წინასიტყვაობა
ვერასოდეს ვისვენებდი. თუ ტყე იყო მახლობლად, ტყე უნდა გამომეკვლია; თუ ბორცვი, ამ ბორცვზე უნდა ავმძვრალიყავი. მეზობელი ეზოები, სარდაფები და ავტოფარეხებიც კი შესწავლილი მქონდა. ეს ყველაფერი იმ წიგნების ბრალი გახლდათ, რომლებითაც სავსე იყო ჩვენი სახლი. სათავგადასავლო გამოცემათა ტომეულებით იყო გამოტენილი ჩემი ოთახის წიგნების ორი კარადა და ყველა თარო. მარკ ტვენის, მაინ რიდის, ჟიულ ვერნის, ფენიმორ კუპერის, ჯეკ ლონდონისა და ართურ კონან დოილის ყველა ნაწარმოები ერთად მიტრიალებდა თავში და ამის გამო სულ შარში ვიყავი.
ერთ ზაფხულს სიკვდილს ძლივს გადავურჩი. მთაში, ჩვენს ზაფხულის სახლში ვიყავით დასასვენებლად. ჩემი და და დეიდაშვილები თავგადასავლების გარეშეც მშვენივრად ატარებდნენ დროს – აგროვებდნენ სოკოს, წუწაობდნენ, ტყის პირას ჩემივე აშენებულ პატარა ხის ქოხში სახლობანას თამაშობდნენ ან სულაც დეიდებს ცხობასა და ქარგვაში ეხმარებოდნენ. მე კი გული მუდამ სახლიდან შორს, ჯერ შეუსწავლელი ადგილებისკენ მიმიწევდა.
სახლთან ახლოს, მინდორში, ერთი უზარმაზარი წიფელი იდგა. ის ისეთი დიდი იყო, რომ ტოტების გასაყარზე შვიდი ბავშვი მოხერხებულად ვსხდებოდით და დურბინდით გზას ვაკვირდებოდით. ეს იყო ჩვენი „შტაბი“. აქ ყველანი ჯაშუშები ვიყავით და ჩვენ-ჩვენი ჩინი და დავალება გვქონდა, რომელსაც ჩვენი უფროსი დეიდაშვილი მიკა გვაძლევდა. მე, რა თქმა უნდა, ჩემი მოვალეობები ბოლომდე არ მაკმაყოფილებდა, ამიტომ გადავწყვიტე, ჩვენი წიფლის ხე კენწერომდე დამელაშქრა. ბავშვები ჩემს შეჩერებას ცდილობდნენ, მაგრამ ამან პირიქით, უფრო შემაგულიანა. ზევით დიდხანს მივძვრებოდი. როგორც იქნა, კენწეროს მივაღწიე და ფოთლებიდან თავი გამოვყავი. მივხვდი, რომ ტყუილად არ მიწვალია. „ცაში“ პირველად მოვხვდი. აბა, როგორ აღგიწეროთ ის აღტაცება და სიამოვნების ჟრუანტელი, რომელიც მაშინ განვიცადე: ველები, მთები, ველები, მთები, ველები, გზები, სახლები, ბაღები, გზები, სოფლები, მათ მიღმა კი ლურჯი ცა, შორს წასული მოლივლივე ღრუბლები და საიდანღაც მოსული მანქანის ყრუ ღმუილის ხმა. აი, ეს დავინახე მაშინ. ვიდექი და თავში ათასგვარი ბავშვური ოცნება და იდეა მომდიოდა: საფრენი აპარატები, მთიდან მთაზე გადებული ხიდები, ფრთები, მფრინავი სავარძელი, მფრინავი პატარა სახლი თბილი საწოლით, იმ წიფელზე უფრო მაღალ ბოძებზე შემდგარი სახლი და ათასი სხვა რამ.
– ნილს! ნილს, სად ხარ?! – მომესმა სადღაც ქვემოდან დედაჩემის ხმა.
