შესავალი
თუ ყურადღებით განვიხილავთ სხვადასხვა კულტურებისა და ეპოქების მნიშვნელოვან სულიერ მოღვაწეთა ნააზრევს, უთუოდ შევნიშნავთ ერთ ნიშანდობლივ თავისებურებას: მაშინაც კი, როცა ამ მოძღვრებებში საუბარია კაცობრიობის მნიშვნელოვან მონაპოვრებზე, კოსმოსის ევოლუციის ურთულეს საიდუმლოებებზე, კაცობრიობის შორეულ წარსულსა და შორეულ მომავალზე, მაინც არსებობს თემა, რომელთან მიმართებაშიც კაცობრიობის დიდი მასწავლებლები დუმილს ამჯობინებენ. თანამედროვე ტერმინოლოგიით ამ თემის სათაურია „სექსი“.
როგორც აღმოსავლეთის, ასევე დასავლეთის უდიდეს ხელდასხმულებს ხშირად აღუნიშნავთ, რომ სექსის სფერო არის ყველაზე უფრო სახიფათო ყველა იმ სფეროთა შორის, რომელსაც კი ოდესმე ადამიანი შეხებია. ყველაზე უფრო სერიოზული დამოკიდებულების შემთხვევაშიც კი კვლევის გზა ყოფიერების უღრმესი საიდუმლოებებისკენ მიემართება და ამ გზაზე ყოველგვარ შეცდომას დამანგრეველი შედეგები შეიძლება მოჰყვეს. სულიერი მკვლევრები, რომლებსაც ამ სფეროებთან შეხების გარკვეული გამოცდილება გააჩნიათ, აღნიშნავენ, რომ კვლევის ჩვეულებრივი გზა ძნელად იძლევა შედეგებს. ქართული გამოთქმა რომ ვიხმაროთ, მკვლევარს „აზრები არ მოსდის.“ სულიერი სამყარო თითქოსდა დუმს ამ საკითხზე დასმული კითხვების მიმართ. მკვლევართა აზრები, რომლებიც სექსის სფეროს საიდუმლოების ამოხსნისკენაა მიმართული, მკვეთრად „იბინდება.“ იგი იძულებულია ტვინისმიერი განსჯით ჩამოაყალიბოს ლოგიკური მოსაზრებები, რაც, ცხადია, შეცდომის დიდ შესაძლებლობას შეიცავს.
ნ. ბერდიაევი, რომელსაც გულწრფელად აღელვებდა სქესთა ურთიერთობის სფეროში შექმნილი პრობლემები, ძალზე გაოცებული იყო ამ დუმილის ფენომენით. ამ მოვლენას იგი `დუმილის შეთქმულებას“ უწოდებდა:
`სქესთან და სიყვარულთან დაკავშირებულია მსოფლიოში არსებული განხეთქილებებისა და ყოველგვარი შეერთების საიდუმლო; სქესთან და სიყვარულთან ასევე დაკავშირებულია ინდივიდუალურობისა და უკვდავების საიდუმლო. ყოველი არსებისთვის ეს არის უაღრესად მტანჯველი საკითხი, ყოველი ადამიანისთვის იგი ისევე უზომოდ მნიშვნელოვანია, როგორც საკითხი სიცოცხლის შენარჩუნებისა და სიკვდილის შესახებ. ეს არის დაწყევლილი, მსოფლიო მნიშვნელობის საკითხი. ყველა ცდილობს განცალკევებულად, საგულდაგულოდ დაფარულად, გეგონება სამარცხვინო რამ იყოსო, ისე გადალახოს სქესისა და სიყვარულის ტრაგედია, დაამარცხოს ქვეყნიერების სქესობრივი გათიშულობა; ადამიანთაგან ყველაზე უკანასკნელიც კი ცდილობს თუმც კი ცხოველურად, მაგრამ მაინც უყვარდეს ყოველგვარი გათიშულობის ეს საფუძველი. განსაცვიფრებელია ამ საკითხზე არსებული დუმილის შეთქმულება: მის შესახებ ასე ცოტას წერენ, ასე ცოტას ლაპარაკობენ, ამ სფეროში ასე ცოტას ამჟღავნებენ საკუთარ განცდებს, მალავენ იმას, რასაც უნდა მიეღო როგორც საერთო, ასევე მსოფლიო გადაწყვეტა. ეს არის ინტიმური საკითხი _ უინტიმურესი ყველა საკითხთა შორის. მაგრამ საიდან ვიცით, რომ ინტიმურს არ გააჩნია საყოველთაო მნიშვნელობა, რომ იგი არ უნდა ამოტივტივდეს ისტორიის ზედაპირზე და სადღაც იატაკქვეშეთში უნდა იმალებოდეს?