემდგარა, ანუ მზეთუნახავით გამოსახულ სამშვინველთან შეერთება ჯერ არ განხორციელებულა.
ახლა შეიძლება გავეცნოთ თავად მზეთუნახავსაც. როგორც ირკვევა, იგი ოქროსთმიანია. თმა ზღაპრული სიმბოლიკის ენაზე გამოსახავს ადამიანის აზროვნებით უნარებს, უფრო ზუსტად _ თავის ტვინთან დაკავშირებულ აზროვნებით უნარს. აზროვნება განიხილება ორი ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებული სახით _ პირველი _ ადამიანის სპეკულატური აზროვნება მშრალ ადამიანურ განსჯას დაფუძნებული აზროვნებაა. მართალია, ამგვარ აზროვნებასაც თავისი შედეგები გააჩნია, მაგრამ იგი მკვეთრად განსხვავებულია ცოდნის მოპოვების იმ ფორმისაგან, რასაც სიბრძნე ეწოდება. სიბრძნის მოპოვება უკვე სულიერ სამყაროსთან ურთიერთობის პროცესს უკავშირდება. სიბრძნე ღვთაებრივი სამყაროს კუთვნილებაა და ადამიანის ძალისხმევის შედეგად შესაძლოა იგი ადამიანური ყოფის საფეხურზეც იქნას ჩამოტანილი. ჩვეულებრივ, როცა ზღაპარში ოქრო გვხვდება, იგი გარკვეული სახით უთუოდ ღვთაებრივ სიბრძნეს გამოსახავს.
მზეთუნახავის ოქროს თმა სწორედ იმის მაჩვენებელია, რომ მისი სახით ღვთაებრივ სიბრძნესთან ხდება ზიარება. მზეთუნახავის სახით მოპოვებული სამშვინველის ძალები ღვთაებრივი ჰარმონიის განმაცხადებელი ძალებია. მეფის შვილი ეზიარება ამ სიბრძნის უსაზღვრო სიღრმეებს _ საცოლე მას საიდუმლოს გაანდობს, გასაღებით უღებს ოთახებს და უჩვენებს ოქრო-ვერცხლსა და თვალ-მარგალიტს.
ამ მნიშვნელოვან ეტაპზე ირკვევა, რომ ახალი ეპოქის ინდივიდუალობის სრული მშვინვიერ-სულიერი მთლიანობისათვის ჯერ კიდევ არსებობს სერიოზული პრობლემები. იგი თავს იჩენს სიფხიზლის შენარჩუნების აუცილებლობაში. ადამიანური სამშვინველი ვერ ინარჩუნებს საჭირო სიფხიზლეს _ დაღლილ მზეთუნახავს საქმროს კალთაში ეძინება. მძინარე მზეთუნახავი, როგორც სურათ-ხატი, სწორედ მშვინვიერი სიფხიზლის მოდუნებას, მშვინვიერ ძილს გულისხმობს. ირკვევა, რომ ღვთაებრივი სიბრძნის სფეროში ჯერ კიდევ არსებობს სხვა საიდუმლოც. მეფის ვაჟი ოქროს ნაწნავებში დამალულ გასაღებს პოულობს. ამ შემთხვევაში მასაც ღალატობს სიფხიზლის გრძნობა. განვითარების ამ საფეხურზე მას ჯერ კიდევ არა აქვს გაცნობიერებული თუ რა საფრთხეს წარმოადგენს იმ გაუფრთხილებელი ნაბიჯის გადადგმა, რომლისთვისაც იგი ჯერ მზად არაა.
ქალწულის ოქროს თმა მიანიშნებს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ახალგაზრდა სამშვინველი ჯერ მოუმწიფებელია, ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესშია, მაგრამ მას ღვთაებრივი სიბრძნე მადლით აქვს მინიჭებული. ამ სიბრძნის ღვთაებრიობა განსაკუთრებით იმიტომაა აქცენტირებული, რომ სწორად იქნას აღქმული, თუ რას ნიშნავს ამ ოქროს თმაში დამალული გასაღები. მიუხედავად იმისა, რომ ხელმწიფის ვაჟი დევების განძს გაეცნო, მათი ძვირფასეულობით სავსე ოთახები დაათვალიერა, მაინც აღმოჩნდა რაღაც, რისი ნახვაც მისთვის მართლზომიერი არ არის. დევების განძის გაცნობით ინდივიდუალობა ევოლუციის ახალ საფეხურს აღწევს.
გამოცდების პირველი ეტაპი დასრულებულია, ძირითადი მიზანი თითქოსდა მიღწეულია, მაგრამ ირკვევა, რომ ამ გზაზე გაუფრთხილებელი ნაბიჯის გადადგმა დამღუპველია. შემეცნების ამ გზაზე თურმე არსებობს რაღაც საზღვარი, რისი გადაკვეთაც საჭირო დრომდე, ანუ ევოლუციის საჭირო საფეხურის მიღწევამდე არ შეიძლება. ინდივიდუალობას არა აქვს უფლება დროზე ადრე გააღოს იმ ოთახის კარი, რომლის გასაღებიც საღვთო განგებულებით, ანუ ღვთაებრივი სიბრძნის მიხედვით, ოქროს თმაშია გადამალული. ესე იგი, ეს აკრძალვა ადამიანის თავის ტვინიდან კი არ მომდინარეობს (რაც შეიძლებოდა ჩვეულებრივი თმით გამოსახულიყო), არამედ საღვთო სიბრძნის მიხედვითაა განსაზღვრული. სწორედ ამიტომაც გასაღები ოქროს თმაშია დამალული.
კაცობრიობის ევოლუციის უფრო ადრეულ საფეხურზე ცდუნების ანალოგიურ ფორმას ბიბლიური ხის ნაყოფის უდროო მიღებაში ვხვდებით. ადამმაც დაარღვია ევოლუციის მართლზომიერი განვითარების პროცესი და ეშმაკის ცდუნებით დროზე ადრე ეზიარა იმ ცოდნას, რისთვისაც ჯერ არ იყო მზად.
განსახილველ ზღაპარში ცდუნების ხასიათი ანალოგიურია, მაგრამ როგორც ვნახეთ, იგი ევოლუციის სრულიად სხვა საფეხურს აფიქსირებს და მაცდუნებელი არსებაც სრულიად განსხვავებულია.
სასახლის ბოლოს უფლისწული დაკეტილ კარს მიადგა.
გააღო კარი და რას ხედავს: რკინით შეჭედილ ოთახში ერთი უზარმაზარი დევი ზის და თვალებს აბრიალებს. დევს ტანი და ხელ-ფეხი კაჟისა ჰქონდა და ამიტომ სახელიც დევ-კაჟიანი ერქვა. ის იმ ცხრა ძმა დევის მტერი იყო, _ მზეთუნახავი დის მოტაცება უნდოდა და ეომებოდა. დევებმა სხვა რომ ვერაფერი უყვეს, _ იმის კაჟის სხეულს არც ისარი და არც ხმალი არ ეკარებოდა, _ მოტყუებით შეიპყრეს და ამ ოთახში ჩაამწყვდიეს.
ზემოთ ჩვენ ცხრა ძმა დევის შესახებ ვისაუბრეთ. ახლა კი გამოჩნდა სრულიად სხვა სახის დევი. ეს დევი არა მარტო თავისი ნიშან-თვისებებით განსხვავდება მათგან, არამედ გარკვევითაც აღინიშნება, რომ ეს დევი ცხრა ძმა დევთან დაპირისპირებულიცაა. მათი ბრძოლა ამ ეტაპზე დევ-კაჟიანის დატყვევებით დასრულებულა.
ამ ფრაგმენტში ზღაპარი გვთავაზობს ნეგატიურ სულიერ ძალთა განლაგების საოცრად ზუსტ სურათს. როგორც ცნობილია, ნეგატიურ სულიერ ძალთა კრებული მხოლოდ ლუციფერული, ანუ ეშმაკეული არსებებით არ შემოიფარგლება. არსებობს ნეგატიურ არსებათა მეორე ჯგუფი, რომელიც თავისი ხასიათით მკვეთრად განსხვავდება ლუციფერული არსებებისგან. ამ კრებულის დასახელებად ბიბლიაში ვხვდებით სატანას. აღმოსავლეთის მსოფლმხედველობით მას არიმანი ეწოდება და ეს დასახელებაც დღემდეა შემორჩენილი.
