შესავალი - წიგნის დაბეჭდვის შიში ანუ ჭიჭიკო და ბიჭიკო
31 მაისს რაინერ ვერნერ ფასბინდერს 60 წელი შეუსრულდებოდა. ახალი გერმანული კინოს მონარქი და, ამავე დროს, ონავარი ბავშვი, რომელმაც ათასგვარ სისაძაგლეში დაადანაშაულა გერმანული კულტურა, თავისი ქვეყნის სამარცხვინო მარცხის დღეებში ჩაისახა. დაადანაშაულა და ააღორძინა კიდეც დავრდომილი გერმანული კინემატოგრაფი, რომლის ტრიუმფზე 70-იან წლებში მთელი მსოფლიო ლაპარაკობდა.
ისევ ტრიუმფი. ისევ თავბრუდახვევა. პირველი „ოსკარი“ დასავლეთგერმანულ ფილმს – შლენდორფის „თუნუქის დოლს“, „ოქროს დათვები“, „ლომები“, „ლეოპარდები“.
სწორება ფასბინდერზე, რომელიც გერმანიის დამარცხების დროს ჩაისახა.
მარცხის დღეებში ჩასახული ტრიუმფატორი, რომელმაც იმ დროისთვის ორმოცამდე ფილმის გადაღება მოასწრო, 1982 წელს მოულოდნელ განცხადებას აკეთებს – ჩემი ფილმები ერთჯერადი მოხმარებისთვისაა განკუთვნილი, ამიტომ ჩემი სიკვდილის შემდეგ დაწვით ყველაფერი, რაც გამიკეთებიაო.
37 წლის კინომონარქის ანდერძი სერიოზულად არავინ აღიქვა. გერმანია შეჩვეული იყო ფასბინდერის ექსტრავაგანტურ გამონათქვამებს. მსოფლიო მის ახალ ფილმს, ჟან ჟენეს ნაწარმოების ეკრანიზაციას ელოდა.
მაგრამ ფასბინდერი „კერელის“ პრემიერას ვერ მოესწრო. 10 ივნისს გერმანული კინოს სიამაყეს გულმა უმტყუნა, როგორც ამბობენ, ნარკოტიკების ჭარბი დოზის გამო.
ანდერძი, ცხადია, არ შეუსრულეს. პირიქით, ამრავლეს და ამრავლეს მისი ფილმების ასლები. კინოდარბაზებს მისი სახელი უწოდეს, დაიცვეს დისერტაციები, გამოსცეს წიგნები. მაგრამ მონარქის სიკვდილის შემდეგ გერმანული კინოს მზე მაინც ჩაესვენა და დღეს ეს კინო დაახლოებით ისეთ დღეში აღმოჩნდა, როგორც 1969 წლამდე, როცა ეკრანებზე გამოვიდა რაინერ ვერნერ ფასბინდერის პირველი ფილმი, სახელწოდებით – „სიყვარული სიკვდილზე უფრო ცივია“.
ვისაც ეს სურათი ახსოვს, უთუოდ დამეთანხმება ალბათ, რომ ცივ სიყვარულში ფასბინდერმა ამ გრძნობის გამოვლინების ყველაზე გავრცელებული ფორმა – საკუთარი თავის სიყვარული იგულისხმა, ჩვენი განვითარების ის ეტაპი, როცა „დედის წიაღიდან“ გამოგლეჯილნი პირველად დავინახავთ ჩვენს თავს სარკეში. მას მერე ეს სახე ფეხდაფეხ მოგვყვება ცხოვრებაში – ჩვენ ვქორწინდებით და პარტნიორად დედის თუ მამის „ასლებს“ ვირჩევთ (ე. ი. საკუთარი თავის ასლებს), ჩვენი მშობელი, ჩვენი შვილი ყველაზე ლამაზი გვგონია, ყველაზე მეტად გული გვიჩუყდება სიტყვაზე „სამშობლო“ და ყველაზე მყუდროდ ჩვენს სახლებში ვგრძნობთ თავს.
ნარცისს შეუყვარდა თავისი ორეული და გაშეშდა, გაქვავდა, ე. ი. მოკვდა. მოკვდა იმ გერმანიასავით, რომელმაც ნელ-ნელა დაიწყო დაჯერება, რომ საუკეთესოა მთელ პლანეტაზე, ყველაზე „სწორი“ თავის ქალა აქვს, ყველაზე ჭკვიანი ფილოსოფოსები, მწერლები, კომპოზიტორები ჰყავს.