… სქესთან დაკავშირებულ საკითხებში აუცილებელია დავამარცხოთ ყალბი მოკრძალება და თვალთმაქცური ფარისევლობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში კაცობრიობას ემუქრება დაღუპვა სწორედ სქესის იმ იატაკქვეშა საიდუმლოსგან, სქესის იმ შინაგანი ანარქიისგან, რომელიც მასზე განხორციელებული გარეგანი ძალადობის ქვეშ იმყოფება. სქესთან დაკავშირებულმა ქაოსურობამ კაცობრიობას ბევრი უბედურება მოუტანა და კიდევ უფრო მეტ უბედურებას უმზადებს მომავალში.“1
შემდგომში `დუმილის შეთქმულება“ კიდევ უფრო მძაფრი ფერებით იქნა წარმოჩენილი, როცა დაინერგა მოსაზრება იმის შესახებ, რომ დუმილის შეთქმულებას სქესთან მიმართებაში ჰქონდა მიზანი _ `სქესთან დაკავშირებით გამოეწვია ქაოსი ადამიანის ცნობიერებაში, სექსუალური ენერგია შეემწყვდია ქვეცნობიერ სიღრმეებში, ადამიანებს არ მისცემოდათ საშუალება ამ სფეროს შესახებ უმაღლესი და ჭეშმარიტი ცოდნის მიღებისა, მოეწყვიტათ იგი იმ ჭეშმარიტი ეზოტერული ტრადიციებისაგან, რომელიც ეროსის სფეროში განათლების კონკრეტულ მეთოდებს მოიცავს _ და ეს ყველაფერი იმისთვის კეთდებოდა, რომ ისტორიის განსაზღვრულ მომენტში მოულოდნელად მოხსნილიყო ყოველგვარი აკრძალვები და შეზღუდვები და იატაკქვეშეთიდან ზედაპირზე გამოეშვათ სექსუალური რევოლუციის გადამწიფებული დემონები, რომლებიც ხარბად დაინერგებოდნენ მასების მოუმზადებელ და დარღვეულ ფსიქიკაში.“2
წარმოდგენილი მოსაზრებების დიდი ნაწილი, სამწუხაროდ, სიმართლეს შეესაბამება, მაგრამ რაც შეეხება დუმილს, ამ სფეროში საქმე გაცილებით რთულადაა.
ქვეყნიერებას ისედაც არ აკლია შეთქმულებები, მაგრამ ამ შემთხვევაში `დუმილის შეთქმულებას“ კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი მიზეზებიც ჰქონდა.
XX საუკუნის 50-იან წლებში `დუმილი“ დაირღვა. დასავლეთში გამოჩნდა პირველი პუბლიკაციები, რომლებიც იმდროინდელი სექსუალური გამოკვლევების სენსაციურ შედეგებზე იუწყებოდნენ. რაღაც ორიოდე ათწლეულში დასავლეთის მასობრივი კულტურა მთლიანად სექსუალობით განიმსჭვალა, ხოლო საინფორმაციო სფეროში დუმილის ეპოქა ღია დისკუსიების ქარიშხალმა შეცვალა. სწორედ აღნიშნულ `დუმილში“ გაურკვევლობა იყო მიზეზი იმისა, რომ ეროტიკა გადაიქცა იმ საიდუმლოდ, `რომელიც ზედაპირზე ამოათრიეს და გააუხამსეს, მაგრამ ვერ კი გახსნეს.“ თუმცა კი ბევრი მკვლევარი მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ `ამ საიდუმლოს ბოლომდე გახსნა შეუძლებელია, და არც არის საჭირო ამის გაკეთება, მითუმეტეს, დღევანდელ მკვეთრად დაქვეითებული სულიერების დონეზე.“3
სქესის სფეროს მოწესრიგებისთვის გამოჩენილმა გაუაზრებელმა აქტიურობამ უმთავრესად სწორედ საწინააღმდეგო შედეგი მოიტანა. XXI საუკუნის დასაწყისში სქესის სფეროში არსებული მდგომარეობა კიდევ უფრო დამძიმდა. ამიტომაც, ამ სფეროში ყოველგვარ მოქმედებას განსაკუთრებული სიფრთხილე მოეთხოვება.
