ინდივიდუალური ფსიქოლოგია არ ვიცი, იქნებით თუ არა მადლიერნი ამ მოხსენების დასრულების შემდეგ, როგორც მე ვარ მადლიერი თქვენი მობრძანებისთვის, როდესაც მე ინდივიდუალური ფსიქოლოგიის მთელს აღჭურვილობას წარმოგიდგენთ, თუმცა არ ვფიქრობ, რომ მათ დარწმუნებას შევძლებ, ვინც, შესაძლოა, ჯერ კიდევ არ იცნობს მას და არც წარმოდგენა შექმნია ჩვენი ამოცანის შესახებ. ჩვენი მეცნიერების კრიტიკოსებში ხშირად შემიმჩნევია, რომ ისინი მეორეხარისხოვანს ეტანებიან: აითვისებენ რა ჩვენი მუშაობის ინსტრუმენტებს, მათ მიაჩნიათ, რომ თუ კლავიატურაში გაერკვნენ, ახლა საქმის ცოდნით ძალუძთ იმსჯელონ შედეგების შესახებ, რომელთა მიღწევა ამ კლავიატურის მეშვეობითაა შესაძლებელი. მაგრამ ეს სულაც არ არის ასე. თუკი ვინმე ფიქრობს, რომ ინდივიდუალური ფსიქოლოგიის ამოცანები და მიღწევები არასრულფასოვნების განცდის, უპირატესობისკენ სწრაფვისა და მათი განსხვავებული ფორმების კომპენსაციის აღწერაზე დაიყვანება, ის შემცდარია.
ჩვენ საუბარი გვაქვს ადამიანის სულის ვეებერთელა სივრცის შიგნით მიმართულებებისა და გზების შეცნობის შესახებ, იმისა, რომ ვისწავლოთ ინდივიდის ფსიქიკის რთული მელოდიების გაგება, რომლებიც კომპოზიტორის მიერ შექმნილი სიმფონიის მსგავსად გაისმის. ამ გაგებით თითოეული ადამიანი წარმოადგენს შემოქმედს, რადგან ის მთელი რიგი თანდაყოლილი ფაქტორებისა და შესაძლებლობებისგან ქმნის რაღაცას. ამ მიზეზით მისი სულიერი ცხოვრების სურათი ერთიანობას წარმოადგენს.
ეს თეზისი ინდივიდუალური ფსიქოლოგიის ჭიშკარია, მისი აუცილებელი წინაპირობა. ჩვენ ვერანაირ ნაყოფიერ შედეგს ვერ მივაღწევდით ჩვენს შრომაში, ცოცხლად რომ არ გვქონდეს წარმოდგენილი, რას გვეუბნება სულიერი ცხოვრების ყოველი გამოვლინება. ასევე, თუკი ჩვენი კვლევის გზა აგვერეოდა, ადამიანში შესაძლოა ორი სული აღმოგვეჩინა, ან არცერთი. ადამიანის სულისთვის რომ ერთიანობა არ იყოს დამახასიათებელი, სიცხადის შეტანის ყოველი მცდელობა ამ გაგებით უპირობოდ განწირული იქნებოდა. აქ ჩვენ დიად წინამორბედთა გამოცდილებას უნდა დავეყრდნოთ, რომლებიც, მართალია, არცთუ ზუსტად განმარტავდნენ სულიერ ცხოვრებას, მაგრამ მის გაგებაში გაცილებით შორს წავიდნენ, ვიდრე მრავალი თანამედროვე მკვლევარი. საკმარისი იქნება პიროვნების ერთიანობაზე მინიშნება კანტთან, ამასთან, იმ დროს საუბარიც კი არ იყო რაიმე სახის ფსიქოლოგიურ კვლევაზე. ჩვენ შევძელით შემდეგი ნაბიჯი გადაგვედგა და შუქი მოგვეფინა პიროვნების ერთიანობის წარმოშობისთვის. რაღა თქმა უნდა, მეცნიერებაში არსებობს მიმართულებები, რომლებსაც ეჭვი შეაქვთ ამ ერთიანობაში და პიროვნების შინაგან წინააღდეგობრიობას მეტად დამაჯერებლად მიიჩნევენ. ჩვენ კი ვთვლით, რომ მართლები ისინი არიან, ვინც პიროვნების ერთიანობიდან გამოდის და არა საბუნებისმეტყველო-მეცნიერული საფუძვლის მქონე ფილოსოფოსები, რომლებიც საერთო სურათიდან ცალკეული სიმპტომების ამოგლეჯას არიან ჩვეულნი. ჩვენი აზრით ისინი ჰგვანან ადამიანს, რომელიც ცალკეული ნოტების მიხედვით ცდილობს მთელი მელოდიის მშვენიერების შეფასებას. ნოტის, აკორდის, ტაქტის მნიშვნელობა შესაძლოა გაგებულ იქნას მათი ზოგადი ურთიერთკავშირის განხილვიდან, ამასთან მელოდია თავიდან მის ერთიანობაში უნდა აღვიქვათ და მთლიანის შესახებ შექმნილი შთაბეჭდილების საფუძველზე ვიმსჯელოთ ცალკეულ ნაწილზე.
