წინასიტყვაობა
მდინარე კამოსა და კაცურას შორის გაშლილ ულამაზეს ველზე, სადაც საუცხოო ბუნება და კლიმატია, 794 წელს შენდება ქვეყნის ახალი დედაქალაქი ჰეიანი, სწორი, განიერი ქუჩებით, სამდინარო გზებით, დიდგვაროვანთა ლამაზი სასახლეებით და მეფის მდიდრული რეზიდენციით, რომლის გრძელი დერეფნების იატაკქვეშ ზაფხულის ცხელ დღეებში გრილი ნაკადულები მიჩუხჩუხებს. თანდათან ძალას იკრებს ახალგაზრდა, ცენტრალური, ფეოდალური სახელმწიფო, რომლის ისტორიაც IX-XII საუკუნეებს მოიცავს. ამ პერიოდს დედაქალაქის სახელწოდების მიხედვით ჰეიანის ეპოქა ეწოდება და ქვეყნის ისტორიაში პოლიტიკური ძალმოსილებითა და ეკონომიკური კეთილდღეობით აღინიშნება. განსაკუთრებით დიდ აღმავლობას განიცდის და ვითარდება იაპონური ეროვნული კულტურა და ხელოვნება, წინა პლანზე გამოდის ხელოვნების მთელი რიგი დარგები, იქნება ეს მუსიკა, მხატვრობა თუ კალიგრაფია. განსაკუთრებით თვალში საცემია მხატვრული ლიტერატურა. ჯერ პოეზია იმკვიდრებს მყარ პოზიციებს და თითქმის ენაცვლება მყარად ფეხმოკიდებულ ჩინურ პოეზიას. ლექსის სამეტყველო ერთეული ხდება მარცვალი, რომლის რიტმულობას განსაზღვრავს არა მუსიკა, არამედ სიტყვა, ყალიბდება პოეტურ ნაწარმოებთა თხზვის გამოკვეთილი პრინციპები, ჩნდებიან ამ დარგის თეორეტიკოსები, რის დასტურადაც შეიძლება წარმოდგენილ იქნას პოეზიის დიდი საიმპერატორო ანთოლოგიის – „კოკინშუს“ (905 წ.) შემდგენელი და წინასიტყვაობის ავტორი, პოეტი კი-ნო ცურაიუკი (859-946 წწ).
განსაკუთრებულ აღმავლობას განიცდის პროზა, იქმნება მხატვრული პროზის ყველა ჟანრის ნაწარმოები – პატარა თუ ვრცელი მოთხრობა, ნოველა თუ დღიური. ხოლო IX-X საუკუნეების მიჯნაზე იწერება მრავალპლანიანი უზარმაზარი ფსიქოლოგიური რომანი ყველა მისი მახასიათებლით, იქნება ეს ფაბულა, ამბავთა რთული სისტემა, რთული სიუჟეტური კომპოზიცია თუ მკვეთრად გამოხატული სტილი. ასახავს ქვეყნის სახელმწიფოებრივ მოწყობას, ეკონომიკურ-პოლიტიკურ ვითარებას, მეფის კარისა და იმ დროის დიდგვაროვანთა ყოფითი ცხოვრების სურათებს თუ ხალხის განსხვავებულ ზნე-ჩვეულებებს; მხედველობიდან არ რჩება არც „მდაბიორთა“ ყოფა და განწყობა. გხიბლავს დახვეწილი ლექსიკით, ლირიკული წიაღსვლებით, საკმაოდ რთული, გააზრებული კომპოზიციით, სადაც სიუჟეტი ვითარდება ფაბულის ორი ძირითადი ფაქტორის – მოქმედების ქრონოლოგიური და სიუჟეტური თანამიმდევრობის მიხედვით. ეს არის ადრეული შუასაუკუნეების „სრულიად განსაკუთრებული მოვლენა, შედევრი – „გენჯი – მონოგატარი“, „რომელსაც იაპონური ლიტერატურული კრიტიკა სხვადასხვაგვარად განიხილავს. ერთნი მასში ბუდისტურ მოძღვრებას, განსაკუთრებით კარმის მიზეზ-შედეგობრიობის შეფარულ ქადაგებას ხედავენ, მეორეთათვის ის დიდაქტიკური ნაწარმოებია, სხვათა აზრით ეს არის რამდენადმე შენიღბული ისტორიული ქრონიკა, სადაც რეალური გარემოებებია აღწერილი. ზოგს იგი პორნოგრაფიულ ლიტერატურულ ქრონიკადაც მიაჩნია, მაგრამ რომანი იმდენად გრანდიოზულია, იმდენად მნიშვნელოვანია აზრობრივად, რომ თითოეულ მითითებულ თეორიას და ალბათ სხვა მრავალსაც, ადვილი შესაძლებელია, თავისი ადგილი მოეძებნოს“, – წერს იაპონური კლასიკური ლიტერატურის ცნობილი მკვლევარი ნიკოლაი კონრადი.