წინამდებარე ნაშრომის მიზანს არ შეადგენს სექსის, როგორც მოვლენის, ფსიქიკური და სულიერი ასპექტების ძირეული განხილვა. ამ საკითხებს ნაწილობრივ ვეხებით მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც იგი ჩვენს ძირითად თემას უკავშირდება.
აუცილებელი არაა აბსოლუტურ მიზნად დავისახოთ სქესთა ურთიერთობის სფეროს უშინაგანესი კანონზომიერებების ბოლომდე გარკვევა, მაგრამ ჩვენს დროში აუცილებლად გვესახება ამ სფეროში ჯანსაღი ორიენტირების დასახვა _ მით უმეტეს დღეს, როცა სექსუალური რევოლუციის ტალღამ მსოფლიოს უდიდესი ნაწილი წალეკა. ხსენებული რევოლუციის სამშობლოში მისი ნეგატიური მოქმედების გვერდით გარკვეული იმუნიტეტიც გამომუშავდა ამ ნეგატიური მოქმედების წინააღმდეგ. ეს ახალი დამანგრეველი ტალღა ნაწილობრივ საზოგადოებრივი ცხოვრების განსხვავებულ სფეროებში წარმოშობილი იმპულსებით იქნა გაწონასწორებული. მორალის სფეროშიც ზოგი რამ დაიხვეწა დარღვეული იდეალების საკომპენსაციოდ. რაც შეეხება საქართველოს დღევანდელ მდგომარეობას, აქ ამგვარი იმუნიტეტი არ არსებობს. საქართველოში სექსუალური რევოლუციის იდეებს წინ აღუდგა ტრადიციული ოჯახური ფორმიდან მომდინარე მორალური პრინციპები და მართლმადიდებლური ეკლესიის პოზიცია, მაგრამ როცა მოძალებულ ტალღებს ეს ბარიერიც ვერ აჩერებს, მისი მოქმედება კიდევ უფრო დამანგრეველია, ვიდრე დასავლეთის ქვეყნებში. ამ შემთხვევაში იგი მომაკვდინებელ საწამლავად გვევლინება და მოკლე დროში შეუძლია საზოგადოებრივი მორალის მკვეთრი დეგრადაციის გამოწვევა.
დღეისთვის ისტორიული, ეთნოგრაფიული, მითოლოგიური თუ რელიგიური სახით ვრცელი მასალა მოიპოვება იმის გასარკვევად, თუ რაოდენ მრავალმხრივი გამოცდილება გააჩნია კაცობრიობას ეროსის პრობლემასთან მიმართებაში. ეს გამოცდილება უმთავრესად მჟღავნდება საზოგადოებრივი ცხოვრების იმ წესებში, რომლებიც აწესრიგებენ სქესთა შორის ურთიერთობის პრობლემებს.
რაც შეეხება მსოფლმხედველობას თავად ამ პრობლემის მეტაფიზიკური მხარის შესახებ, იგი ძალზე მწირი სახითაა წარმოდგენილი. მეცნიერული აზროვნება თითქოსდა გაურბის `სქესის თეორიის“ ჩამოყალიბებას.
რაციონალური აზროვნების გარიჟრაჟზე უკვე პლატონი სვამს პირველ კითხვებს ეროსის პრობლემებთან დაკავშირებით და, ფაქტობრივად, პლატონის მოძღვრება დღემდე კლასიკურ ნიმუშად ითვლება. `პლატონური სიყვარულის“ იდეებს მომავალშიც ბევრი მომხრე და მიმდევარი გამოუჩნდა.
