შარავანდი ჯოზეფ კონრადისა – ახლა რამე სახელიც უნდა მოვიგონოთ, – ურჩევდნენ პოლიციელები სალმან რუშდის.
მწერალს ფსევდონიმი უნდა აერჩია, თანაც სასწრაფოდ და აუცილებლად.
სასწრაფოდ და აუცილებლად რატომ, ანდა ეს პოლიციელები რაღა შუაში იყვნენ მწერლის ფსევდონიმის არჩევასთან?
"ეშმაკეული აიების" დაწერას არ აპატიებდა რუშდის აიათოლა ჰომეინი და... სულაც სიკვდილს მიუსჯიდა ისლამის, წინასწარმეტყველისა და ყურანის წინააღმდეგ მიმართული რომანის შექმნისათვის.
პირველად მაშინ უნდა გაეგონა მწერალს სიტყვა "ფათვა".
ულმობელი განაჩენი გამოტანილიყო:
ვინც თავს სდებდა მართლმორწმუნე მუსლიმანობა, შეეძლო სიცოცხლე მოესწრაფებინა სალმან რუშდისათვის, სადაც წააწყდებოდა. ის კი არა, საგანგებოდაც მოეძებნათ და მწარედ ეზღვევინებინათ...
დევნილის ყოფა აიძულებდა მწერალს გაუთავებლად ეცვალა ადგილსამყოფელი და პოლიციელთა დაცვის გარეშე ფეხიც არ გადაედგა.
მაშინაა, ფსევდონიმის შერჩევაზეც რომ დააფიქრებდნენ.
ამასაც დასძენდნენ: აზიური ყაიდისა არ ივარგებს, ემანდ ვინმემ რამე არ იგუმანოსო.
ისიც საყვარელ მწერალთა გვარ-სახელებს გადახედავდა და ათასნაირ შეჯვარება-გადაკეთებას მიჰყოფდა ხელს: ეს ვლადიმირ ჯოისიო, ეს მარსელ ბეკეტიო, ეს ფრანც სტერნიო...
და ისეთი შთაბეჭდილება დარჩებოდა: ძალიან სულელურად მოისმისო.
მაგრამ ძიებას მაინც გააგრძელებდა, გააგრძელებდა და... ბოლოს ჯოზეფ კონრადისა და ანტონ ჩეხოვის გვარ-სახელთა თავისებურ კომბინაციაზე შეჩერდებოდა: ჯოზეფ ანტონი.
და შვებით ამოისუნთქებდა: თითქოს არა უშავსო.
– ძალიან კარგი, – მოუწონებდნენ მცველებიც, – შეიძლება უბრალოდ ჯო დაგიძახოთ?
მოკლედ, ამაზე შეთანხმდებოდნენ.
მთელი ცხოვრება გამოგონილ გმირებს არქმევდა გვარ-სახელებს სალმან რუშდი, ამჯერად კი თვითონ უნდა ქცეულიყო არარსებული გვარ-სახელის მატარებლად.
კონრად ჩეხოვი? არა, არაფრად ივარგებდა. აი ჯოზეფ ანტონი კი... მართლაც შეიძლება არსებულიყო და... აჰა, უკვე არსებობდა კიდეც.
მოგვიანებით ამ გვარ-სახელით გამოქვეყნდებოდა სალმან რუშდის ავტობიოგრაფიული რომანი, რომელიც ხელმისაწვდომი გახდებოდა ქართველი მკითხველისთვისაც მთარგმნელთა ტანდემისა – ზაზა ჭილაძე და გია ჭუმბურიძე – და გამომცემლობა "დიოგენეს" წყალობით, და რომელიც მხატვრული ძალმოსილებით აშკარად აღემატება "ეშმაკეულ აიებს": დრამატიზმითაც, ექსპრესიითაც, ხასიათთა გამოკვეთითაც და ფონის უჩვეულობითაც და სიღრმითაც, საბოლოოდ ყოველივე კომპოზიციური ხელოვნებით მარჯვედ რომ იყრის თავს, აღარაფერი რომ არც ითქვას მწვავე პოლიტიკურ ქვეტექსტებსა და საპროტესტო სულისკვეთებაზე უსამართლო დევნის წინააღმდეგ, რაკიღა "ეშმაკეული აიები" არ ყოფილა მიმართული ისლამის, წინასწარმეტყველისა და ყურანის დასამცირებლად თუ სახელის გასატეხად.