უნდა აღინიშნოს, რომ შუა საუკუნეების ტექსტებში ხშირია შემთხვევები, როცა ეს ორი ნეგატიური ძალა ან ერთმანეთშია აღრეული, ანდა ხშირად გაიგივებულია. ხშირად სატანისა და ეშმაკის დასახელებებს სინონიმებად ხმარობდნენ. დაქვეითების გზაზე მდგარი შუასაუკუნეების სულიერი ჭვრეტისთვის უკვე ძნელი იყო ამ ცნებების ერთმანეთისგან გარჩევა.
არიმანი, ადამიანზე ზემოქმედების თვალსაზრისით, მართლაც დიამეტრულად განსხვავდება ლუციფერისგან. ლუციფერის სწრაფვა იქითაა მიმართული, რომ ადამიანი მიწიერ ყოფას მოსწყვიტოს და ილუზიურად წარმოსახული სულიერებისკენ მიმართოს. იგი ცდილობს ადამიანი ერთი შეხედვით სულიერ არსებად წარმოსდგებოდეს, მაგრამ ისე, რომ იგი საკუთარ „მე~-ს ძალებს არ ექვემდებარებოდეს და ერთგვარ მორალურ ავტომატს წარმოადგენდეს. როგორც ვნახეთ, დედაბრის შვილი სწორედ `მე~-დან მომდინარე აზროვნებითი ძალებით (კვირისტავი, მიწაში ჩასობილი ფოლადის ისარი, ღვინის სმა) დაუპირისპირდა ლუციფერულ ცდუნებას.
რაც შეეხება არიმანს, იგი სწორედ ადამიანის აზროვნებით უნარებში ეძებს დასაყრდენს. მისი მიზანია ღვთაებრივ სამყაროს სრულად მოსწყვიტოს ადამიანი და მისი ყურადღება ცალმხრივად მიწიერი სამყაროს შემეცნებისკენ მიმართოს. არიმანის ინსპირაციით, მართალია, შესაძლებელია სერიოზული წარმატებების მოპოვება მატერიის კვლევის სფეროში, მაგრამ ამ გზაზე ადამიანი სულიერი სამყაროსადმი გაუცხოებული ხდება. მეცნიერებისა და ტექნიკის თანამედროვე შედეგებში დიდი წვლილი მიუძღვის არიმანულ ძალებს, მაგრამ იგივე ინსპირაცია უდევს საფუძვლად ღვთის გმობის იმ ტოტალურ სურათს, რასაც თანამედროვე ცივილიზაციის ყოველ ნაბიჯზე ვხვდებით.
რამდენადაც არიმანის ძალები უმთავრესად მიწიერი სამყაროს შემეცნებაში ვლინდება, ზღაპარში იგი კაჟის სხეულითაა წარმოდგენილი. არიმანის (დევ-კაჟიანის) დამარცხება ადამიანური აზროვნებითი უნარებით შეუძლებელია, რადგან იგი ადამიანში სწორედ ამ უნარების ცალმხრივ განვითარებას ესწრაფვის. ამიტომაც მის სხეულს ხმალი და ისარი არ ეკარება. ესე იგი, ის აზროვნებითი უნარები, რომელთა მეშვეობითაც დედაბრის შვილმა ცხრა ძმა დევი დაამარცხა, დევ-კაჟიანთან მიმართებაში შედეგს ვერ მოიტანს. პირიქით, როცა ადამიანი ცდილობს დაუპირისპირდეს ლუციფერულ ცდუნებას და ამ მიმართულებით მეორე უკიდურესობაში ვარდება, იგი სწორედ არიმანის კლანჭებში ექცევა. ზღაპარში ცხრა ძმა დევსა და დევ-კაჟიანს შორის არსებული დაპირისპირება იმასაც მიანიშნებს, რომ ლუციფერი და არიმანი სხვადასხვა მხრიდან ცდილობენ ადამიანური სამშვინველის დაუფლებას. რამდენადაც ახალი ეპოქის სამშვინველი მზეთუნახავი ქალის სახითაა მოცემული, გვეუწყება, რომ არიმანი მის მოსატაცებლად ისწრაფვის.
დევ-კაჟიანმა რაკი ღია კარი დაინახა, მაშინვე გამოვარდა, ხელმწიფის შვილს სილა გაჰკრა და გულწასული კარს უკან მიაგდო. მოხვია თავისი კაჟის მკლავები მძინარე ქალს და ცხრა მთას იქით გადაიკარგა.
არიმანისთვის (დევ-კაჟიანისთვის) კარის გაღება ნიშნავს ადამიანის მიერ საკუთარ სამშვინველში მისთვის ადგილის დათმობას.
ადამიანური არსების (მეფის ვაჟის) სულიერი მოუმწიფებლობა და მშვინვიერი სიფხიზლის დაკარგვა (მძინარე მზეთუნახავი) არიმანულ ძალებს საშუალებას აძლევს ადამიანის სამშვინველს დაეუფლოს. ადამიანის სულიერება წონასწორობას კარგავს (ვაჟი გულწასულია), ქალი კი კაჟის მკლავებშია მომწყვდეული.
ცოტა ხნის შემდეგ ხელმწიფის შვილი მოსულიერდა და მზეთუნახავი რომ ადგილზე აღარ დახვდა, მწარედ დაღონდა. ამ დროს სანადიროდან დევები და დედაბრის შვილიც დაბრუნდნენ და გაიგეს მომხდარი ამბავი. დედაბრის შვილმა უთხრა დევებს:
_ მე დევ-კაჟიანის საძებრად უნდა წავიდე. ჩემს ხელმწიფეს თქვენ გაბარებთ და არაფერი დაუშავდეს, თორემ ცოცხლებს არ გაგიშვებთო.
ადგა დედაბრის შვილი, აიღო თავისი ფოლადის მშვილდ-ისარი და გაუდგა გზას. იარა, იარა და ერთ ქვეყანაში გავიდა. გზაზე ერთ წყალუხვ მდინარეს მიადგა. მდინარის პირას ერთი დაღონებული კაცი იჯდა. დედაბრის შვილმა ჰკითხა:
_ რამ დაგაღონა, ან ამ მდინარესთან რად ზიხარო?
_ წყალი მწყურია და შიშით ვერ დამილევია, ეს მდინარე ერთ ყლუპად არ მეყოფა და მერე რა ვქნაო? _ მიუგო კაცმა.
დედაბრის შვილს გაუკვირდა და უთხრა:
_ კაცო, რა საკვირველი კაცი ყოფილხარ, მე გასვლაც მიჭირს ამ მდინარეში და შენ კი ყლუპადაც არ გყოფნისო.
_ საკვირველი მე კი არა ვარ, დედაბრის შვილია, რომ ცხრა ძმა დევს მზეთუნახავი და წაართვა და თავისი ხელმწიფის შვილს დაუსვა ცოლადო, _ მიუგო წყალიყლაპიამ.
_ მე ვარ ის დედაბრის შვილიო.
წყალიყლაპიას გაუხარდა დედაბრის შვილის ნახვა და სთხოვა, _ ან მიძმე, ან მიყმეო.
დედაბრის შვილმა იძმო და წავიდნენ ორნი.
ზღაპრის დასაწყისში თუ სახეზე გვქონდა ლუციფერული ცდუნება და მასთან ბრძოლა, ამჯერად არიმანული დაცემის პრობლემები დგება. წინა შემთხვევაში თუ ძირითადად დედაბრის შვილი მოქმედებდა და ხელმწიფის შვილი კი პასიურ მდგომარეობაში ადევნებდა თვალს, ამჯერად მოქმედების არენა იმ სფეროში გადადის, სადაც ხელმწიფის შვილი უკვე პასიურადაც აღარ მონაწილეობს.
მზეთუნახავის საძებრად წასულ ვაჟს პირველად წყალიყლაპია ხვდება. ამ შემთხვევაში, სიუჟეტის თვალსაზრისით, მსოფლიოს ყველა ხალხებში გავრცელებულ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე. გმირი გზად აგროვებს იმ დამხმარე ძალებს და საშუალებებს, რაც მას პრობლემის საბოლოო გადაწყვეტაში უნდა დაეხმაროს. ამ შემთხვევაში ყოველთვის იგულისხმება ის ადამიანური უნარები, რომლებიც განვითარების შესაბამის საფეხურზე უნდა მოიპოვოს ინიციაციის გზაზე მდგარმა ადამიანმა. ეს უნარები ყველა ზღაპარში, ცხადია, სხვადასხვა სახითაა გამოსახული.