მივხვდი, რომ ბავშვებმა ჩემი ურჩობა დედაჩემს შეატყობინეს. რაღას ვიზამდი? სასჯელი არ ამცდებოდა. საინტერესო იყო ამჯერად რა იქნებოდა: ბოსტანში სტაფილოს ამოთხრა, სახლის დალაგება თუ ეზოს დასუფთავება?!
– ხო, დედიკო, ახლავე ჩამოვალ! – დავიძახე ზევიდან და სწრაფად დავიწყე დაბლა დაშვება, რომ დედაჩემს სადმე ქვედა ტოტებში მიმალული ვგონებოდი. ჩამოსვლა ბევრად რთული აღმოჩნდა. ცოტა არ იყოს, მეშინოდა, მაგრამ ჩასვლას მაინც ვჩქარობდი.
– ტკაც! – გაისმა ფეხქვეშ მკვეთრი ხმა და ხის ტოტები სწრაფად დატრიალდა თვალწინ. იმის მიხვედრაც ვერ მოვასწარი, რა მოხდა, რომ მარცხენა ფერდში მტკივნეულად მომხვდა რაღაც. ხე გაჩერდა, მეც გავჩერდი. დიდი ტოტის გაყოფის ადგილას ვიყავი გაკვეხებული. ფეხები ჰაერში მქონდა. ტკივილისგან სუნთქვა შემეკრა. ქვევით კიდევ ბევრი იყო საფრენი. მივხვდი, რომ სიკვდილს გადავრჩი, თუმცა მთლად გადარჩენილი ჯერ არ ვიყავი. ტოტი, რომელიც ჩამიტყდა, ჯერაც ქვევით მიფრინავდა ლაწალუწით. „ნიიილსს!!!“ მომესმა დედაჩემის განწირული ყვირილი. მალე თუ არ ამოვისუნთქავდი, უკვე სხვა ყველაფერი აზრს დაკარგავდა; იქედან ალბათ ვეღარასოდეს ჩამოვაღწევდი. როგორღაც ამოვისუნთქე და, ტკივილის მიუხედავად, ტოტებიდან გათავისუფლება დავიწყე. არ მახსოვს, როგორ მოვახერხე ეს, რადგან ვერც ფეხით ვწვდებოდი რამეს და ვერც – ხელით. ბოლოს, როგორღაც, იმავე ტოტზე შემოვჯექი, რომლის განშტოებაშიც გავიჭედე და ნელ-ნელა ხის ტანისკენ დავიწყე გადაცოცება.
– ნილს, სად ხარ, ნიილს?! – ისევ დედაჩემის ხმა გავიგონე.
– ნიიილს! ნიილს! – ყვიროდნენ ჩემი და და დეიდაშვილებიც სადღაც ტოტებისა და ფოთლების ქვემოდან. როგორც იქნა, ხმის ამოღება შევძელი და აკანკალებულმა დავიყვირე:
– აქ ვარ, მოვდივარ!
მუხლების კანკალით, ნელა ჩავძვერი ბოლომდე და გაფითრებული და აცრემლებული, დედაჩემს ჩავეხუტე.
მომდევნო ორი კვირა ლოგინში გავატარე. მთელი მარცხენა ფერდი და ზურგი ატყავებული მქონდა, ორი ნეკნი კი – გაბზარული. ცოტა მიხაროდა კიდეც – ჯერ ერთი, სასჯელს გადავრჩი და, თანაც, ყველა მომაბეზრებელი დავალება, როგორებიცაა: საცხობში სიარული და ჭიდან წყლის მოზიდვა, დანარჩენ ბავშვებზე გადანაწილდა. სამაგიეროდ, სამივე დეიდა და დედაჩემი ჩემს განკარგულებაში იყვნენ. მე კი მთელ დღეს წიგნების კითხვისა და ხატვის მეტს არაფერს ვაკეთებდი. სწორედ მაშინ ჩამივარდა ხელში წიგნი, რომელიც ვერავინ ვერასოდეს ამოხსნა, როგორ მოხვდა ჩვენს ზაფხულის სახლში.
უკვე მეორე კვირა