შუა საუკუნეებში ცნობილი მოაზროვნე ბიომე ცდილობს ახალი ეპოქის სულისკვეთებით გადაიაზროს ეროსის მეტაფიზიკური მხარე. მოგვიანებით იგივე თემას ეხებიან ფრანც ფონ ბაადერი და შოპენჰაუერი. დასავლეთის მოაზროვნეთა ამგვარი ერთეული მცდელობები არ აღმოჩნდა საკმარისი ეროსის შესახებ რაიმე დასრულებული, სისტემური ცოდნის ჩამოყალიბებისათვის.
აღმოსავლეთ საქრისტიანოს სამეცნიერო ყურადღების სფეროში ეროსის პრობლემა უფრო მოგვიანებით ექცევა. XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში რუს მოაზროვნეთა რელიგიურ-ფილოსოფიურ ნააზრევში პირველად ჩნდება სერიოზული შრომები ეპოქის `ყველაზე მწვავე“ პრობლემების გასარკვევად. ვლ. სოლოვიოვის, ლ. კარსანოვის,
ბ. ვიშესლავცევის ფილოსოფიური ორიენტაცია მკვეთრად ანტიკური ეპოქის იდეებისკენაა მიმართული. ისინი პლატონური სიყვარულის ახლებურ ინტერპრეტაციას იძლევიან და ცდილობენ ეროსის ის ამაღლებული მხარეები წარმოაჩინონ, რომლებიც ადამიანთა შემოქმედებითი შთაგონებისა და ჰარმონიული ურთიერთობების საფუძველია.
რუსული სკოლის მეორე ნაკადი მკვეთრად რელიგიური ცხოვრების ტრადიციებზეა ორიენტირებული. ისეთი მნიშვნელოვანი მოაზროვნეები, როგორებიცაა პ. ფლორენსკი,
ს. ბულგაკოვი, ი. ილინი, ვლ. ილინი უმთავრესად მართლმადიდებლური ქრისტიანობის პოზიციებიდან გამოდიან და ცნობილ ქრისტიან მოღვაწეთა ცხოვრების ფორმებზე დაყრდნობით ცდილობენ სქესთა სფეროში ახალი დროის მორალური პრინციპების წარმოჩენას.
ასევე დიდ ყურადღებას იმსახურებს ვლ. როზანოვისა და ნ. ბერდიაევის მცდელობა, რაც შეიძლება მეტი სინათლე შეეტანათ სქესთა შორის ურთიერთობების უაღრესად ბუნდოვან საკითხებში.
XIX-XX საუკუნის დასავლურ ცნობიერებაში უკვე აქტიურად იჭრებიან აღმოსავლეთიდან მომდინარე რელიგიური იდეებიც. ახალი დროის მოაზროვნეები დასავლეთში არსებული `მტანჯველი კითხვების“ პასუხებს უკვე უპანიშადების, ვედებისა თუ იოგას კომენტარებში ეძებენ.
აღმოსავლურ-დასავლური სიბრძნის სინთეზი XX საუკუნის უაღრესად აქტუალურ ამოცანად დაისახა და ამ მცდელობებმა გარკვეული შედეგებიც მოიტანა. ახალი სინთეზური მოძღვრება, გარკვეულად, ეროსის პრობლემებსაც შეეხო.
მართალია, XX საუკუნეში გამოცემულ იქნა დიდძალი სამეცნიერო ლიტერატურა, რომელიც სექსუალობის პრობლემების განხილვას ეძღვნებოდა, მაგრამ მათი უმრავლესობა ეხება სექსის ფსიქოლოგიურ, ან ფიზიკურ მხარეს. ისინი უმთავრესად აფიქსირებენ იმ ანომალურ მდგომარეობას, რომელიც სქესთა ურთიერთობის სფეროში არსებობს. რა თქმა უნდა, სქესის `არანორმალურ“ გამოვლინებას ნამდვილად სჭირდება კვლევაც და მკურნალობაც, მაგრამ ყოველთვის გასათვალისწინებელია, რომ ამ სფეროში `არანორმალურისა“ და `ნორმალურის“ გარჩევა უკვე ძალზე პირობითია და ხშირად რაც დღეს საყოველთაოდ `ნორმალურადაა“ მიჩნეული, სინამდვილეში იქიდანაც ბევრი რამ სწორედ `არანორმალურია“.