დედაბრის შვილს პირველად წყალიყლაპია დაუმეგობრდა. წყალიყლაპია წყალუხვი მდინარის პირას იჯდა. წყალი მშვინვიერი სტიქიის სიმბოლოა. იგი მიანიშნებს ცნობიერების ისეთ ფორმაზე, რომელიც არ შემოიფარგლება მხოლოდ საგნობრიობის აღქმით. რამდენადაც წყლის სტიქია წყალუხვი მდინარის სახითაა მოცემული, იგულისხმება, რომ მშვინვიერი შემეცნება ძალზე აქტიურია, მოძრავია.16 მდინარე მუდმივად დინებაშია, ყოველწამიერად ცვლილების პროცესშია. ამგვარ დინამიურ მშვინვიერებაში აქტიურად ვლინდებიან მჩქეფარე გრძნობები და ვნებები. ადამიანისთვის დიდ საფრთხეს წარმოადგენს ამ ვნებათა ნაკადში წონასწორობის დაკარგვა _ იგი შეიძლება დინებამ გაიტაცოს, წყლის სტიქიამ მოიცვას. ასეთი შემთხვევა ზღაპრის ენაზე წყალში ჩაძირვით, დახრჩობით, ანდა მდინარისგან გატაცებით აღინიშნება. ჩვენს ზღაპარში სრულიად საპირისპირო მდგომარეობაა. წყალიყლაპიას წყალი კი არ ყლაპავს, არამედ მას თვითონ შეუძლია ამ წყალუხვი მდინარის ჩაყლაპვა. ესე იგი, წყალიყლაპია თავად მოიცავს ამ მჩქეფარე მშვინვიერ დინებებს.
თუ ადამიანი არიმანულ ძალებს უპირისპირდება, მას სწორედ ამგვარი მიმართება უნდა გააჩნდეს გრძნობად სამყაროსთან. იგი ფიზიკური სამყაროს აბსტრაქციულ შემეცნებას კი არ უნდა მიეცეს, არამედ ამ საგნობრიობაში მშვინვიერ-სულიერი საწყისებიც უნდა შეიცნოს. მატერია შემეცნების მკვდარი ობიექტი არ უნდა იყოს. ყოველგვარი მატერიალური ყოფის მიღმა არსებული ცხოველმყოფელი მშვინვიერების უგულვებელყოფით ადამიანი არიმანის კლანჭებში ექცევა. აზროვნება სასიცოცხლო ძალებისგან იცლება, იფიტება. ადამიანი კარგავს სულიერების განცდას, რაც საბოლოოდ სულიერი სამყაროსგან სრული გაუცხოებით მთავრდება.
დედაბრის შვილს არიმანისაგან სამშვინველის (მზეთუნახავის) გამოსახსნელად მიწიერ სფეროში, ანუ სკნელში მოქმედებისას სწორედ იმ უნარების გამომუშავება ესაჭიროება, რასაც წყალიყლაპია განასახიერებს.
არიმანის მოქმედების არე მხოლოდ სკნელით არ შემოიფარგლება. ამიტომ ზღაპრის გმირს სხვა მშველელებიც უერთდებიან.
ცოტა რომ გაიარეს, გზაზე ერთ კაცს გადაეყარნენ. კაცი მიწაზე გაწოლილიყო, ყურიც მიწისთვის დაედო და სიცილით კვდებოდა. მივიდა დედაბრის შვილი და ჰკითხა, ან მიწაზე რათა წევხარ ან ასე გულიანად რა გაცინებსო.
_ ქვესკნელში ჭიანჭველებს ომი აუტყდათ, _ უთხრა კაცმა, _ იმათ ალიაქოთს და მუქარას ვისმენ და იმაზე ვიცინიო.
დედაბრის შვილს ეს კაცი უფრო გაუკვირდა, ჩვენ დედამიწის მაღლა ერთ საბელზე კაცის ფეხის ხმა არ გვეყურება, შენ კი ქვესკნელიდან ჭიანჭველების ხმაც გესმისო?
_ მერე ეგ რა საკვირველია, _ უთხრა ჭიანჭველასმენიამ, _ საკვირველი ის არის, რომ დედაბრის შვილმა ცხრა ძმა დევს მზეთუნახავი და წაართვა და თავისი ხელმწიფის შვილს ცოლად დაუსვაო.
_ მე ვარ ის დედაბრის შვილიო, _ უთხრა დედაბრის შვილმა.
ჭიანჭველასმენიამ უთხრა:
მე შენთან ყოფნა მინდა და მიძმე, ან მიყმეო.
იძმო ისიც დედაბრის შვილმა და გაუდგნენ გზას სამნი.
დედაბრის შვილის მეორე მშველელი ჭიანჭველასმენიაა. მას ესმის ყველაფერი, რაც კი მიწის წიაღში ხდება. ამ შემთხვევაში მიწის სტიქიასთან გვაქვს საქმე. საგნობრივი სამყაროს ყველაზე უფრო მკვეთრი გამოხატულება სწორედ მიწის სტიქიაშია მოცემული. ყველაზე მეტად იგი ექვემდებარება აბსტრაქტულ, მშრალ აზროვნებას. ქვესკნელის მეუფება ყველაზე მეტად მიწის სტიქიაზე ვრცელდება. ზომის, წონისა და რაოდენობის განსაზღვრით მხოლოდ მკვდარი მატერიის კანონები შეიძლება შევიმეცნოთ. ამ სფეროში არიმანის მეუფება ძალზე ძლიერია. ადამიანმა მის ზეგავლენას რომ თავი დააღწიოს, აუცილებელია საგნობრიობის განსულიერება _ მიწიერი სამყაროს მიღმა სულიერების ჭვრეტა. ზღაპარში ეს სურათ-ხატი ძალზე სხარტადაა გადმოცემული. ჭიანჭველასმენია იმდენად მასშტაბურად სწვდება მიწიერ ქვესიღრმეებს, რომ მასში მიმდინარე უმნიშვნელო მოვლენებსაც კი აღიქვამს. ამ შემთხვევაში ამ აღქმის ხასიათს ჭიანჭველას სურათ-ხატი აზუსტებს:
ჭიანჭველა ის არსებაა, რომელიც მთლიანად მიწის სტიქიაზეა ორიენტირებული. იგი მიწაში ცხოვრობს, მიწისგან აგებს თავის საცხოვრებელს. ჭიანჭველა მუდმივად მიწის, ანუ მკვდარი მატერიის გადამუშავების პროცესშია. სწორედ მკვდარი მატერიის დაუღალავად გადამუშავების ეს უნარი ჭიანჭველას უმთავრეს ნიშან-თვისებას წარმოადგენს.
სკნელსა და ქვესკნელთან დამოკიდებულების გარკვევის შემდეგ ზღაპარი ყურადღებას ზესკნელისკენ მიაპყრობს.
ცოტა რომ გაიარეს, გზაზე ერთი კაცი შეხვდათ. შუა მინდორში იდგა და ხელმოჩრდილული ცას შეჰყურებდა.
_ რას შეჰყურებ ცას ასე გაფაციცებითო? _ ჰკითხა დედაბრის შვილმა.
ცაშიცქერიამ მიუგო:
_ შარშან ისარი ავტყორცნე და იმას ვუყურებ, როდის მობრუნდება უკან, ან ქარი საით მხარეს მიჰქრისო.
_ რა საოცარი კაცი ყოფილხარ, _ უთხრა დედაბრის შვილმა, _ თვალი ეგრე როგორ გიჭრის, რომ შარშან ასროლილ ისარსაც ხედავო?
ამ ცაშიცქერიამ იგივე უთხრა:
_ საკვირველი მე კი არა ვარ, დედაბრის შვილია, რომ ცხრა ძმა დევს მზეთუნახავი და წაართვა და თავის ხელმწიფეს მიათხოვაო.
დედაბრის შვილი გამოეცნაურა, მე ვარ ის ბიჭიო; მაშინ ცაში მაცქერალმა უთხრა _ შენთან ყოფნა მსურს და მიძმობ, თუ მიყმობო?
_ გიძმობო, _ უთხრა დედაბრის შვილმა და გაუდგნენ გზას ოთხნი.
