ქრისტიანობა და დემოკრატია I
საკითხი, რომელსაც აქ განვიხილავ, არა იმ გვარია, რომ მის მნიშვნელობას ესაჭიროებოდეს მტკიცება. დღეს ამ საკითხით გართულნი არიან არა მარტო სწავლულნი და ფილოსოფოსნი, არამედ პოლიტიკოსნიც და სოციოლოგნიც.
ჩემი გამოკვლევა აღნიშნული საკითხის უმთავრესი მხარეებისა იქმნება დამოუკიდებელი სკოლათა ცრუმორწმუნეობისა და პარტიათა ინტერესებისაგან.
ქრისტიანობა არის რჯული, რომელიც ასულდგმულებდა დასავლეთის ცივილიზაციას და განაგებდა თანამედროვე ხალხთა განათლებას, ამასთან ერთად დემოკრატიაც ხომ დიდი პოლიტიკური და სოციალური ძალაა, რომელიც თავის მხრივაც ცდილობს დაიპყროს ქვეყანა, განაახლოს და გადაქმნას იგი, და ნუთუ მათ შორის აუცილებელია გამწვავებული მტრობა?
სხვადასხვა ქვეყნებში, განსაკუთრებით კი საფრანგეთში, ახლა ქრისტიანობა და დემოკრატია ერთმანეთ შორის იბრძვიან. ეს ბრძოლა არ ახალია, შეცდომა არ იქნება ვთქვათ, რომ ბრძოლა დიდი ხნის დაწყებულია, მხოლოდ იგი საყოველთაო არაა.
დემოკრატიას და ქრისტიანობის შორის ბრძოლით გარემოცულია მთელი მეცხრამეტე საუკუნე; შესაძლოა, აღნიშნული ბრძოლა მეცხრამეტე საუკუნს დამახასიათე ბელ თვისებადაც ჩავთვალოთ. ნამეტურ უკანასკნელ ასი წლის განმავლობაში მთელ ევროპაში განუწყვეტლად გაისმოდა ამ შეჯახების გრიალი. სად არის მიზეზი ამ ბრძოლისა? მუდმივია იგი? ორ მოწინააღმდეგეთა შორის უთანხმოება პირდაპირი შედეგია მათი არსებისა, ერთი მხრით ქრისტიანობის ძირითადი ცნებისა და მეორე მხრით დემოკრატიის საჭიროებისა? თუ, წინააღმდეგ, ის დამოკიდებულია ადგილობრივ გარემოებებზე, ისტორიულ მიზეზებზე, რომლებიც მუდამ ცვალებადნი არიან და რომელთა სრულიად გაქრობაც ადვილად შესაძლოა? სხვებრ რომ ვთქვათ, ნუ თუ იმდენად ეწინააღმდეგებიან ერთი მეორეს ქრისტიანობა და დემოკრატიის დოგმა, რომ მათი შეთანხმება უნდა ჩავთვალოთ განუხორციელებელ ოცნებად და ამიტომ აუცილებელია ამ ორ მოწინააღმდეგეთა შორის ერთ-ერთის არჩევა?
შეიძლება, ფიქრობენ, რომ, როცა ქრისტიანობაზე ვლაპარაკობ, მე ვგულისხმობ უძველეს, უძლიერეს და თვით მრავალრიცხოვან რომის ეკლესიას. ეს მთლად ეგრე არ არის. დიაღ, უმთავრესად ბრძოლაა კატოლიკეთა ეკკლესიას და დემოკრატიას შორის, მაგრამ შეცდომა იქმნება, ვიფიქროთ, რომ თანამედროვე დემოკრატია ებრძვის მხოლოდ კატოლიკეთა ეკკლესიას. არა, ბრძოლას სრულიად სხვა აზრი აქვს. მართალია, რომის ეკკლესიის მოწინააღმდეგეთ სურთ თავისი მახვილი მოიმარჯვონ მხოლოდ რომის წინააღმდეგ; მაგრამ უკანასკვნელი წლების ისტორიის განხილვა ცხადად გვიჩვენებს, რომ დემოკრატიის მეთაურთაგან კატოლიკეთა ეკკლესიის წინააღმდეგ მოქნეული მახვილი წარემართება რომზე უფრო შორს, ვატიკანზე და პაპის სამკუთხოვან გვირგვინზე უფრო მაღლა; ვიტყვი უფრო აშკარად, ის მიმართულია სარწმუნოების და თვით ღვთის წინააღმდეგ.
