შესავალი ნაშრომში განხილული და გაანალიზებულია დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავის (დნმ) სტრუქტურის აღმოჩენის ისტორია. მისი მთავარი მიზანია, ნათელი მოჰფინოს როზალინდ ფრანკლინის გადამწყვეტ როლს სიცოცხლის საიდუმლოს შემნახველად წოდებული ამ უმნიშვნელოვანესი მოლეკულის გასაშიფრად გაჩაღებულ სამეცნიერო რბოლაში, რამეთუ ისე გავიდა მრავალი ათეული წელი, ეს ფაქტი სრულებით უცნობი იყო ფართო საზოგადოებისათვის; ფრანკლინის სახელი არც კი უკავშირდებოდა საუკუნის ამ ყველაზე დიდ აღმოჩენას. მხოლოდ მეცნიერთა ვიწრო წრემ და ამ აღმოჩენისათვის დაჯილდოებულმა სამმა ნობელიანტმა იცოდა სიმართლე. უხვი სამეცნიერო ლიტერატურის მოძიების, გაანალიზების, თარგმნის, მრავალწლიანი მუშაობის, წყაროთა შეჯერებისა და მწვავე ურთიერთშეპირისპირების საფუძველზე გავეცით პასუხი აბსოლუტურად ყველა შეკითხვას ამ მეცნიერის გარდამტეხი კვლევებისა და ღვაწლის შესახებ. მას უკვე ეწვია ნაგვიანევი აღიარება, სახელი და დიდება; დღეს ბევრად უფრო მეტმა ადამიანმა იცის ნამდვილი ისტორია, ვიდრე ორმოცდაათიან-სამოციან წლებში, თუმცა, საჭიროდ მიგვაჩნია სრული სურათის აღდგენა, რამეთუ სოციალურ ქსელებში, სხვადასხვა ვიდეოპორტალებზე, ფორუმებსა და სოციალური მედიის ვებგვერდებზე მიმოფანტული კომენტატორები ამ საკითხის განხილვისას ამტკიცებენ, რომ "ფრანკლინს არაფერი აღმოუჩენია"; რომ "ორმაგი სპირალი თავიდან ბოლომდე უოტსონისა და კრიკის მიგნებაა"; რომ "ეს ყველაფერი ფემინისტური პროპაგანდა, შეთქმულება და ისტორიული რევიზიონიზმია"; რომ "კონსპირაციის თეორიების მოყვარული" ფემინისტები განგებ "იხვევენ თითზე" ამ ამბავს, "აბუქებენ", "აზვიადებენ" როზალინდის როლს (რაკი ქალი იყო) და "პარალელურ ისტორიას" წერენ; რომ "ფრანკლინი უარყოფდა დნმ-ის სპირალურ სტრუქტურას და არ ეთანხმებოდა მათ"; რომ "კრიკ-უოტსონის ტანდემმა დაასწრო ფრანკლინს"; რომ "როზალინდმა მათზე ბევრად გვიან გადაკვეთა ფინიშის ხაზი" და ა.შ. ამ ნაშრომის ერთ-ერთი მთავარი მიზანია იმის გარკვევა, რა ასაზრდოებს ამ მითებს; რა არის ამ ცრუ ინფორმაციების, შეგნებული თუ შეუგნებელი სიცრუისა და ზღაპრების წყარო. ნარკვევის საბოლოო მიზანია ამ მითების, ლეგენდების, თქმულებებისა და "შეთქმულებების" გაქარწყლება სამეცნიერო ლიტერატურის ანალიზის, ფაქტების სკრუპულოზურად ასახვის, მოვლენათა თანმიმდევრობის ზედმიწევნითი სიზუსტით აღწერის წყალობით.
ამჟამად ვმუშაობთ როზალინდ ფრანკლინის ბიოგრაფიაზე, რომელიც ამომწურავი და ძალზე ვრცელი აკადემიური ნაშრომი გამოვა. ეს იქნება პირველი ქართული სამეცნიერო კვლევა ფრანკლინის შესახებ. ქართულ ენაზე არ მოიპოვება პუბლიკაციები მის შესახებ.