დედაბრის შვილს ცაში მაცქერალიც უმეგობრდება. იგი ცაში ასროლილ ისარს აკვირდება და თან ქარის მოძრაობასაც არკვევს. განსახილველ კონტექსტში ცაში მაცქერალი ის ადამიანური უნარ-თვისებებია, რომლებითაც ადამიანი ჰაერის სტიქიას, ანუ სულიერ სამყაროსთან მიმართებას მოიხილავს. სურათ-ხატოვან ენაზე ჰაერი ხშირად სწორედ სულიერ სფეროებზე მიანიშნებს.
ჰაერის სტიქიასთან მიმართებაში ადამიანს არანაკლებ ემუქრება წონასწორობის დაკარგვის საშიშროება. ჰაერის, ანუ სულის სამყაროში შემეცნების პროცესი ძალზე ადვილად შეიძლება ილუზიური ხასიათისა აღმოჩნდეს, თუკი ადამიანის აზროვნება მყარ საფუძველს არ ეფუძნება. ისარი, სიმბოლურად, სწორედ მიზანდასახულ, მკვეთრად კონტროლირებად შემეცნებას გამოსახავს. ზესკნელთან ამგვარი „ფხიზელი~ დამოკიდებულების შემთხვევაში ინდივიდს ნაკლებად ემუქრება მატერიის ტყვეობაში მოხვედრის საშიშროება.
წყალიყლაპიასთან, ჭიანჭველასმენიასთან და ცაში მაცქერალთან დამეგობრების შემდეგ დედაბრის შვილს უკვე საშუალება აქვს სამივე სკნელში მოიძიოს მზეთუნახავის სამყოფი. ახალი უნარების შეძენის შედეგად ფიზიკური, მშვინვიერი და სულიერი სფეროები უკვე ხილვადი ხდება მისთვის. როგორც ირკვევა, მზეთუნახავის მხოლოდ მოძიება არ არის საკმარისი. ამიტომ დედაბრის შვილს სხვა მშველელებიც უერთდებიან.
იარეს, იარეს და გზაში ერთ კაცს შემოხვდნენ. იდგა ფეხებგაბოტიტნებული, მოგლეჯდა ერთ გორას, აქეთ მთაზე შეისროდა, მოგლეჯდა მეორეს და იქით მთაზე შეისროდა.
_ ეს როგორი ღონიერი ყოფილხარ, რომ ამოდენა გორებს გუნდებივით ისვრიო? _ გაუკვირდა დედაბრის შვილს.
გორიგლეჯიამ იგივე უთხრა:
_ საკვირველი მე კი არა ვარ, დედაბრის შვილია, ცხრა ძმა დევს რომ ერთადერთი და წაართვაო.
_ მე ვარ ის დედაბრის შვილიო, _ უთხრა დედაბრის შვილმა.
_ შენთან ყოფნა მწადია და ან მიძმე ან მიყმეო, _ სთხოვა გორიგლეჯიამ.
დედაბრის შვილმა იძმო და წავიდნენ ხუთნი. კარგა მანძილი რომ გაიარეს, გზაზე კიდევ ერთ საკვირველ კაცს წააწყდნენ. კაცს ფეხებზე წისქვილის დოლაბები ჰქონდა წამოცმული და წვრილიანებში კურდღლებს ეწეოდა. მივიდნენ ახლოს და დედაბრის შვილმა ჰკითხა:
_ კაცო, რას შვრები, ჩვენ ლამის არის ფეხსაცმელიც დავიხადოთ, შენ კი ამოდენა დოლაბები წამოგიცვია და მაინც კურდღლებს იჭერო?
_ მერე ეს რა საკვირველია, _ მიუგო ფეხდოლაბამ, _ საკვირველი ის არის, რომ დედაბრის შვილმა დევებს მზეთუნახავი და წაართვა და თავის ხელმწიფეს დაუსვა ცოლადო.
დედაბრის შვილი ამ კაცსაც გამოეცნაურა, _ მე ვარო.
_ აბა, თუ შენ დედაბრის შვილი ხარ, ან მიძმე, ან მიყმე, _ უთხრა ფეხდოლაბიანმა.
დედაბრის შვილმა იძმო და გახდნენ ექვსნი.
გორიგლეჯიას განსაკუთრებული უნარი მის მკლავებშია გამოხატული. იგი ხელებით გორებს გლეჯს.
რაც შეეხება ფეხდოლაბას, მისი უნარი ქვედა კიდურებშია გამოხატული. მის სწრაფ ფეხებს დოლაბის ქვები ანელებენ.
როგორც ცნობილია, სწორედ კიდურებში (ხელებში და ფეხებში) გამოიხატება ადამიანის ნებელობითი უნარები. მზეთუნახავის მოპოვებისთვის მხოლოდ მისი პოვნა არ არის საკმარისი, საჭიროა აქტიური მოქმედებაც. ფეხებით ადამიანი მიწაზე დგას და სივრცეში გადაადგილდება. როგორც სურათ-ხატი, იგი გვიჩვენებს თუ რა მიმართება გააჩნია ადამიანს მიწიერი სამყაროსადმი, როგორ ორიენტირებს იგი მიწიერი ცხოვრების პირობებში. ფეხდოლაბა, მიუხედავად იმისა, რომ მიწის სტიქიაზეა მიბმული და მძიმე დოლაბები ცდილობენ მის შეჩერებას, მაინც სწრაფად გადაადგილდება. ესე იგი, ამ სურათ-ხატში გამოხატულია ადამიანის უნარი, მყარად იდგეს მიწიერ სამყაროში, სწორი მიმართულებით შეეძლოს მოძრაობა და არ ექცეოდეს მატერიის ტყვეობაში.
ცოტა რომ გაიარეს, დედაბრის შვილმა ახალ ძმობილებს თავისი გასაჭირი უამბო, _ ასე და ასეა ჩემი საქმე და თუ რამ შეგიძლიათ, დამეხმარეთო.
_ ჯერ დევ-კაჟიანის ადგილსამყოფელი უნდა გავიგოთ და მერე, ვისაც რა ძალა შეგვწევს, ის ვიხმაროთო, _ თქვა გორიგლეჯიამ.
_ წყალში მე გავიგებო, _ თქვა წყალიყლაპიამ.
_ ცაში პოვნა ჩემზე იყოსო, _ თქვა ცაშიცქერიამ.
ამოხაპა მთელი ზღვები და მდინარეები წყალიყლაპიამ, მაგრამ დევ-კაჟიანის სამყოფელი არსად აღმოჩნდა.
დაზვერა მთელი ცა ცაშიცქერიამ და ვერც იმან რამე დაინახა. მაშინ გაწვა მიწაზე ჭიანჭველასმენია და ცოტა ხნის შემდეგ გახარებულმა წამოიძახა: ვიპოვეო! _ წამოდგა და ამხანაგებს ერთი უზარმაზარი მთა დაანახვა, _ იმ მთიდან ქალის სუნთქვა მომესმა და დევ-კაჟიანის სამყოფელი სწორედ იქ უნდა იყოსო.
