პეპლები და მტრები
საღამოობით იოსები ლამპას ანთებდა. მბჟუტავი ნათელი არათანაბრად ეფინებოდა ფანჯარასთან მიდგმულ სარწეველა სავარძელს, არეულ საწერ მაგიდას და თაროებიან კარადას, რომლის მოორნამენტებული კიდეებიც კორინთული ორდენის სვეტებივით იყო ჭერს მიბჯენილი. თაროებზე ბროკჰაუზისა და ეფრონის ოქროსფერყდიანი ტომეულები ეწყო. წიგნებზე კუთხეში მუყაოს ფოტოსურათი იყო მიყუდებული, რომელზეც იოსები და თეთრკაბიანი ქალიშვილი იყვნენ გამოსახულნი იმპერიული ოპერისა და ბალეტის თეატრის ფონზე. პეტროგრადელმა ფოტოგრაფმა შეყვარებულები მარიინსკის თეატრის მხოლოდ პლაკატის ზედაპირზე აღბეჭდა, მაგრამ შენობა ისეთი ბუნებრივი ჩანდა, ფოტოდან თითქოს გლინკას და მუსორგსკის მუსიკა მოისმოდა. იოსებს ეს ფოტო, ტვიდის პალტო, ორიოდე ყელსაბამი, მონოკლი და რამდენიმე პირადი ნივთი ჩამოჰყვა იმპერიის გულიდან მშობლიურ მაზრამდე. ახლა იგი საღამოობით ფანჯარასთან სავარძელში ირწეოდა და წითელ იზაბელას შეექცეოდა. ლამპის მკრთალი სინათლე კი მოგონებებთან ერთად ღამის პეპლებს და ქინქლებს იზიდავდა.
ზამთრის სასახლეზე თავს დამტყდარი ბოლშევიკური ძალმომრეობის შემდეგ იოსები უკანასკნელად ეწვია შეყვარებულს. მას გრძელი, პოლ პუარეს აღმოსავლური შთაგონებით შექმნილი იისფერი კაბა-ხალათი ემოსა ყელმომაშიშვლებელი მაქმანებიანი საყელოთი. მოშიშვლებულ ყელს თივთიკის ყელსახვევით ითბუნებდა. ხელის მტევნები კი სიცივისგან მთლიანად გაფერმკრთალებოდა.
- შეშა ისე გაძვირდა, ღუმელს მხოლოდ საღამოობით ვანთებთ, - კეკლუცად გაიღიმა გაფითრებულმა ქალიშვილმა როცა იოსები ხელებზე შეეხო. - თუმცა, მამაჩემი ამას პოლიტიკური მიზეზებით ხსნის, - ახლა ყოველი კაპიკი, რომელსაც ამ ქვეყანაში დავხარჯავთ, ბოლშევიკებს გაამდიდრებსო.
- დარწმუნებული ვარ, ამ გათოშილი ხელების შესახებ რომ შეიტყონ, შეშას გააიაფებენ, - უპასუხა იოსებმა, - მე კი, მე შეშის გარეშე გავათბობდი ამ ხელებს, ამ თითებს, სხეულის ყველა იმ ნაწილს გაგითბობდი, სადაც სიცივეს შეიგრძნობდი...
- არა, ეს ხუმრობა არაა, მამა მხოლოდ იმაზე ფიქრობს, რომ რუსეთი უნდა დავტოვოთ. ყველგან ბოლშევიკები ელანდება. ამბობს, რომ ყველა პატიოსან ადამიანს, ვინც ვერ გაასწრებს, სულს ამოხდიან. მთავარი კი ისაა, რომ ახლა ჩემს გათხოვებაზე მას ვერავინ დაელაპარაკება...
- ბოლშევიკები შენს თავს ვერ წამართმევენ და ვერც პატიოსან ადამიანებს ამოხდიან სულს, - თქვა იოსებმა, - მე შემიძლია, სანდო და კეთილშობილ ადამიანებთან ერთად წარვდგე თქვენი ოჯახის წინაშე... მე დავარწმუნებ მათ, რომ სიყვარულით, მზრუნველობითა და საიმედოობით აღსავსე ადამიანთან იცხოვრებ!