რომანის ავტორია ფუჯივარების სამეფო გვარის სახელმწიფო მოღვაწეების, ლიტერატორებისა და პოეტების ოჯახში დაბადებული და აღზრდილი სეფექალი მურასაკი შიკიბუ (978-1014 წწ). დიდად განათლებული, ღრმად ჩახედული კონფუციანისტურ-ბუდისტურ ფილოსოფიაში, შესანიშნავად იცის თავისი თუ ძველი აღმოსავლეთის ქვეყნების ისტორია, რელიგია, მშობლიური თუ ჩინური ლიტერატურა. შესანიშნავად ფლობს მუსიკას, მხატვრობას, კალიგრაფიას, არის მრავალი ლექსის ავტორი, რომელიც იმ დროის საუკეთესო ანთოლოგიებშია შეტანილი, დაწერილი აქვს დღიური, რომელიც „მურასაკი შიკიბუს დღიურის“ სახელწოდებითაა ცნობილი.
ნაწარმოები შედგება 54 თავისაგან, რომელიც ერთი შეხედვით მრავალი დიდი თუ პატარა ნოველის კრებულს ჰგავს, თუმცა ეს არის სიუჟეტურად შეკრული რეალისტური რომანი, „რომელსაც მკითხველი დღესაც აღტაცებაში მოჰყავს“. მასში მოთხრობილია ერთი ადამიანის – მეფე კირიციბოს საყვარელი უმრწემესი ვაჟიშვილის, ჰეკარუ გენჯის ცხოვრების ისტორია დაბადებიდან სიკვდილამდე. მეფეს ის არა მეუღლისგან, არამედ უმშვენიერესი ხარჭის, მიასუდოკოროსაგან ჰყავს. გენჯი მეფის სისხლისმიერი შვილია, უზენაესთა წრის წარმომადგენელი, მაგრამ უფლისწულის წოდებას არ ატარებს, ვინაიდან მამას არ ემეტება ძე უსაყვარლესი, ეტიკეტით განპირობებული იმ ათასგვარი რთული პირობითობით დაამძიმოს, რომლებსაც სამეფო გვარის წარმომადგენლები სიკვდილამდე თავს ვერ არიდებენ და რიგითი ქვეშევრდომის რანგში გაჰყავს, ხოლო „რიგით ქვეშევრდომ“ გენჯის ყოველგვარი მოქმედების, ყოველგვარი ნება-სურვილის აღსრულების სრული უფლება აქვს, რასაც შეუზღუდავად იყენებს, ხოლო სილამაზე და ნიჭიერება, რითაც ის უხვად არის დაჯილდოებული, ხელს უწყობს, დატკბეს ცხოვრებით. და აი, ჯერ სულ ახალგაზრდა გენჯი მთელი არსებით ეშვება სიამოვნების მორევში. იგი ქალების კერპია, მას ერთმანეთისგან, როგორც პიროვნულად, ისე სოციალურად განსხვავებულ ქალთან აქვს კავშირი – იქნება ეს მეფის ასული თუ პროვინციელი წარჩინებული მოხელის მეუღლე. გენჯის საყვარლებს შორის ზოგი – ჯერ ძალიან პატარაა, ზოგი უკვე ასაკში შესული, თამამი და გამომწვევი. და მაინც, გენჯის ფარული ტრფობის, მისი მუდმივი ფარული სიყვარულის ობიექტი ხდება არა ვინმე სხვა, არამედ საკუთარი მამის ხარჭა – მომავალი დედოფალი, ჯერ სულ ნორჩი, უმშვენიერესი ფუჯიცუბო, რომელიც მისთვის ჯერჯერობით სრულიად მიუწვდომელია, მაგრამ გადის დრო და ვნების ცეცხლით შეპყრობილი დიდი ხნის საწადელს ისრულებს, რაც უშედეგოდ არ
ჩუქება