ზღაპრის ამ ეპიზოდში იმის გარკვევა ხდება, ადამიანური ცნობიერების რა ფორმაშია სამშვინველის არიმანიზაციის პრობლემა:
წყალიყლაპია არკვევს, რომ წყალში, ანუ ადამიანის გრძნობად-მშვინვიერ სფეროში არ არის უმთავრესი პრობლემა. ცაშიცქერიამაც დაადგინა, რომ არც სულისმიერ მიმართებაში უნდა ვეძებოთ არიმანის სამყოფელი. მხოლოდ მიწის სტიქიის მოსმენის შემდეგ ადგენს ჭიანჭველასმენია, რომ არიმანიზაციის პროცესმა ადამიანური მშვინვიერების ის სფერო მოიცვა, რომელიც საგნობრივი, ფიზიკური სამყაროს შემეცნებას უკავშირდება. ცხადია, ჭიანჭველასმენიას ცნობა სრულ შესაბამისობაშია კაცობრიობის ისტორიის მონაცემებთანაც. არიმანს სწორედ მაშინ გაეხსნა მოქმედების სფერო, როცა ადამიანმა ინტენსიურად დაიწყო მიწიერი სამყაროს ათვისება, მისი შემეცნება ადამიანური აზროვნების პოზიციიდან. საკაცობრიო ისტორიის თანამედროვე ეპოქაში ადამიანის უმთავრესი ძალისხმევა სწორედ ფიზიკური სამყაროს შემეცნებისა და მისი ძალების დაუფლებისკენაა მიმართული. არიმანი სწორედ ამ არხებით აღწევს ადამიანურ სამშვინველში. უკანასკნელი საუკუნის სამეცნიერო-ტექნიკური რევოლუციის შედეგებში ადამიანთა მატერიალური კეთილდღეობის გაუმჯობესების გარდა არიმანის მიზნების განხორციელებაც უნდა დავინახოთ. აბსტრაქციული აზროვნების ცალმხრივი განვითარების შედეგად, ადამიანი ძალზე მკვეთრად მოწყდა სულიერ სამყაროს. ხშირ შემთხვევაში ღმერთის ცნებაც კი ამოღებულ იქნა ადამიანის ინტერესთა სფეროდან. ოდითგანვე სწორედ ამ მიზანს ისახავდა არიმანი. ხილული, საგნობრივი სამყარო უკვე გაზომილიცაა, აწონილიც და დათვლილიც, მაგრამ ეს შედეგები ვერაფრით აკმაყოფილებენ ადამიანური სამშვინველის მოთხოვნილებებს. ყველაზე უფრო ათეისტურად მოაზროვნე ადამიანებშიც ქვეცნობიერი სიღრმეებიდან მოქმედებს ძველი სულიერების ნოსტალგია.
არიმანთან ბრძოლა ურთულესი პრობლემაა. ამ პრობლემის გადაჭრა შესაძლებელია არა საგნობრივი სამყაროსა და ადამიანური აზროვნების შედეგების უარყოფით, არამედ ამ პროცესის განსულიერებით, სულიერების ელემენტების აქტიური შეტანით აბსტრაქციებით გამოფიტულ სამყაროში.
_ აბა, გორიგლეჯიავ, ახლა შენ იციო! _ უთხრეს გორიგლეჯიას, და აღარც იმან დააყოვნა, დაავლო ხელი მთას, მოგლიჯა და გვერდზე გადადგა.
გამოჩნდა მარმარილოს მშვენიერი სასახლე. დედაბრის შვილმა ძმობილები ეზოში დატოვა და დევების დასთან მარტო მივიდა. დევების დას უზომოდ გაუხარდა დედაბრის შვილის დანახვა, მაგრამ ამდენადვე კიდეც შეწუხდა და დედაბრის შვილს უსაყვედურა, _ რად მოხვედიო. ჩქარა წადი, თორემ ხომ იცი, რომ ქვეყნად დევ-კაჟიანის მომრევი არავინ არის და აქ რომ მოგისწროს, გაგაფუჭებსო.
დედაბრის შვილმა უთხრა:
_ შენ მაგისი დარდი ნუ გაქვს, მარტო ის გამიგე, იმის სული სად ან რაში ბინადრობს და მერე მე ვიციო.
_ სამ დღეს დამაცადე და გავიგებო, _ შეპირდა ქალი.
გამოვიდა დედაბრის შვილი სასახლიდან და თავის ძმობილებს ქალის დანაპირები უამბო. გორიგლეჯიამ ისევ აიღო მთა და დაახურა სასახლეს, რომ ნადირობიდან დაბრუნებულ დევს არაფერი შეემჩნია, მერე ექვსივენი ისევ უკან გამობრუნდნენ და, როგორც ქალმა დაარიგა, სამი დღით მახლობელ ტყეში დაიმალნენ.
გორიგლეჯიას, ანუ ადამიანის მძლავრი ნებელობითი უნარების მეოხებით შესაძლებელი გახდა მიწიერ სამყაროში, ანუ მატერიაში შეღწევა. დევ-კაჟიანი მარმარილოს სასახლეში ცხოვრობს. ამ სურათ-ხატსაც სრულიად კონკრეტული მნიშვნელობა გააჩნია. მარმარილოს სახლი, როგორც ქვის სახლი, სიმბოლურად ადამიანის თავის ქალას გამოსახავს. ტვინისმიერი აზროვნების პროცესი ხომ სწორედ თავის ქალაში მიმდინარეობს. მატერიის შემეცნება კი თავის მხრივ თავისმიერი აზროვნების შედეგია. როგორც ვხედავთ, ზღაპარში აღნიშნულია, რომ არიმანიზაციის უმთავრესი პრობლემა (დევ-კაჟიანის სამყოფელი) ადამიანის თავის ტვინის სფეროშია. დევ-კაჟიანის დამარცხებისათვის ბრძოლის სრულიად სხვა გზაა საჭირო. მასთან მატერიის სფეროში ბრძოლა შეუძლებელია. მკვდარი მატერიის კვლევაში არიმანთან შეჯიბრი დამარცხებისთვისაა განწირული. მასთან დაპირისპირება მხოლოდ სულიერების სფეროდანაა შესაძლებელი. ამიტომაც დედაბრის შვილი დევ-კაჟიანის სულს ეძებს. ამ ამოცანის გადაწყვეტა კი მხოლოდ ოქროსთმიან მზეთუნახავს შეუძლია. არიმანის მატერიისკენ მიმართულ აზროვნებას მხოლოდ ღვთაებრივი სიბრძნით მოცული ცნობიერება შეიძლება დაუპირისპირდეს. დედაბრის ვაჟს და მის ძმობილებს ამ შემთხვევაში მხოლოდ მოთმინებით მოლოდინი ევალებათ.
საღამოს დაბრუნდა შინ დევ-კაჟიანი. მიუჯდა გვერდით დევების და და დაუწყო ალერსი:
_სულ გარე-გარე რომ დადიხარ, მეშინია, ხიფათი არაფერი შეგემთხვეს და მითხარი, სად არის შენი სული, რომ გავუფრთხილდეო. დევ-კაჟიანი დაეჭვდა, ეს ქალი დღემდე ახლოს არ მიკარებდა და რაღა ახლა შევუყვარდიო. მოდი, გამოვცდი და გავიგებ, მართალს ამბობს თუ ღალატს მიპირებსო, და უთხრა:
_ჩემი სული აგე მაგ ქოთნის ნატეხშიაო.
მეორე დღეს დევ-კაჟიანი ისევ სანადიროდ წავიდა. ქალი კი ადგა და ქოთნის ნატეხი სულ სირმ-აბრეშუმითა და ყვავილებით მორთო. დაბრუნდა დევ-კაჟიანი საღამოს, ნახა შემკული ქოთნის ნატეხი და ქალს ჰკითხა, _ ქალო, ეს რა გიქნიაო?
_ასე მიყვარს შენი სული და ვუფრთხილდებიო, _ მიუგო ქალმა.
დევ-კაჟიანს გაუხარდა საქციელი, მაგრამ ბოლომდე მაინც არ ენდო და ერთხელ კიდევ გამოსცადა:
_ჩემი სული მაგ ქოთნის ნატეხში კი არა, აგე ცოცხშიაო, _ უთხრა.
ქალმა მეორე დღეს ცოცხიც ასევე ვარდ-ყვავილებით შეამკო, მაშინ კი ირწმუნა დევ-კაჟიანმა ქალის ერთგულება და გამოუტყდა: აქამდე სულ გატყუებდი, ახლა კი სიმართლეს გეტყვიო.
ქალი სმენად გადაიქცა და უფრო ახლოს მიუჯდა.
_ამ მთის იქით ერთი დიდი ველია, _ უთხრა დევმა, _ იმ ველზე ცხრა მთიბელი ბალახს ცელავს, ყოველდღე, შუადღისას მთიდან ერთი ირემი ჩამოდის, შეჭამს ნათიბს და უკანვე ბრუნდება. ირემში შველი ზის, შველში კურდღელი, კურდღელს მუცელში ერთი პატარა ყუთი უდევს და შიგ სამი ჩიტი ზის, _ თეთრი, წითელი და შავი. თეთრი ჩიტი ჩემი ღონეა, წითელი _ გონება და შავი _ სულიო.
_ვაიმე, ის ირემი რომ ვინმემ მოკლას, რაღა მეშველებაო, _ წამოიძახა ქალმა ვითომ შიშით და დევ-კაჟიანს შეეხვეწა, მომიყვანე და მე მოვუვლიო.