შენიშვნა პირველი: ქრისტიანობას და დემოკრატიას შორის ბრძოლა ყოველთვის და ყოველგან არ ყოფილა. თუ ფაქტებს გამოვიკვლევთ, - და ეს კი ჩვენი პირველი მოვალეობაა, ვნახავთ, რომ ბევრ დროს - საშუალ საუკუნოებშიაც და ახალ დროშიც ზოგიერთ ქვეყნებში დემოკრატია ქრისტიანობასთან და კატოლიკობასთანაც კი შეთანხმებით სცხოვრებდა, ქრისტიანეთა ეკლესიების მფარველობის ქვეშ ვითარდებოდა და ყვაოდა. რადგანც ეს ფაქტი ხშირად ავიწყდებათ, მაგალითად მოვიყვან შვეიცარიის კანტონებს (ოლქებს), რომელნიც წარმოადგენენ უძველეს დემოკრატიას ევროპაში, და განსაკუთრებით იმ ოლქს, სადაც დაიბადა ვილჰელმ ტელის შესახებ თქმულება - პირველ ყოფილ კანტონებზე, რომელნიც მდებარეობენ ლიუცერნის ტბის ნაპირებზე. ეს ოლქები მთლად კატოლიკეთა ქვეყნებია და მასთან ერთად სრულიად დემოკრატიულია. შეიძლება ითქვას, რომ აქ არის უსრულესი სახე დემოკრატიისა, როგორსაც კი ვიცნობთ. მე არ ვიცი, ევროპაში მაინც, რის შედარება შეიძლება მასთან. როგორც ჩვეულებებით, ისე დაწესებულებებით ეს ოლქები უნდა ვიცნოთ უკიდურეს დემოკრატიულ ქვეყნებად. ეს არის რეჟიმი (სახელმწიფოს წესწყობილება) ნამდვილი დემოკრატიისა.
თუ საშვალ საუკუნოებს გადავავლებთ თვალს და გადავივლით ალპიის მთებს, ჩვენ ვნახავთ იტალიაში, განსაკუთრებით კი ფლორენციაში, დემოკრატიას, რომელიც განვითარდა ქრისტიანობასთან თანხმობაში და არა მასთან ბრძოლაში.
განა შეიძლება ფლორენციის სავონაროლას დავიწყება?
ფლორენტინის რესპუბლიკა დიდხანს არ ყვაოდა; მის თაიგულიდგან მალე იქმნა ამოგლეჯილი წითელი შროშანი; მაგრამ ფლორენციაში მაინც დიდხანს არსებობდა დემოკრატია, და დემოკრატია უკიდურესი. გავიხსენოთ, რომ სავონაროლას დროს მედიჩების მიერ ძალმომრეობითი მართველობის განახლების წინააღმდეგ, რომელმაც (ძალმომრეობით მმართველობამ) დომინიკანთა მღვდელ-მონაზონი კოცონზე შეაყენა, რესპუბლიკის მოსარჩლე დემოკრატებმა ხალხის თავისუფლების გამომხატველის, კომუნის სასახლეს გაუკეთეს წარწერა: Christus rex florentini populi - „ ქრისტე არს მეფე ფლორენტინის ერისა “ . ეგეთი ზედწაწერით სავონაროლა და მისი მეგობრები მიისწრაფებოდენ აღედგინათ დემოკრატიული თავისუფლება ძველი ტოსკანიის ქალაქისა. ამგვარად ჩვენ ვხედავთ, რომ არა ყოველთვის არსებობდა განხეთქილება დემოკრატიასა და ქრისტიანობას შორის, დემოკრატიისა და ქრისტიანეთა ეკკლესიის შორის, რომელიც თავისი მოწინააღმდეგებისაგან ითვლებოდა ყველაზე ნაკლებ მწყალობლად დემოკრატიისა - ე. ი. კატოლიკეთა ეკკლესიას შორის. ორი ძირითადი ცნება (იდეა) დემოკრატიული რეჟიმისა, იდეა თანასწორობისა და იდეა ძმობისა თავისთავად, სრულიად არ ეწინააღმდეგებიან ქრისტიანულ სწავლას. პირიქით, შეიძლება ვთქვათ, რომ მხოლოდ ისინი არიან სახარების სწავლის თანხმანი. ჩვენ ვიცით,
ჩუქება