მერე ამ ფილოსოფოსებმა, მწერლებმა, კომპოზიტორებმა მოინანიეს. მოინანიეს კინემატოგრაფისტებმაც – ანტიფაშისტურ ფილმებს იღებდნენ, მაგრამ ამ კინოს არავინ უყურებდა, სანამ ფასბინდერი არ მოვიდა და არ განაცხადა – დაწვით ჩემი ფილმების ასლებიო.
რა რჯიდა ამ ფლობერს, როცა თქვა, „მადამ ბოვარი მე ვარო“, არ ვიცი. სხვათა შორის, ისიც თქვა, „მხატვარი თავის ნაწარმოებში ისევე უნდა არსებობდეს, როგორც უფალი – ამ სამყაროშიო.
რა რჯით ამ მხატვრებს, საიდან უჩნდებათ ეს ვნება, გახდნენ „უფალი“? რა რჯიდა ვან გოგს, ასეთი მონდომებით რომ აწერდა თავის სახელს „მზესუმზირებსა“ და „სკამებზე“?
თანაც, რაოდენ მორიდებულად დაიწყეს ამ ევროპელმა მხატვრებმა სახელების მიწერა სურათებზე. ჯერ პატარა ასოებით, სადღაც ქვედა კუთხეში, მერე ნელ-ნელა გაზარდეს ავტოგრაფი და როცა არც ამით დაკმაყოფილდნენ, ავტოპორტრეტის ჟანრმა გაიტაცა.
ამ ავტოპორტრეტებსაც ნელ-ნელა გაეთამაშნენ. მაზაჩო და ბოტიჩელი ჯერ ვერ ბედავდნენ და თავიანთი გამოსახულება „დიდ“ რელიგიურ სიუჟეტებში შეჰყავდათ, მოკრძალებულად. მერე მხატვრები „აღორძინდნენ“ და თავს უფლება მისცეს, ახლოდან ეჩვენებინათ თავიანთი თავი. მერე ისე შეუყვარდათ ავტორი, რომ გალამაზებული, რომანტიკული, ელეგანტური ავტოპორტრეტები დახატეს. ყველაფერი იქამდე მივიდა, რომ ვან დეიკმა მეფეც კი თავის ავტოპორტრეტებს დაამსგავსა.
ევროპელებს უყვართ, როცა ღმერთად თუ არა, მეფედ მაინც გრძნობენ თავს. ამტკიცებენ, ინდივიდუალისტები ვართო. ამიტომაც გამოდის, რომ ჩვენ, „უძველესი ევროპელები“ – „უძველესი ინდივიდუალისტები“ ვართ. მერე რა, რომ ჩვენი წინაპრები არასდროს აწერდნენ ხელს ტაძრებზე, ფრესკებზე. მერე რა, რომ საუკუნეების განმავლობაში ქვეყანაში იქმნებოდა ანონიმური კულტურა – მთავარი, რითაც ვამაყობთ დღეს.
„– დღეს ბოკერია მყავს, შენ ვინ გყავს?
– ეგ უკვე მყავდა ეთერში“.
ვისაც ტელევიზიასთან რაიმე კავშირი ჰქონია, არაერთხელ გაუგია ალბათ ეს ფრაზა ჩვენი ტელეარხების ვარსკვლავებისგან. უხარიათ, ვიღაც რომ „ჰყავთ“ იმათგან, ვინც ქვეყანას მართავს; უხარიათ, ხალხის დასანახად თვითონ რომ დაიწყებენ მეფეების და ბატონების მართვას გადაცემაში, რომელსაც „საავტოროს“ უწოდებენ.
ტელევიზიის ვარსკვლავებმა ჰარმონიულად დაიმკვიდრეს ადგილი თანამედროვე ქართულ კულტურულ ზესკნელზე. ქართველებმა, „მაშასადამე ევროპელებმა“ გაიაზრეს თუ არა, რომ „უძველესი ევროპელები“ არიან, პარლამენტმა ეგრეთ წოდებული „საავტორო უფლებების დაცვის“ კანონი მიიღო. იმ მუსიკოსებმაც კი, რომლებიც მთელი ცხოვრება ქუჩაში, ან მიწისქვეშა გადასასვლელებში უკრავდნენ, თავიანთი საავტორო უფლებებისთვის ბრძოლა დაიწყეს.
ევროპაშიც ასე მოხდა. ჭკვიანი ხალხი თავიანთ
ჩუქება