***
დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავის სტრუქტურის ამოცნობა უდიდეს მიღწევად ჩაიწერა მეცნიერების ისტორიაში. 1962 წელს ნობელის პრემიით დაჯილდოვდა სამი მეცნიერი: ფრენსის კრიკი, ჯეიმს უოტსონი და მორის უილკინსი. ოდენ ამ სამი ადამიანის დამსახურებად "გაფორმდა" ეს რევოლუციური აღმოჩენა; ამგვარად დაილექა საზოგადოების მეხსიერებაშიც, კულტურაშიც, სასკოლო სახელმძღვანელოებშიც და პოპულარულ ლიტერატურაშიც. მეცნიერთა ვიწრო წრემ (ზემოხსენებულმა სამეულმაც) იცოდა, რაოდენ გარდამტეხი აღმოჩნდა როზალინდ ფრანკლინის მრავალწლიანი, ფუნდამენტური და პიონერული შრომა, თუმცა, მიუხედავად ამისა, იგი არც კრიკს არ უხსენებია ამ მეტად პრესტიჟული პრიზის გადაცემის საზეიმო ცერემონიაზე და არც უოტსონს. მხოლოდ უილკინსმა მოიხსენია, მაგრამ ზედაპირულად და გაკვრით, მისი დამსახურებისა და ღვაწლისათვის შეუფერებლად.
***
როზალინდ ფრანკლინი (1920-1958) ებრაული წარმომავლობის ბრიტანელი მეცნიერია, რომელმაც წარუშლელი კვალი დატოვა რამდენიმე დარგში: ფიზიკურ ქიმიაში, მოლეკულურ ბიოლოგიაში, ბიოქიმიაში, ვირუსოლოგიასა და კრისტალოგრაფიაში. გავლენიან და შეძლებულ ებრაულ ოჯახში დაბადებული ქალიშვილი ჯერ კიდევ 15 წლისა იყო, როცა მტკიცედ გადაწყვიტა, მეცნიერი გამხდარიყო და სიცოცხლის შესწავლისათვის მიეძღვნა ცხოვრება. მაღალი წრიდან გამოსული ფრანკლინის მამას არ სურდა, ამ გზას გაჰყოლოდა როზალინდი, რადგან, მისი აზრით, ქალს არ შეეფერებოდა მეცნიერობა (Sayre 2000, 42-45); (McGrayne 1998, 6). ფენომენალური ინტელექტუალური შესაძლებლობებით გამორჩეული ფრანკლინი ბავშვობიდანვე იჩენდა დიდ ინტერესს ზუსტი და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებისადმი; ეწაფებოდა მათემატიკას, ქიმიას, ფიზიკასა და ბიოლოგიას; ბრწყინვალე შეფასებებს იმსახურებდა სკოლაში; სრულყოფილად ფლობდა ფრანგულ, იტალიურ, გერმანულ და ლათინურ ენებს. ნიუნჰემის ქალთა კოლეჯის დამთავრების შემდეგ ფიზიკური ქიმიის შესწავლას მიჰყო ხელი კემბრიჯის უნივერსიტეტში. როცა ცნობილმა დაწესებულებამ («British Coal Utilisation Research Association») შესთავაზა თანამშრომლობა, პიონერული კვლევები ჩაატარა ნახშირსა და გრაფიტზე და ეს საკითხი დაამუშავა კიდეც თავის დისერტაციაში. 1945 წელს მოიპოვა დოქტორის ხარისხი. წარმატებით მოახერხა ნახშირის ტიპების კლასიფიკაცია და ერთმანეთისაგან გამიჯნა ნახშირის ორი სახესხვაობა: 1. ნახშირი, რომელიც გარდაიქმნება გრაფიტად; 2. ნახშირი, რომლის გრაფიტიზაციაც შეუძლებელია. ეს წლები ძალზე ნაყოფიერი გამოდგა ახალგაზრდა მეცნიერისათვის. მის რევოლუციურ აღმოჩენებზე დაყრდნობით შექმნეს აირწინაღების სულ სხვაგვარი მოდელი მეორე მსოფლიო ომის დროს (Maddox 2003). 1947 წელს მიიწვია ფრანგულმა ლაბორატორიამ, « Laboratoire Central des Services Chimiques de l’Etat ». სწორედ პარიზში დაეუფლა კრისტალოგრაფიასა და რენტგენულ დიფრაქციას. როგორც მისი ბიოგრაფები, ენ სეირი და ბრენდა მადოქსი, ასევე, თავად ფრანკლინის და, ჯენიფერ ფრანკლინ-გლინი, აღნიშნავენ, საფრანგეთში გატარებული ოთხი წელი ყველაზე ბედნიერი და ნათელი მონაკვეთი იყო ფრანკლინის ხანმოკლე ცხოვრებისა. სწორედ იქ მოღვაწეობამ მოუტანა სახელი და