მრავალს შესაძლოა უცნაურად მოეჩვენოს, მაგრამ რაიმეს შესახებ მსჯელობა შეიძლება მხოლოდ მთლიანის შეცნობით და ერთიანი კავშირისთვის თვალის მიდევნებით, რაც ყველა კერძო ნაწილს აღწევს. ეს კავშირი, მოძრაობის ეს ხაზი გვიჩვენებს სულიერ ცხოვრებას, რომელშიც არაფერია მშვიდ მდგომარეობაში, რომელშიც თითოეული მოძრავი ელემენტი არის წინამორბედი მოძრაობის დასრულება და ახლის დასაწყისი. ეს შეიძლება ფილმს შევადაროთ, რომლის მოქმედება ჩვენს თვალწინ ვითარდება, როდესაც ყოველი სცენის გაგება ხდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ჩვენ მთლიან სურათს ვითვალისწინებთ, თუ გონების თვალით მივყვებით მოძრაობის ერთიან ხაზს და მისი ფინალის, სასრული მიზნის წინასწართქმას ვცდილობთ, სადაც ყველაფერი ერთიანდება. წარსულის პოეტები, ქმნიდნენ რა ადამიანთა ხატებს, ისე მოქმედებდნენ, რომ უკვე პირველ აქტში იბმებოდა ძირითადი ხაზები, რომლებსაც გარდუვალად მივყავდით ერთიანი დასასრულისკენ. დიადი კომპოზიტორებიც ასევე პირველივე ტაქტებიდან ამკვიდრებდნენ მთელი სიმფონიის აზრის საფუძველს. სწორედ მათ წარმოგვიდგინეს ადამიანის სულიერი ცხოვრების ჭეშმარიტი სურათი.
ბავშვი მოდის სამყაროში, აღჭურვილი რეფლექსების უნარითა და გარკვეული რაოდენობის მოთხოვნილებებით. ძალიან მალე ის იძულებული ხდება ყველა თავისი მოძრაობა რომელიმე წამყვან იდეას დაუქვემდებაროს. ჩვენ ძალიან ზოგადად გამოვხატავთ მას, როდესაც ვამბობთ: თვითგადარჩენა, უპირატესობისკენ სწრაფვა, თავდაცვის აუცილებლობა, მაგრამ აღნიშნულის ქვეშ ჩვენ გვესმის, რომ საუბარი უპირველეს ყოვლისა ეხება განსაზღვრულ ნაბიჯს, რომელიც ბავშვმა უნდა გადადგას. მისი ბუნებრივი ძალები ბუნებრივად ემორჩილებიან თვითგადარჩენის პრინციპს, ქმნიან განვითარების შესაძლებლობებს, როდესაც ასეთი ცხოვრებისეული გეგმა წარმოიშობა, მაგრამ ამასთან ბავშვი ყოველ წუთს საკუთარი უნარების ფორმირებას ახდენს თავის გარემოცვასთან მჭიდრო კავშირში. ეს მოვლენათა შემთხვევითი განვითარება არ არის: ის ზოგად კავშირშია ჩართული, რომელიც მიმართულებებს იძლევა და რომლებიც, გაწონასწორდებიან რა ბავშვის სულიერ ცხოვრებაში, მის ცხოვრებისეულ გეგმებსა და მის ფორმირებაში აღმოჩნდებიან ჩაშენებულნი. თუ საიმისო ცნება გვჭირდება, რომ ორიენტირება მოვახდინოთ იმასთან მიმართებით, საითაა მიმართული სულიერი ცხოვრების ეს მოძრაობა, ვიტყვით, რომ ის ისწრაფვის უფრო დიდისკენ, მეტი