ამსტერდამული მოხსენებები

I. წმინდად ფენომენოლოგიური ფსიქოლოგია. მისი ცდის სფერო, მისი მეთოდი და ფუნქცია 1. ფენომენოლოგიის ორმაგი აზრი - როგორც ფსიქოლოგიურის და როგორც ტრანსცენდენტალურის
 
საუკუნეთა გასაყარზე წმინდად მეცნიერული მეთოდისთვის ფილოსოფიისა და ფსიქოლოგიის ბრძოლაში შეიქმნა ახალი მეცნიერება და ახალი მეთოდი ფილოსოფიური და ფსიქოლოგიური კვლევისა. ახალ მეცნიერებას ფენომენოლოგია ეწოდა, რადგან ის და, შესაბამისად, მისი მეთოდი გამოჩნდა გარკვეული რადიკალიზაციის წყალობით იმ ფენომენოლოგიური მეთოდისა, რომლის საჭიროება მანამდეც არსებობდა და რომელიც მანამდეც   გამოიყენებოდა ცალკეულ ბუნებისმეტყველთა და ფსიქოლოგთა მიერ. ისეთი ადამიანებისთვის, როგორიც მახი და გერინგი იყვნენ, ამ მეთოდის აზრი დაკავშირებული იყო ზუსტი ბუნებისმეტყველებისთვის თეორეტიზების უსაფუძვლობის მუქარაზე რეაქციასთან; ეს იყო რეაქცია თეორეტიზების წინააღმდეგ შემეცნებით წარმონაქმნთა ჭვრეტისა და მათემატიკური სპეკულაციებისაგან დაშორებული [ფორმით], თეორეტიზებისა, რომლის დროს ვერ მიიღწევა მართლზომიერი აზრისა და თეორიის შედეგების ცხადი გაგება (einsichtige Klarhett).
აღნიშნულის პარალელურად ზოგ ფსიქოლოგთან, უპირველეს ყოვლისა კი ბრენტანოსთან, ვხვდებით   სწრაფვას წმინდად შინაგანი გამოცდილებისა და მის მოცემულობათა მკაცრი დესკრიფციის ნიადაგზე ( „ ფსიქოგნოზია “ ) სისტემატურად იქნას შემუშავებული მკაცრად მეცნიერული ფსიქოლოგია.
სწორედ ამ მეთოდურ ტენდენციათა რადიკალიზაციას (რომლებიც ხშირად იყო უკვე მინიშნებული, როგორც ფენომენოლოგიური) ფსიქოლოგიისა და იმ დროს მასთან არცთუ იშვიათად შეზავებული გონის თეორიის სფეროში მივყავდით ახალ მეთოდიკასთან ფსიქიურის წმინდად კვლევისა და, იმავდროულად, სპეციფიურად ფილოსოფიურ საკითხთა განხილვის ახალ საშუალებასთან; ამასთან, როგორც უკვე ითქვა, სულ უფრო შესამჩნევი ხდებოდა ახალი ტიპის მეცნიერების მყოფობა.
შემდგომ განვითარებაში ის გასაოცარი ორგვარობით ვლინდება: ერთის მხრივ, როგორც ფსიქოლოგიური ფენომენოლოგია, რომელიც, როგორც რადიკალური ძირითადი მეცნიერება, ზოგადად უნდა ემსახურებოდეს ფსიქოლოგიას; მეორეს მხრივ, როგორც ტრანსცენდენტალური ფენომენოლოგია, რომელიც ფილოსოფიურ დისციპლინათა რიგში ასრულებს პირველი ფილოსოფიის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას, ფუნქციას ფილოსოფიური მეცნიერებისა პირველსაწყისების შესახებ.
პირველ მოხსენებაში გვსურს სრულად განყენებული ვიყოთ ჩვენი ფილოსოფიური ინტერესებისგან. ფსიქოლოგიური ჩვენ იმდენადვე დაგვაინტერესებს, როგორც ფიზიკური აინტერესებს ფიზიკოსს. სრულიად ობიექტურად, პოზიტიური მეცნიერების სულისკვეთებით განვიხილავთ მეცნიერული ფსიქოლოგიის მოთხოვნებს და განვავითარებთ ფენომენოლოგიური ფსიქოლოგიის აუცილებელ იდეას.
 
