ანამნეზი "– რითი დაიწყო ყველაფერი?
– ალბათ, სიზმრით.
– და რით დამთავრდა?"
დახლართული, გაურკვეველი აზრები, მოულოდნელად და თითქოს არსაიდან რომ ეწვია ცნობიერს, იზრდება, მწიფდება და საბოლოოდ ფიურიექსის არაცნობიერი სფეროს ნახევრად მატერიალურ პნევმად იქცევა. გაურკვეველი, ამოუცნობი ცოდნა, რომელსაც ბატონი დ-სნაირი "მეცნიერ-ექიმები" ოქსიდებსა და ხსნად კომპონენტებთან აიგივებენ და ამავდროულად ირგვლივ მყოფებს მათი ჰიპოთეზის სიზუსტეში ჯიუტად არწმუნებენ, შედეგად ერთ დიდ და ყალბ რეალობას ბადებს. ბატონი "ფ" ოდესღაც ამგვარ სოციუმში ცხოვრობდა, თუმცა არასდროს გამხდარა მისი შემადგენელი ნაწილი, რადგან ყოველთვის ცდილობდა მარტო, განცალკევებით ყოფნას; ანთროპოსოფია, ჰერმეტიზმი, აღმოსავლური ფილოსოფია, – მის სულს მუდამ გაურკვევლობითა და მისტიკური გრძნობებით ავსებდა. ხშირად ახსენდება ძველი ჩინური ფილოსოფიის ნიშნები ინ და იან, "ცვლილებათა წიგნი", მასში ასახული უკიდურესი, მძაფრი დაპირისპირებებით გამორჩეული ურთიერთობები: სინათლისა და წყვდიადის, დღისა და ღამის, მზისა და მთვარის, ზეცისა და მიწის აბსტრაქტული გამოვლინება. დროდადრო მოაგონდება, რაოდენ დიდი გრძნობა და ინტერესი გაუღვივა აბსოლუტური კანონის კონცეფციამ, ინისა და იანის პოლარულ ძალთა ურთიერთქმედების მოსაზრებამ. სჯერა: ეს უკანასკნელნი ჭეშმარიტად ძირეული კოსმიური ძალების მუდმივი მოძრაობა და სამყაროში განუწყვეტილი ცვალებადობის პირველსახეა.
წარმოვისახავ გონებას, დროდადრო როგორ ეწაფება დიდ მოაზროვნეთა წიგნებს; საგანთა და მოვლენათა არსის ამოცნობას ლამობს ყმაწვილის სული. იდუმალება გაურკვეველს ეხლართება. გამოცანის გასაღები კი არ ჩანს.
ათასი კითხვა, თითქოს არსაიდან აღმოცენებული, მაბნევს, მაფიქრებს! რა არის სწორი, გამართლებული; სად გადის რეალური საზღვარი შესაძლებელსა და შეუძლებელს შორის, როგორ ვიპოვო საკუთარი თავი და საერთოდ, შეესაბამება, კი მთელი ეს ქაოსი რაიმე ერთ კონკრეტულ მიზანს? მაშინებს პასუხები, რადგან ბინდი წარმმართავს, ქმნადობა მაბნევს, ხოლო გაურკვევლობა ყველაფერ ამას საამო ელფერს მატებს.
ადამიანი მუდამ ორ უფსკრულს შორის იმყოფება, ამჯობინებს იყოს საკუთარი სიდიადით განცვიფრებული გოლიათი, რომელიც წარმოსახვაში არსებული მაკროკოსმოსის გრანდიოზული განზომილებაა, და, რაც უფრო მეტად ეფლობა ქაოსის მორევში, უსასრულობისა და არარაობის სარტყელს შორის გაჭედილი, ძრწოლვით ივსება ბუნების ქედმაღალ მკვლევარ-მჭვრეტელთა წინაშე.
კოსმიური ყოფიერება, ვარსკვლავთა სამყარო, ანდრომედეს თანავარსკვლავედში ჩვენთვის ხილული, უახლოესი წერტილიც კი ამ ამოუცნობი განზომილების ერთი პაწაწინა ნაწილაკია.
სიცოცხლე ჩვენს პლანეტაზე შეიძლება შევადაროთ ბობოქარ ქარიშხალს, რომელიც გააფთრებით უტევს ყველაფერს, რაზედაც კი ხელი მიუწვდება, უსასრულოდ ვრცელდება, შემდეგ კი წამით შოშმინდება, ჩერდება, ნაპერწკალს სტყორცნის ყოფიერებას, რათა გადალახოს სივრცე, დაიპყროს ახალი მიჯნა, ფეხდაფეხ მოგდევს, იერიშით იღებს ყველაფერს, რასაც გზად აწყდება, რითაც საზრდოობს კიდეც, დაუსრულებლად ქმნადი, ცვლადი და თავისი ყოველწამიერი რაობისგან განსხვავებული არ გნებდება. თუ გსურს გამარჯვება, მიზნის საბოლოოდ მიღწევა, მას უნდა მიბაძო; და მაინც, ყოველივე ეს უბრალო ზმანებას, ავბედითი თვალის სიცრუეს, სინამდვილის გაზვიადებულ წარმოჩინებას ჰგავს.