მართალია, საყოფაო ენაზე სექსის გაგება მუდამ მდედრისა და მამრის სქესობრივ ურთიერთობასთან ასოცირდება, მაგრამ უფრო ფართო გაგებით იგი საყოველთაო კოსმოსური მოვლენის მხოლოდ ერთ-ერთი კონკრეტული შემთხვევაა. ამგვარ მასშტაბში სექსი გამოსახავს ურთიერთობას სულსა და მატერიას შორის. ქმნადობის თვალსაზრისით იგივე მოვლენა გვიჩვენებს ურთიერთმიმართებას ფორმასა და სიცოცხლეს შორის. ესე იგი, ამ მოვლენისას სასიცოცხლო ძალები ფორმაქმნად ძალებს უკავშირდებიან. ადამიანური ყოფის საფეხურზე სექსის ცნება გულისხმობს ურთიერთობას ქალსა და მამაკაცს, ანუ მდედრსა და მამრს შორის, რომლის მიზანიც სასიცოცხლო პროცესის გაგრძელებაა. ურთიერთსაწინააღმდეგო სქესის გამომსახველი წყვილი ქმნის მთლიანობას, საიდანაც წარმოიქმნება მესამე, ანუ ახალ ფორმაში გამოვლენილი ახალი სიცოცხლე. ეს პროცესი აუცილებლობით მოიცავს სამ საფეხურს _ ურთიერთობას (შეხვედრას), შეერთებას და დაბადებას.
რა თქმა უნდა, სექსის ცნების ამგვარი გაგება არავითარ საიდუმლოს არ წარმოადგენს, მაგრამ თანამედროვე ცივილიზებული სამყაროს ყოველდღიურ ცნობიერებაში სექსის გაგება ძირითადად გამოხატავს ადამიანის იმ ვნებითი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას, რომლებიც სასქესო სფეროდან მომდინარეობენ. ფაქტობრივად, ამ შემთხვევაში, სექსი მხოლოდ ცხოველური ინსტინქტების დონეზე განიხილება. ეს ინსტინქტები თავიანთი ხასიათით ანალოგიურია როგორც ადამიანებისთვის, ასევე ცხოველებისთვისაც, მაგრამ იმ განსხვავებით, რომ ცხოველთა სამყაროში ეს პროცესები ბუნებრივი რიტმებით რეგულირდება, ხოლო ადამიანი დამოუკიდებელია ამგვარი რიტმებისგან. თუ ცივილიზებულ სამყაროში მაინც გვხვდება ამგვარი რიტმების მოქმედება, იგი ძირითადად განსაზღვრულია რელიგიური წარმოდგენებით და მხოლოდ ნაწილობრივ _ ფიზიოლოგიური მოვლენებით.
თანამედროვე მსოფლიოში სექსის სფეროდან მომდინარე პრობლემების წარმოშობა რაიმე ერთჯერადი მოვლენით ვერ აიხსნება. იგი საუკუნეების განმავლობაში მზადდებოდა და ადამიანური არსებისა და საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმის ტრანსფორმაციის უაღრესად მრავალმხრივი მოვლენებიდან ჩამოყალიბდა.