დევმა გაიცინა და დაამშვიდა:
_ნუ გეშინიაო, იმ ირემს ჩემს შარდში დასველებული ისრის მეტი ვერაფერი მოჰკლავსო. ქალმა ყველაფერი ეს დაიხსომა და იმავე ღამეს, სადაც დევ-კაჟიანი შარდზე დგებოდა, ჩუმად ნატეხარი გადადგა.
ამ ეპიზოდში ხატოვან ენაზე ხდება იმის გარკვევა, თუ რა გზით შეიძლება არიმანული ძალის დამარცხება. შეიძლება გავიხსენოთ, რომ როცა საუბარი იყო ლუციფერულ ძალებთან (ცხრა ძმა დევთან) დაპირისპირებაზე, იქ აქცენტი მიწიერ პლანში მოქმედებისკენ იყო მიმართული. დედაბრის შვილის უპირატესობა უმთავრესად იმ სფეროში იყო გამოხატული, რაც მიწიერ პლანში გამოვლენილ აზროვნების ძალებს გამოხატავდა. როგორც აღვნიშნეთ, ამ გზით შეუძლებელია არიმანის დამარცხება, რადგან ამ სფეროში არიმანის ძალები ძალზე მნიშვნელოვანია და ადამიანური უნარებით შეუძლებელია მასთან დაპირისპირება. ბრძოლის არენა ამ შემთხვევაში მოქმედების საწინააღმდეგო სფეროში გადადის.
პირველად მიენიშნება ქოთნის ნატეხში სულის ძიებაზე. დამსხვრეული ქოთანი სწორედ მატერიის იმ მდგომარეობას გამოსახავს, როცა მასში უკვე გამქრალია სულიერების განცდა. ქოთანი უკვე აღარ ასრულებს თავის ფიზიკურ დანიშნულებას. იქვე მიენიშნება რომ ამ სფეროში სულიერების მიღწევა არ არის საკმარისი დევ-კაჟიანის დასამარცხებლად. შემდეგ მოდის ცოცხის სურათ-ხატი. ცოცხი ის საგანია, რომლითაც სახლის დასუფთავება ხდება. სახლი ყველა ზღაპრულ იმაგინაციაში ადამიანის ფიზიკური სხეულს, მის ფიზიკურ აგებულებას გამოსახავს. ფიზიკური სხეულის განწმენდაც, ცხადია, მნიშვნელოვანი მოვლენაა, მაგრამ ესეც არ არის საკმარისი არიმანული ძალების დასამარცხებლად.
მესამე ეტაპზე უკვე სწორედ ის სფერო მიენიშნება, სადაც შესაძლებელია დევ-კაჟიანის დამარცხება. ირემში შველი ზის, შველში კურდღელი, კურდღელში ყუთია, ხოლო ყუთში სამი ჩიტი.
ირემი კოსმოსური სამყაროს ხატია.
ყუთი (კიდობანი) ყველა ხატოვან სიმბოლიკაში ფიზიკური სხეულის აღმნიშვნელია. უძველესი წარმოდგენით ადამიანის სული (სამშვინველი) სხეულში ცხოვრობს. ამავე დროს თავად ადამიანი ცხოვრობს სახლში, რომელიც თავის მხრივ უფრო გაფართოებულ ასპექტში ასევე ფიზიკურ სხეულს ახასიათებს. სახლი სოფლის ნაწილია, სოფელი _ ქვეყნის და ასე შემდეგ. საბოლოოდ მთელი ხილული კოსმოსი მოიცავს ფიზიკურ ყოფიერებას. სწორედ ამ ხილული კოსმოსის სიმბოლოა ირემი. ამ სამყაროს დანაწევრება ადამიანის ფიზიკურ სხეულამდეა (ყუთამდეა) მოცემული. ესე იგი, არიმანული სულის სამყოფელად მთელი მატერიალური სამყაროა მოაზრებული, მაგრამ მისი მოხელთება (ჩიტების დაჭერა) მხოლოდ ადამიანური არსების (ყუთის) ფარგლებშია შესაძლებელი. ადამიანი უპირველეს ყოვლისა საკუთარ თავში უნდა ებრძოდეს ბოროტებას.
ერთი შეხედვით თითქოსდა უცნაურად გამოიყურება, რომ ამგვარი ნეგატიური არსების სულის სამყოფელად საოცრად კეთილშობილი არსებებია (ირემი, შველი, კურდღელი, ჩიტი) დასახელებული.
პირველად ყურადღება მივაქციოთ იმ უწყებას, რომ ყოველდღე, შუადღისას ირემი ჩამოდის და ცხრა მთიბავის მოცელილ ბალახს ჭამს. საზოგადოდ, ბალახი სურათ-ხატოვან ენაზე ვეგეტაციურ სასიცოცხლო ძალებს გამოხატავს. ამ მიწიერი სასიცოცხლო ძალების დათრგუნვა, გამოფიტვა გამოსახულია მოცელილ ბალახში, ანუ თივაში.17
ადამიანის ცოცხალ სულიერ ცნობიერებაზე სწორედ ამგვარი მომაკვდინებელი მოქმედება გააჩნია არიმანის ცალმხრივ რაციონალიზმს, სიცოცხლისა და სულიერებისგან დაცლილ აბსტრაქციულ აზროვნებას.
განსახილველ შემთხვევაში შუადღით, ანუ დღის ცნობიერების პირობებში მოცელილი ბალახის ჭამა მიანიშნებს, რომ ირემი ყოველდღიურად ამგვარი მომაკვდინებელი ძალებით იკვებება და მთლიანად მისითაა მოცული. როგორც აღვნიშნეთ, თავის მხრივ, ირემი კოსმოსის ხატს განასახიერებს. ირმის მონადირება იმის მიმანიშნებელია, რომ მონადირე ევოლუციის ამ საფეხურზე კოსმოსურ ცნობიერებას ეზიარება, იგი კოსმოსური წესრიგის საფუძვლებს ჭვრეტს. ესე იგი, არიმანის დასამარცხებლად საჭიროა ხილული კოსმოსის განსულიერება, საგნობრივ სამყაროში გაცხადებული სულიერების გაცნობიერება.
კურდღელი ხატოვნად კიდევ ერთ მნიშვნელოვან ასპექტზე მიანიშნებს. კურდღელი ის არსებაა, რომელიც არავის არ ვნებს, თავად კი მუდმივად დევნის ობიექტია. ძველთაგანვე შემჩნეულია მისი ერთი განსაკუთრებული თვისება: როცა მდევრები კურდღლებს მისდევენ, ხშირად ერთ-ერთი მათგანი ცდილობს საკუთარ თავზე გადაიტანოს მდევართა ყურადღება და ამით დანარჩენები იხსნას. ესე იგი, თავგანწირვა კურდღლისთვის ნიშანდობლივ თვისებას წარმოადგენს. ამ თვისების გამო ხატოვან მეტყველებაში ხშირად იგი თანამოძმეთათვის საკუთარი არსების მსხვერპლად შეწირვის სიმბოლოდ გვევლინება.18
ამდენად, სამყაროს ხატად გამოსახული ირმის მუცელში მყოფი კურდღელი უაღრესად მნიშვნელოვან სურათ-ხატს წარმოადგენს. ამ კურდღლის შიგნით პატარა ყუთია, რომელშიც სამი ჩიტი ზის. ჰაერში მფრინავი ჩიტი გამოსახავს ადამიანური აზროვნების სულიერ სფეროში აღმაფრენას. ამ შემთხვევაში ჩიტი ყუთშია ჩაკეტილი, ხოლო ყუთი, თავის მხრივ, ყოველთვის ფიზიკურ სხეულს გამოსახავს. ესე იგი, არიმანული ზემოქმედებით სულიერებისკენ სწრაფვა დათრგუნულია. ადამიანის ცნობიერება მატერიასაა მიჯაჭვული. ჩიტების ფერები კიდევ უფრო აზუსტებს სულიერ სამყაროში ადამიანური ცნობიერების აღმაფრენის ფორმებს:
თეთრი ფერი გამოსახავს ადამიანის სწრაფვას არამატერიალურისაკენ, ზეგრძნობადი სფეროებისაკენ. თეთრი ჩიტი ღვთაებრივ სამყაროში ნავარდის სიმბოლოა, მაგრამ ამ შემთხვევაში იგი ყუთშია ჩაკეტილი და როგორც დევ-კაჟიანი აღნიშნავს, იგი მის ძალას წარმოადგენს. ესე იგი, საქმე გვაქვს თეთრი ჩიტის ნეგატიურ სურათ-ხატთან.
