მოსე და მონოთეიზმი

I. მოსე - ეგვიპტელი ჩამოშორება ერისთვის ადამიანისა, რომლითაც ის ამაყობს, როგორც თავისი უდიადესი შვილით, არ წარმოადგენს წამოწყებას, რომელსაც ხალისით ან დაუფიქრებლობით შეუდგები, მით უმეტეს, თუ თვით ხარ ამ ერის შვილი. ჩვენ ვერ მივცემთ საკუთარ თავს უფლებას, რომ მსგავსმა მოსაზრებებმა გვიბიძგონ ჭეშმარიტებაზე უარის თქმისკენ იმის სასარგებლოდ, რასაც ეროვნულ ინტერესებს უწოდებენ. მეტიც, შეგვიძლია გვქონდეს მოლოდინი, რომ რიგი ფაქტების გარკვევა   ცოდნის გაღრმავებამდე მიგვიყვანს.
კაცი მოსე[1], რომელმაც ებრაელ ხალხს თავისუფლება მიანიჭა, ჩამოაყალიბა მისი კანონები და დააფუძნა მისი რელიგია, იმდენად დაშორებულ დროს ეკუთვნის, რომ არ შეიძლება უარი ვთქვათ იმის წინასწარ კვლევაზე, იყო ის ისტორიული პერსონაჟი თუ ადამიანი ლეგენდიდან. თუკი ის არსებობდა, ეს ხდებოდა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მეცამეტე ან, შესაძლოა, მეთოთხმეტე საუკუნეში. ჩვენ მის შესახებ ინფორმაცია გვაქვს მხოლოდ წმინდა წერილიდან და იუდეველთა გადმოცემების მიხედვით. მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნულის გამოისობით საკითხის საბოლოო გადაწყვეტა განსაზღვრულობას მოისაკლისებს, ისტორიკოსთა დიდი უმრავლესობა მაინც იმ შეხედულების სასარგებლოდაა გადახრილი, რომ მოსე რეალური პიროვნება იყო, რომ ეგვიპტიდან გამოსვლა, რაც მის სახელს უკავშირდება, მართლაც მოხდა. სამართლიანია იმის მტკიცება, რომ თუ მოცემულ წინაპირობას არ დავეთანხმებით, ისრაელი ხალხის შემდგომი ისტორია გაუგებარი იქნება. მართალია ისიც, რომ მეცნიერება დღეს მეტად წინდახედული და გაცილებით უფრო შემწყნარებელია გადმოცემების მიმართ, ვიდრე ეს ისტორიული კრიტიციზმის პირველ ხანებში ხდებოდა.
პირველი, რაც ჩვენს ყურადღებას იპყრობს მოსესთან დაკავშირებით, ესაა მისი სახელი, რომელიც ივრითზე ჟღერს, როგორც „ მოშე “ (Mosheh). „ როგორია მისი წარმომავლობა? - შესაძლოა იკითხოთ თქვენ, - და რას ნიშნავს იგი? “ როგორც ჩვენთვისაა ცნობილი, პასუხი ამ კითხვაზე მოცემულია გამოსვლის მეორე თავში. იქ ნათქვამია, რომ სახელი მას ეგვიპტის ფარაონის ასულმა მისცა, რომელმაც ჩვილი ნილოსის წყლებში დახრჩობას გადაარჩინა, წამოაყენა რა ამ დროს შემდეგი ეტიმოლოგიური საბუთი: „ რადგან წყლიდან მყავს ამოყვანილი[2]. “
თუმცა, ეს განმარტება უპირობოდ არასაკმარისია. „ ბიბლიური ინტერპრეტაცია სახელისა, როგორც იმისა, ვინც „ წყლიდანაა ამოყვანილი “ , - ამტკიცებს იუდეური ლექსიკონის ავტორი[3]. - წარმოადგენს საზოგადოდ გავრცელებულ ეტიმოლოგიას, რომელსაც პირველ რიგში ვერ შევუთავსებთ იუდეური სიტყვის აქტიურ ფორმას - რადგან „ მოშე “ შეიძლება ასევე ნიშნავდეს „ იმასაც, ვისაც ამოჰყავს. “ ეს შეუთანხმებლობა შემდეგი ორი საბუთით შეგვიძლია გავამყაროთ: პირველ რიგში, აბსურდულია საუბარი იმის შესახებ, რომ ეგვიპტის ფარაონის ასულმა სახელი იუდეურიდან აიღო, და მეორე, წყალი, რომლიდანაც ჩვილი ამოიყვანეს, მეტად სავარაუდოა, რომ ნილოსი არ იყო.