თუ მაინც შევეცდებით განზოგადებული სახით გამოვსახოთ აღნიშნული მიზეზი, შეიძლება შევნიშნოთ, რომ მოვლენაში, რომელიც საღვთო განგებულებით კოსმოსის ევოლუციის ერთ-ერთ ფუნდამენტურ კანონზომიერებას გამოსახავს და რომლის დანიშნულებაც სიცოცხლისა და ფორმის მუდმივი განახლებაა, აქტიურად შეიჭრა ადამიანური ეგოიზმი. შინაგანი ძალები, რომლებითაც ადამიანის არსება ამ კოსმოსურ პროცესშია ჩართული, ადამიანური თვითნებობის შედეგად გადართულ იქნა სრულიად განსხვავებული მიმართულებით _ ადამიანის მიერ ფიზიკური სიამოვნების მიღების სფეროში. სულიერების მკვეთრი დეგრადაციის პირობებში, როცა ადამიანთა წარმოდგენებში დაიბინდა სულიერ სამყაროსთან რეალურად არსებული კავშირები, ქმედების სფეროში წინა პლანზე გამოვიდა ადამიანის ინსტინქტური ცხოველური ბუნება. თუ ამ სფეროდან მომდინარე იმპულსები ძველად ბუნებრივი რიტმებით რეგულირდებოდა და, ფაქტობრივად, არაცნობიერად ადამიანის გარედან იმართებოდა, ამჯერად უკვე თავად ადამიანი არეგულირებს საკუთარი სქესობრივი ცხოვრების ხასიათს.
ჩვენი ეპოქის რეგრესი სრულიად თვალნათელია. თანამედროვე ცივილიზაციაში მკვეთრად დაეცა ინტერესი ყოველგვარი ჭეშმარიტი სულიერებისადმი. უკიდურესმა რაციონალიზმმა ადამიანთა სამშვინველებიდან ამაღლებული გრძნობები განდევნა. ტოტალურმა პროპაგანდამ საზოგადოების ყურადღების ცენტრში სექსი დაამკვიდრა. დღეისთვის უკვე პორნოგრაფიული ხატი დომინირებს ადამიანთა საქმიანობის თითქმის ყველა სფეროში _ ლიტერატურაში, თეატრში, კინოში, ყოველდღიურ პრესაში, სანახაობით პროგრამებში და
ა.შ. ფაქტობრივად, თანამედროვე ცივილიზაცია სექსუალობის დემონითაა შეპყრობილი.
ცივილიზებულ სამყაროში სექსის ჭეშმარიტი დანიშნულება პრაქტიკულად დაიკარგა. გარეგნულად თავისუფალი ადამიანის აზროვნებაში იგი ცხოველური ფუნქციის დონეზე დაეშვა. ამის შედეგად, ერთი მხრივ, იგი მოწყდა თავის პირველად შინაარსს, მაგრამ, მეორე მხრივ, იგივე სექსი ყოველდღიური სიამოვნების მიღების მძლავრ საშუალებად გადაიქცა. ამ შემთხვევაში იგულისხმება არა მხოლოდ ქალისა და მამაკაცის სქესობრივი ურთიერთობა, არამედ ემოციური ცხოვრების ყველა ის სახე, რომელიც საფუძვლიანად განიმსჭვალა სექსუალობიდან მომდინარე იმპულსებით. ადამიანთა მშვინვიერი ცხოვრების უდიდეს ნაწილში სექსუალობამ წამყვანი ადგილი დაიკავა და შეიქმნა ახალი დროის ილუზია, რომ ადამიანური არსების ყოველგვარი მოქმედება სწორედ სექსუალობითაა განსაზღვრული. ამ იდეის განვითარებას მთელი მეოცე საუკუნის განმავლობაში ერთგულად ემსახურებოდა მეცნიერებისა და ხელოვნების მრავალი დარგი და უკვე აღარაა გასაკვირი, რომ ახალი საუკუნის დასაწყისში კრიზისულმა მდგომარეობამ თითქოსდა უიმედო სახეც კი მიიღო. თანამედროვეობის ბევრი სერიოზული მოღვაწე სექსუალობიდან წარმოშობილ კრიზისს განიხილავს როგორც ჩიხურ მდგომარეობას.
როგორც აღვნიშნეთ, ჩვენს მიზანს არ შეადგენს წარმოდგენილი პრობლემის მთლიანობაში განხილვა, მაგრამ შემდგომი საუბრის მეტი სიცხადისთვის გვინდა გავიხსენოთ ზოგიერთი ის ასპექტი, რომელიც სქესთა ურთიერთობის ხანგრძლივი ისტორიიდანაა ცნობილი და მჭიდროდ უკავშირდება წარმოდგენილი პრობლემის ჩამოყალიბებას.