დევი თავის გონებად წითელ ჩიტს ასახელებს. წითელი ფერის დახასიათება შეიძლება როგორც ნეგატიური, ასევე პოზიტიური მხრიდან. წითელი ფერი მიანიშნებს იმ ნიშან-თვისებებს, რომლებიც სისხლის ფენომენიდან მომდინარეობენ. ერთი მხრივ, სისხლი გამომხატველია ადამიანური ვნებებისა, გრძნობადი მისწრაფებებისა, მაგრამ ამავე დროს იგივე სისხლი ადამიანური `მე~-ს განმაცხადებელიცაა, პიროვნულობის განმსაზღვრელიცაა. წითელი ჩიტიც ყუთშია ჩაკეტილი. ადამიანის ინდივიდუალობა სულიერი სფეროებისკენ ზესწრაფვის ნაცვლად სხეულებრიობაზეა ორიენტირებული.
შავი ფერი მიანიშნებს ორიენტაციას მიწიერ სამყაროზე.19 რამდენადაც არიმანი სწორედ მიწიერ სფეროში ჰპოვებს თავისი აქტიური მოქმედების არენას, ყუთში ჩამწყვდეული შავი ჩიტი საოცარი სიზუსტით გამოხატავს მისი სულის ხასიათს. შავი ჩიტი დევ-კაჟიანის სულია.
დევის ირმის მონადირება მხოლოდ იმ ისრით შეიძლება, რომელიც მის შარდშია ნაწრთობი. შარდი წყლის მკვდარი ფორმაა. ამ შემთხვევაში წყალი მთლიანად დაცლილია სასიცოცხლო ძალებისგან. წყალი, რომელიც ამავე დროს გამოსახავს მშფოთვარე გრძნობებითა და სურათ-ხატებით აღსავსე მშვინვიერ მდგომარეობას, მთლიანად არიმანიზებულია. სწორედ ამ ეტაპზე კვლავ წინა პლანზე გამოდის დედაბრის ვაჟის ფოლადის ისარი. ისრის ზუსტად ტყორცნა გამოსახავს ინდივიდის ცნობიერ, მიზანდასახულ მოქმედებას, რომლითაც დაცემის ყველაზე უფრო დაბალი ფენებიც კი უნდა განიმსჭვალოს სულიერებით. სწორედ მაშინ ხდება ნეგატიური სულიერი ძალების პარალიზება. ზღაპრის სურათ-ხატოვან ენაზეც ფოლადის ისარი დევის შარდში აღწევს. მის ყველაზე უფრო ქვენა სამყაროში იჭრება.
მესამე დღეს მოვიდა დედაბრის შვილი. ქალმა ყველაფერი დაწვრილებით უამბო. დედაბრის შვილმა აწრთო დევ-კაჟიანის შარდში თავისი ფოლადის ისრები, გაიყოლა ამხანაგები და გასწია ირმის საძებრად. გაიარეს ის მთა, რომელიც დევ-კაჟიანმა ქალს ასწავლა, და მართლაც დაინახეს ცხრა მთიბავი. დედაბრის შვილმა უთხრა ძმობილებს, ველის პირას ბუჩქნარში დავიმალნეთ, თორემ ირემმა რომ თვალი შეგვასწროს, შეიძლება დაფრთხეს და საბალახოდ აღარ მოვიდესო. მერე ფეხდოლაბა გააფრთხილა, ირემს რომ მოვკლავ, მზად იყავი, რომ შველი და კურდღელი ხელიდან არ დაგვისხლტნენო.
_ მხოლოდ თვალით დავინახო და დანარჩენი მე ვიციო, _ უთხრა ფეხდოლაბამ და დოლაბები უფრო კარგად მოირგო.
შუადღისას მოვარდა ირემიც. დედაბრის შვილმა ბალახის ჭამაც არ აცალა. მოზიდა მშვილდი და დევ-კაჟიანის შარდში ნაწრთობი ისარი ირემს გულში დააძგერა. ირემი წაიქცა და სული განუტევა. გაჭრა დედაბრის შვილმა ირემი, გამოხტა შველი და მოუსვა მთისკენ. მაგრამ ფეხდოლაბას საბლის გაშლაზეც ვერ წაუვიდა. გაჭრეს შველიც და ახლა კურდღელი გამოხტა. ფეხდოლაბამ ორი ნახტომით ისიც ხელთ იგდო. ამოაცალეს მუცლიდან კურდღელს ყუთი და ამოიყვანეს სამი ჩიტი _ თეთრი, წითელი და შავი.
ირმის მოკვლის შემდეგ უკვე მეხუთე მშველელის განსაკუთრებული უნარია საჭირო. სულიერების ძიების გადამწყვეტ ეტაპზე წინა პლანზე სწორედ მიწიერ სამყაროში მყარად დგომა და სწორი ორიენტირების (ფეხდოლაბას) უნარია წამოწეული.
ირმის მოკვლა და მისი გაკვეთა გარეგნულად სისასტიკედ გამოიყურება, მაგრამ ზღაპრის ენაზე ამგვარი მოქმედება არავითარ შემთხვევაში არ აღიქმება ჩვეულებრივი ცხოვრებისეული თვალსაზრისით. ამგვარი შემთხვევები ყოველთვის ღრმა სულიერ პროცესებს მიანიშნებენ. საზოგადოდ, როცა ერთი არსება მეორეს ყლაპავს, ეს აქტი მიმანიშნებელია იმისა, რომ ამ დროს ხდება ამ არსებათა ნიშან-თვისებების შერწყმა. მეორე მხრივ, რაიმე არსების ჩასვლა სხვა არსების სხეულში და შემდეგ ამ ჩამყლაპველის სხეულის გაჭრა და ამოსვლა უკვე დაფლვისა და აღდგომის ხატსაც წარმოადგენს. როგორც სახარებიდანაა ცნობილი, მესიის მოსვლის უმთავრეს ნიშნად ძველი აღთქმიდან იონას სასწაულია დასახელებული. ესე იგი, თევზისგან შთანთქმა და შემდეგ მისი სხეულიდან გამოსვლა მაცხოვრის აღდგომის წინასახედაა წარმოდგენილი.
განსახილველ ზღაპარში ძალზე რთულ სურათ-ხატთან გვაქვს საქმე _ ირმის სხეულში შველია, შველში კურდღელი, კურდღელში კოლოფი, კოლოფში კი ჩიტები. აღნიშნული თვალსაზრისით ყოველი გაკვეთა აღდგომის გარკვეული სახეა. გაკვეთილი არსებით გამოხატული სფეროდან ხდება განახლებული სულიერების აღდგომა _ არიმანის ტყვეობიდან განთავისუფლება. ბოლოს, ეს პროცესი კოსმოსური სამყაროდან (ირმიდან) მიწიერ სამყარომდე, ან უფრო კონკრეტულად, ფიზიკურ სხეულამდე (კოლოფამდე) ჩამოდის. სამი ჩიტი, რომლებიც ჩვეულებრივ, სულიერი აღმაფრენის სამ ასპექტს უნდა გამოსახავდნენ, სხეულებრიობაში ჩაკეტვის შემთხვევაში არიმანის ძალებად გვევლინებიან.
დევი ამ დროს სანადიროდ იყო გამოსული. გულმა უგრძნო, რომ ირემს რაღაც ხიფათი შეემთხვა, მიხვდა ქალის ღალატს და გაცოფებული წავიდა სახლისკენ, რომ ქალი დაესაჯა. მაგრამ სანამ შინ შევიდოდა, დედაბრის შვილმა წააგლიჯა თავი თეთრ ჩიტს და ღონეგამოცლილი დევი კარებთან ჩაიკეცა.
დაბრუნდნენ დედაბრის შვილი და მისი ძმობილები და ნახეს ღონემიხდილი დევ-კაჟიანი. დედაბრის შვილმა მოუჭირა შავ ჩიტს ხელი და დევ-კაჟიანს უთხრა:
_ ჩქარა მითხარი, რა გაქვს ამ სასახლეში დამალული, თორემ ახლავე სულს გაგაფრთხობინებო.