- მამას, რა თქმა უნდა, სწამს კეთილშობილი ადამიანებისა. საიმპერატორო ჰოსპიტალში მამას დაჭრილი სამხედროების ოპერაციებზე თვით იმპერატრიცა უწევდა ასისტენტობას. შეიძლება ითქვას, მამა თავს ალექსანდრა ფეოდოროვნას გარემოცვას მიაკუთვნებს, მაგრამ, მას შემდეგ, რაც იმპერატრიცა ალექსანდრას სასახლიდან ტობოლსკში გადაბარგდა, მამა ამბობს, რომ სწორედ კეთილშობილთა გულუბრყვილობაა თავი იმ უბედურებისა, რომ ბოლშევიკები მოექცნენ იმპერიას სათავეში! როცა მამა შინ ბრუნდება, მხოლოდ იმპერიიდან გამგზავრებაზე ლაპარაკობს. ვიცი, რომ მისი ყოველი შინ დაბრუნება შენს თავს მართმევს, მაშორებს. ვგრძნობ, რომ მხოლოდ შენ გეკუთვნი, მაგრამ არ ვიცი, არსებობს თუ არა რამე ძალა, ჩემს მშობლებს რომ შეასმინოს ჩემი სიყვარული, ან ადამიანები თუ არსებობენ, რომლებსაც ეს ხელეწიფებათ!
იოსებმა პიჯაკის ჯიბიდან მუყაოს ფოტო ამოიღო და გაუწოდა.
- მე ჩვენი ფოტოსურათი მოგიტანე. მინდა, შენ გქონდეს, სანამ მშობლებისგან ქორწინების ნებართვას მივიღებთ.
- ეს ჩემი ბედნიერი წუთებია და, პირიქით, მინდა იგი შენ გეკუთვნოდეს ქორწინებამდეც, - უპასუხა აფორიაქებულმა ქალიშვილმა და მუყაოს ფოტოსურათი იოსებს პალტოს ჯიბეში ჩაუდო.
ამ შეხვედრის შემდეგ იოსებმა წერილი მიიღო მისგან:
(ფრაგმენტები წერილიდან)
..."წერილს მატარებლიდან გწერ. ჯერ არც ის ვიცით, სად მივემგზავრებით და არც ის, სადამდე შევძლებთ ამ მატარებლით მგზავრობას. ირგვლივ ქაოსია. ყველგან შეიარაღებული ხალხია. მე უშენობის ფიქრები მიტაცებს... იმ ძალებს მოვუხმობ, შენთან რომ მომიყვანენ. რატომაა სამყარო ასე მოწყობილი, რომ მინდა, შენ გეკუთვნოდე და შენი საწინააღმდეგო მიმართულებით მივყავარ მატარებელს?! შენი სიტყვები მახსენდება, ბოლშევიკები შენს თავს ვერ წამართმევენო... მატარებლის გამცილებლები მძარცველებისგანაც ვერ გვიცავენ... მხოლოდ ის მამშვიდებს, რომ შენი სიყვარულისგან ვერავინ განმძარცვავს! რომ სიყვარული შენ მოგიძღვენი და მარადიულად, უცოდველად შემიძლია შენზე ვიოცნებო... ჯერაც არ ვიცი, ამ წერილს როგორ გამოგიგზავნი... ან შენ სად მომწერ"...
იოსები თბილისში რომ ჩავიდა, ფეოდალური და იმპერიული გადმონაშთები ჩოხაზე მიმაგრებული საიმპერატორო არმიის ეპოლეტებივით ანაქრონიზმის გამოვლინებად მიიჩნეოდა, მაგრამ იმპერიული დენთის სუნი ისევ ტრიალებდა. ბოლშევიკები რევოლუციურ მარქსიზმს ქადაგებდნენ. სოციალისტ-ფედერალისტებს დენთის სუნი ნაკლებად სცემდათ - რამდენიმე წარმომადგენელი ჰყავდათ დამფუძნებელ კრებაში და რამდენიმე ემისარი - პარიზსა და ბერლინში. ეროვნულ დემოკრატებს ყველაზე მეტად ღმერთის სწამდათ. წიგნიერი საზოგადოება საბანკო და საგანმანათლებლო საქმიანობაში იყო ჩართული. ისინი