2. წმინდა ბუნებისმეტყველება და წმინდა ფსიქოლოგია
 
ახალი დროის ფსიქოლოგია არის მეცნიერება რეალური, ობიექტურ-რეალური სამყაროს კონკრეტულ ურთიერთკავშირში გამოვლინებადი პროცესების შესახებ, რომლებსაც აქ ფსიქიური ეწოდებათ. <ფსიქიურის> გახსნის ყველაზე უშუალო მაგალითი მოცემული გვაქვს მცხოვრებ იმანენტურ   მყოფობაში იმისა, რასაც მე ვუწოდებ სახელდობრ მე-ს, ასევე ყოველივე იმისა, რაც განუყოფელია მე-სგან, როგორც მე-განცდები (ისეთები, როგორიც არის გამოცდილება, აზროვნება, გრძნობა, მღელვარება) ან ფსიქიური განცდები, აგრეთვე უნარების ან Habitus სახით. გამოცდილება გვაძლევს ფსიქიურს, როგორც ერთგვარ არადამოუკიდებელ შრეს ადამიანთა და ცხოველთა მყოფობისა, რომლებიც ძირითად შრეში [თავისი მყოფობისა] ფიზიკური რეალობებია. ამიტომ ფსიქოლოგია არის არადამოუკიდებელი განტოტება კონკრეტული ანთროპოლოგიის, შესაბამისად, ზოოლოგიისა, რომელიც ამგვარად მოიცავს, როგორც ფიზიკურს, ისე ფსიქოფიზიკურს.
განვიხილავთ რა სამყაროს მის ტოტალურობაში, ჩვენ ვამჩნევთ, რომ მის არსს ცხადად ეკუთვნის [შესაძლებლობა] უსასრულოდ დაიყოს კონკრეტულ ერთეულ რეალობებად. თითოეულ მათგანს აუცილებლობიდან გამომდინარე ეკუთვნის ერთგვარი ფიზიკური სხეულებრიობა, როგორც შედარებით კონკრეტული უმდაბლესი შრე, რომელზეც შესაძლოა დაილექოს არაფიზიკური განსაზღვრებებიც, მაგალითად ისეთები, რომელთა წყალობით განსაზღვრული სხეული ხელოვნების ნაწარმოებად იქცევა. ჩვენ შეგვიძლია თანმიმდევრულად მოვახდინოთ აბსტრაგირება ყველა არაფიზიკური განსაზღვრებიდან და, ამგვარად, ყოველი რეალობა და სამყარო მთლიანობაში განვიხილოთ, როგორც წმინდად ფიზიკური ბუნება. ამაში მდგომარეობს გამოცდილების სამყაროს სტრუქტურული კანონი. არა მხოლოდ ყოველ კონკრეტულ მიწიერსა ან რეალურს გააჩნია თავისი ბუნება, თავისი ფიზიკური სხეული, არამედ სამყაროს ყველა სხეული წარმოადგენს ერთგვარ დაკავშირებულ მთლიანობას, საკუთარ თავში ჩაკეტილ და უსასრულობამდე გავრცელებულ ერთობას ბუნების უნივერსუმისა, რომელსაც უნივერსალური სივრცით-დროითი ფორმა აქვს. შესაბამისად, მეთოდის თვალსაზრისით, ეს იმაში ვლინდება, რომ შესაძლებელია აბსტრაქციის თანმიმდევრული გამოცდილება, რომელსაც თავის მუდმივ თემად მხოლოდ ფიზიკური აქვს, ფიზიკური გამოცდილების ამ საფუძველზე კი შესაძლებელია ამავე სახით თავის თავში ჩაკეტილი თეორიული მეცნიერება, ფიზიკური ბუნებისმეტყველება, ფიზიკური ყველაზე ფართო აზრით, რომელიც მოიცავს ქიმიასაც, და უნივერსალურ, ყოველგვარი სულიერებისგან აბსტრაგირებულ ფიზიკურ ზოოლოგიასაც, და ასევე ბიოლოგიას.
აქ ჩნდება კითხვა: რა ოდენობითაა ცხოველებში და ზოგადად სამყაროში ინტერესის ასეთი ცალმხრივი მიმართულობისას, რომელიც, რასაკვირველია, არასოდესაა დამოუკიდებელი, - რა ოდენობითაა ასეთ შემთხვევაში საერთოდ შესაძლებელი გამოცდილება და თეორიული კვლევა, რომელიც უწყვეტი თანმიმდევრულობით გადადის ფსიქიურიდან ფსიქიურისკენ და, ამგვარად, საერთოდ არ ეხება ფიზიკურს? ეს კითხვა კი მყისიერად იწვევს სხვას: რა ოდენობითაა შესაძლებელი წმინდა და თანმიმდევრულად განვითარებული ბუნებისმეტყველების პარალელურად წმინდა და თანმიმდევრული ფსიქოლოგია? ამ უკანასკნელ კითხვას, როგორც ჩანს, უარყოფითად უნდა ვუპასუხოთ, ფსიქოლოგიას, ფაქტების შესახებ ემპირიული მეცნიერების ჩვეული აზრით, არ ძალუძს, მსგავსად მისი პარალელისა, იყოს წმინდა მეცნიერება ფსიქიური ფაქტების შესახებ, წმინდა ყოველივე