დევ-კაჟიანმა იფიქრა, მოდი, ყველაფერს სიმართლით ვეტყვი, იქნებ ცოცხალი მაინც დამტოვოსო. პირიდან ერთი საიდუმლო გასაღები გამოიღო, მისცა დედაბრის შვილს და უთხრა:
_ ეს გასაღები ყველა ჩემს საიდუმლო ოთახს აღებს. მეცხრე ოთახში ექვსი მზეთუნახავი ქალი მყავს დამწყვდეული, მეათეში შვიდი მფრინავი რაში, გამოიყვანე და როგორც გინდათ, მოიხმარეთო.
როცა საუბარია ზღაპარში მოცემულ რაიმე სურათ-ხატზე, აუცილებელია მოქმედების მასშტაბისა და არეალის ნათლად გარკვევა. წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა ბევრი გაუგებრობა წარმოიშვას. როცა მოქმედების არეალად ადამიანის შინაგან სამყაროს განვიხილავთ, არ შეიძლება ამ არეალში მაკროსამყაროს განზომილებების შემოტანა. მაკროსამყაროში შესაძლებელია განვიხილოთ ერთმანეთთან დაპირისპირებული იერარქიული არსებები _ მაგალითად, ერთი მხრივ, მთავარანგელოზი მიქაელი და, მეორე მხრივ, არიმანი, მაგრამ როცა ადამიანის სამშვინველის შინაგან პროცესებზეა საუბარი, აქ, ცხადია, უკვე იერარქიული არსებებისგან მომდინარე მოქმედებათა გამოვლინებაზეა საუბარი. არიმანული ძალები ადამიანში სწორედ იმდენ ადგილს იკავებენ, რამდენსაც ეს ადამიანი თავისი სულიერი სისუსტის გამო უთმობს. ამ კონტექსტში ხატოვნად წარმოდგენილი დევი ადამიანისგან გარეშე ძალად კი არ უნდა განვიხილოთ, არამედ როგორც მისი შინაგანი არსის ერთ-ერთი ნაწილი. როცა განსახილველ ფრაგმენტში ვკითხულობთ, რომ დედაბრის შვილმა სამი ჩიტი მოიხელთა, ამ შემთხვევაში იგულისხმება, რომ ადამიანის `მე~-მ ხელთ იგდო თავისი შინაგანი სამყაროს მართვის სადავეები. მან მოიპოვა ძალა თავისი სამშვინველის განწმენდისა და ახალ სულიერ საფეხურზე გადამუშავებისათვის. ადამიანურ სამშვინველს (მზეთუნახავს) უკვე აღარ ემუქრება საფრთხე. მის დასასჯელად წასული დევი კართან ჩაიკეცა.
პირველად დევ-კაჟიანის ძალების პარალიზება ხდება, რის შემდეგაც მისგან საიდუმლო გასაღები მოიპოვება. ამით მზეთუნახავი ქალებისა და მფრინავი რაშების განთავისუფლებაც ხერხდება.
რაში, ანუ ცხენი, დაკავშირებულია ადამიანის აზროვნებით ძალებთან, მის ინტელექტთან. ცხენზე ჯდომა და მისი სწორად მართვა სწორედ აზროვნებითი ძალების ფლობასა და სწორად მიმართვაზე მიანიშნებს. ამ შემთხვევაში საუბარია არა მხოლოდ რაშზე, არამედ მფრინავ რაშზე _ ესე იგი, განსულიერებულ ცნობიერებაზე, ადამიანის აზროვნების სულიერ სფეროებამდე აღმაფრენაზე.
დააღო დედაბრის შვილმა ოთახები და გამოიყვანა მზეთუნახავი ქალები და მფრინავი რაშები. თითო ქალი ძმობილებს დაურიგა, ერთი თავისთვის დაიტოვა, მერე შესხდნენ მფრინავ რაშებზე, ცხრა ძმა დევის მზეთუნახავი დაც წაიყვანეს და წავიდნენ. წამოსვლისას დედაბრის შვილმა გონის ჩიტსაც თავი წააცალა და დევ-კაჟიანი გონმიხდილი დატოვა.
არიმანული ძალების პარალიზების შემდეგ ადამიანის შინაგანი ჰარმონია აღდგა. შვიდწევროვნად წარმოდგენილი ადამიანის მთლიანი სახე გამოიკვეთა _ შვიდი მზეთუნახავი შვიდი საქმროსთვისაა განკუთვნილი. ამავე დროს, მათ შვიდი მფრინავი რაშიც მოიპოვეს. დედაბრის შვილი გონის ჩიტსაც თავს აცლის და დევ-კაჟიანი სრულიად პარალიზებულია, გონმიხდილია.
ამ შემთხვევაში თითქოსდა გაურკვეველი რჩება, თუ რატომ არ კლავს დედაბრის ვაჟი მესამე ჩიტს, რაც დევ-კაჟიანის სიკვდილს მოასწავებს. ვფიქრობთ, ზღაპარში ძალზე მნიშვნელოვანი ხატია მოცემული. არიმანული ძალა არ მომკვდარა, მას როგორც ნეგატიურ სულიერ არსებას, არ შეუწყვეტია არსებობა, მაგრამ აღნიშნული ძალისხმევის შედეგად მისი პარალიზება, ანუ განეიტრალება მოხდა. ადამიანური სამშვინველი (შვიდი მზეთუნახავი) მისი ტყვეობისგან განთავისუფლდა.
როგორც ცნობილია, მაცხოვრის ჯვარცმისას მოხდა არიმანული (სატანური) ძალების პარალიზება. წმიდა წერილით ისიც გვეუწყება, რომ სატანის პარალიზება უსასრულოდ არ გაგრძელდება. კაცობრიობის ევოლუციის გარკვეულ პერიოდში იგი კვლავ გააქტიურდება. ამით წმიდა წერილი კაცობრიობას ბოროტებასთან ბრძოლისთვის მუდამ მზადყოფნისა და სიფხიზლისკენ მოუწოდებს.
განსახილველი ზღაპარიც ანალოგიური განწყობილებით მთავრდება. ბოროტება დათრგუნულია, მაგრამ არ უნდა დავკარგოთ სიფხიზლე, არ ვიფიქროთ, რომ არიმანი სამუდამოდ გაქრა მოქმედების არენიდან.
ცხრა ძმა დევსა და ხელმწიფის შვილს უკვე იმედი ჰქონდათ გადაწურული და დედაბრის შვილი და თავიანთი და უვნებელნი რომ დაინახეს, სიხარულით ცას ეწივნენ. ცხრა ძმა დევმა მაშინვე ასჩაფიან ქვევრებს მოხადა და ქორწილი გააჩაღა. მერე ყველა ერთად წავიდნენ ხელმწიფის შვილის ქვეყანაში და იქაც გადაიხადეს ქორწილი.
ქორწილის შემდეგ ცხრა ძმა დევი შინ დაბრუნდა. ხელმწიფის შვილი ხელმწიფე გახდა, ახალმა ხელმწიფემ სავეზიროც ახალი შექმნა: პირველ ვეზირად, რა თქმა უნდა, დედაბრის შვილი დააყენა, მის ძმობილებსაც შესაფერისი თანამდებობები დაურიგა და ცხოვრობდნენ ყველანი ტკბილად და შეთანხმებულად.
ჭირი-იქა, ლხინი-აქა,
ქატო-იქა, ფქვილი-აქა.
შაშვი იყოს მგალობელი,
ღმერთი ჩვენი მწყალობელი.
გამარჯვებული დედაბრის შვილის დაბრუნება ღვინის ქვევრების მოხდით აღინიშნება. როგორც ითქვა, ღვინო სწორედ ადამიანური `მე~-ს განვითარებას გამოსახავს და ამ შემთხვევაშიც სწორედ `მე~-დან მომდინარე ნებელობითი ძალების წარმატებაზეა საუბარი. ადამიანის დარღვეული შინაგანი მთლიანობის აღდგენა ქორწილის სურათ-ხატით აღინიშნება. ხელმწიფის შვილის გამეფება უკვე ახალი ადამიანის სრულყოფილ ხატს აფიქსირებს. შვიდ მეგობარს შვიდი მზეთუნახავი მოჰყავს ცოლად. შვიდწევროვნად წარმოდგენილი ადამიანის დანარჩენი ნაწილებიც კანონზომიერად ერთვებიან ახალ ჰარმონიულ წესრიგში.
ჩუქება