ამას დაბრალებით თუ დააბრალებდი მწერალს – რომანის არასწორი წაკითხვის გამოისობით, ანდა ყურმოკრულით.
თუმც ეს ყოველივე სიტყვას მოჰყვა, თორემ ამ მცირე ჩანაწერის მიზანი მხოლოდ იმ ვითარების წარმოჩენაა, რაოდენ მნიშვნელოვანი სახელია ჯოზეფ კონრადი დღესდღეობითაც, აგერ სალმან რუშდი სულაც მას რომ შეეფარებოდა, და იქვე ამასაც მიადევნებდა: ბოლო-ბოლო სწორედ კონრადს დავესესხე რაღაც დევიზისმაგვარს, რაც მომდევნო წლებში ნამდვილ მაშველ რგოლად მექცაო.
შეგვახსენებდა მის არაპოლიტკორექტულსათაურიან (შემოგვღიმის კიდეც რუშდი?) რომანს "ზანგი გემ "ნარცისიდან", რომელშიც მეზღვაური სწორედ ამ ზანგს ეკითხებოდა:
– თუ იცოდი, რომ ჭლექი გჭირდა, რაღას ჩაეწერე ამ რეისზე?
ის კი პასუხობდა:
– ვიდრე ფეხებს გაჭიმავდე, ცხოვრება ხომ გინდა?
სალმან რუშდის ახლანდელ მდგომარეობაში ეს სიტყვები რაღაც ლოცვისმაგვარ ელფერს შეიძენდა:
– ასე, ჯოზეფ კონრად, ვიდრე ჩაძაღლდებოდე, უნდა იცხოვრო, – შეუძახებდა თავს.
თავდაპირველად აპირებდა ეს რომანი ასე დაესათაურებინა – "სამყაროს უკანა კარი", რადგან წინა კარიდან შესვლა ყველას შეეძლო, და მხოლოდ მას უწევდა – ყოველწამიერად სიკვდილის მომლოდინეს – სამზარეულოსა თუ მომსახურე პერსონალისათვის განკუთვნილი შესასვლელით სარგებლობა და ფანჯრებიდან ძრომიალიც კი...
ეს სახელწოდება მთლად გადასაგდებად დაენანებოდა და პასაჟად ჩართავდა თხრობისას, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ ავტობიოგრაფიული რომანი საბოლოოდ მაინც ასე უნდა დასათაურებულიყო – "ჯოზეფ ანტონი (მემუარები)".
სალმან რუშდი მუსულმანი კი არის სარწმუნოებით, მაგრამ დაბადებით ინდოეთშია დაბადებული, ისევე როგორც არუნდატი როი, რომლის ნახევრად ავტობიოგრაფიული რომანიც – "წვრილმანების ღმერთი" – ასევე გამოიწვევდა აგრესიულ დამოკიდებულებას თავის სამშობლოში, მაგრამ ფათვა საერთოდ არ შეეხებოდა, რაკიღა სარწმუნოებრივი აღმსარებლობით არა ყოფილა ისლამის მიმდევარი.
ფარზე აზიდავდა დასავლური ლიტერატურული კრიტიკა ამ რომანს, ყოველმხრივ გამორჩეულ შედევრად რომ შერაცხავდნენ და ამიტომაც ითარგმნებოდა ქართულადაც თამარ ჯაფარიძის მიერ, "ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა" რომ ითავებდა მის გამოცემას.
მწერალი შეეცდებოდა შიგნიდან დაენახვებინა ჩვენთვის ინდოეთი და არ მორიდებოდა ტაბუდადებულ თემებსაც, თავისი ერის სულის ხვეულებსა და ლაბირინთებში ჩაღწევის მცდელობისას კი საგანგებოდ უნდა შემოეტანა თხრობაში ჯოზეფ კონრადის ეს რომანიც – "წყვდიადის გული", და მისი მთავარი გმირის სახელიც – კურცი, და იქ სათაურადაც შერჩეული მეტაფორა აქ რეფრენადაც უნდა გამოჰყოლოდა სიუჟეტს, რათა მკითხველს უფრო ღრმად და კანთიელად შეეცნო ინდოეთის იდუმალება, მისი პრეისტორიული თუ ისტორიული ფესვები.
არუნდატი როის ისევე სჯერა, კონრადის ეს ნაწარმოები ყველა განათლებული მკითხველისათვის რომ