მეორეს მხრივ, მრავალ სპეციალისტს უკვე გამოთქმული აქვს ეჭვი, რომ „ მოსეს “ ეგვიპტური წარმომავლობა აქვს. ნაცვლად იმ სპეციალისტების ჩამოთვლისა, რომლებიც მსგავსი შეხედულების მხარდასაჭერად გამოდიოდნენ, მოვახდენ ციტირებას მოცემულ საკითხთან დაკავშირებული ნაწყვეტისა მცირე ხნის წინ გამოქვეყნებული წიგნიდან The Dawn of Conscience ( „ სინდისის აისი “ , 1934) ბრისტედისა, რომლის ნაშრომი History of Egypt ( „ ეგვიპტის ისტორია “ , 1906) კლასიკურად ითვლება: „ მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნა, რომ მისი სახელი, მოსე, ეგვიპტურია. ესაა მარტივი ეგვიპტური სიტყვა „ ჩემი “ , რომელიც ნიშნავს „ ბავშვს “ და წარმოადგენს შემოკლებულ ფორმას ისეთი სახელების უფრო სრული ფორმებისა, როგორიცაა „ ამონ-მოს “ , რაც ნიშნავს „ ამონის ბავშვს “ ან „ პტახ-მოს “ - „ პტახის ბავშვი “ , რაც, თავის მხრივ, შეკვეცილი ფორმაა უფრო სრული „ ამონისგან (ბოძებული) ბავშვი “ -ს ან „ პტახისგან (ბოძებული) ბავშვის “ . შემოკლება „ ბავშვი “ მალე მასშტაბური სრული სახელის მოსახერხებელ გამარტივებად იქცა, რის შემდეგ სახელი მოს[4], „ ბავშვი “ , ხშირად გვხვდება ეგვიპტურ ძეგლებზე. შვილის სახელს მოსეს მამამ უეჭველად დაურთო რომელიმე ეგვიპტური ღვთაების სახელი, როგორიცაა ამონი ან პტახი. ეს ღვთიური სახელი საზოგადო გამოყენებისას თანდათანობით დაიკარგა, ხოლო ბავშვს დაერქვა უბრალოდ „ ჩემი “ (ბოლო s [Mose-s] აღებულია ძველი აღთქმის ბერძნული თარგმანიდან. იუდეურში არის მხოლოდ „ მოშე[5]. “
ეს ნაწყვეტი მე სიტყვასიტყვით მოვიტანე და სრულებით არ ვარ მზად, პასუხისმგებლობა ვიტვირთო მისი დეტალებისთვის. მე ასევე ოდნავ გაკვირვებული ვარ, რომ ბრისტედმა არ მოიტანა ღვთიურ სახელთაგან ნაწარმოები ანალოგიური სახელები, რომლებიც ეგვიპტელ მეფეთა სიაში ფიგურირებს. მაგალითად: ა-მოს (Ah-mose), თოტ-მოს (Thoth-mose) და რა-მსეს (Ra-mose).
შესაძლოა გვქონოდა იმის მოლოდინი, რომ მრავალრიცხოვან მკვლევართაგან ვინმე, ვინც აღიარა, რომ „ მოსე “ ეგვიპტური სახელია, ასევე მივიდოდა დასკვნამდე, ან, სულ ცოტა, მხედველობაში მიიღებდა, რომ ადამიანი, რომელიც ეგვიპტურ