I
ძალიან მკვრივი უკუნეთი დგას გარშემო, ისეთი, როცა ბნელ ოთახში შავი კატა უნდა იპოვო, რომელიც იქ არ არის. ჩემი მგრძნობიარე მე გულუბრყვილოდ დუმს, ხოლო გონიერი არა-მე არა-კატასთან ერთად მოდის მბჟუტავ ოთახში ჩაისდასალევად.
ოთახი ნორმალური ყოფის დონიდან განუზომლად მაღლაა, მრავალსართულიანი სახლის ბოლოში. მიხვალ, ჩაის სმის რიტუალს შეასრულებ, გათბები და, რაც მთავარია, კიდევ ერთ ღამეს გადააგორებ.
ძილი ხომ შვება უნდა იყოს. ჩათვლემილი ქალის მუხლებიდან გადმოვარდნილი ძაფის გორგალივით მყუდრო და მრგვალი. მაგრამ შენ მიერ ისე აბურდული, რომ თავსა და ბოლოს ვეღარ იპოვი.
ამ შეუძლებლობას თუ წაეპოტინები, დილამდე აღარ მოგიწევს დაწოლა და სრულიად ლოგიკური მიზეზიც გექნება: გვიან დალეული ჩაის ტანინი თუ სტიმულინი კატების შავ წერტილებს ოთახის კუთხეებისაკენ მიერეკება – კონფუციუსის მიერშემოთავაზებული შეღავათი ეროვნულ უკუნეთში.
წამლის ორი აბიც იზოგება. ტაზეპამ-ფენაზეპამ-დიაზეპამის კილოგრამები დაილექა ჩემ შიგნით, როგორც მოურეველი შაქარი, ვერცხლის კოვზს ვეძებ, რომ ფსკერზე ჩავუშვა და წნევა გავათანაბრო: ქვედა კიდურებში – სიმძიმის ცენტრი,ხელებში – ფრენის სავარაუდო სიმსუბუქე, თორემ პირიქითაა: თავით მიწაში ვარ ჩასობილი, ფეხები ჰაერში ფართხალებენ, ამიტომ ზაფხულს წითელი ფერი რომ გაერევა, მკვლელობაზე ვფიქრობ, ზამთარში – თვითმკვლელობაზე. ვერასოდესვეწერებოდი ზამთრის პეიზაჟში, უცხო ვიყავი ანემიური მზესავით. ახლა ზაფხულის ღამეა და რახან წამალი არ დამილევია, თავით ბალიშს ვნახავ, საათის წიკწიკი ისე მმძაფრდება, თითქოს ყურებში წყალი წვეთავს, ან რაღაც, უფრო მძიმე, იქნებ,სინდიყი?
საათი ასე მუშტივით მირტყამს, როცა ნერვები ახალ წათლილ ფანქრებს ემსგავსებიან, სხვა დროს ამაზე არ ვფიქრობ, რადგან ეს ფიქრები ჩემი არ არის, სხვისია: ბერგმანის საათები, სალვადორ დალის დაღვრილი დრო...
შეიძლება, სახლში, საკუთარ ლოგინში მანქანამ გადაგიაროს? ეს არის ყველაზე რეალური საფრთხე ჩემს უძილო ღამეში. ამ დროს მხოლოდ ახალგაზრდები დაქრიან ქუჩაში, ნასვამები, ნარკოტიკისგან ამჩატებულები. თუ ერთი წუთით თვალიწამართვა თვლემამ და წარმოვიდგინე, რომ ყაყაჩოებიან მინდორში აღმოვჩნდი (გვირილებიანი მიწა ადრე მესიზმრებოდა, მაზოხიზმამდე), 140 კმ-ის სიჩქარით მიმავალი მანქანა სრესს ყაყაჩოებს და სისხლიანი მუხრუჭები ადამიანივით კივიან. ამისმერე ძილი ისპობა.
ვინმეს მინდა დაველაპარაკო, მაგრამ ლაპარაკი ვერტიკალური სტიქიაა და ადგომა მეზარება.
იქნებ, დედას შევჩივლო. ის ჩემს მონაყოლს წუწუნსა და ქვეცნობიერში ქექვის ფუფუნებას არ დაარქმევს. შეიძლება ვერცხლის კოვზიც მაპოვნინოს, მიმანიშნოს, სად შეინახა, რომელი უჯრის რომელ კუთხეში.
ბალიშზე უაზრო ტრიალისაგან ყელი გამეწელა, თეთრი ფერი გაიზარდა და გათენებისკენ წაიყვანა ღამე.
უნდა ავდგე, პირი დავიბანო, ჩაი დავლიო. ყველაზე ძნელი ჩაცმა და სარკესთან მისვლაა. სიგარეტს ვუკიდებ და ვიგრძელებ ტახტზე ჯდომის დროს. ისე ვარ ამ ტახტზე მიჭედილი, რომ, როცა ავდგები და სადმე გავდივარ, აქაც ვრჩები,შეიძლება ტელეფონის ყურმილი ვერ ავიღო, მაგრამ ზარს აუცილებლად გავიგონებ.
ჩემი მეგობრები თითქმის აღარ გადიან ქუჩაში. ურჩევნიათ ტელეფონის ზარს რეალურად უპასუხონ. არც არავის ელოდებიან განსაკუთრებით, მაგრამ ხომ შეიძლება, ვიღაცას გაახსენდეს, დაურეკოს, სამსახური შესთავაზოს... ფილოლოგიადასკდა და დაიბზარა უპატრონო სახლივით, მის ნანგრევებში, შეიძლება შემთხვევითი გამვლელიც მოყვეს, ამათ კი უფრო ეხერხებათ სიტყვების შეწებება, ვიდრე სურსათის ნაფშხვენებისაგან კერძის შეკოწიწება.
ტყუილად ვეხვეწები: – ჭადრები ისე უხვად გაიფოთლა, რომ რუსთაველზე სიცარიელეები და ნანგრევები აღარ იგრძნობა. დედაჩემის ლანდიც კი გამოჩნდა ბარნოვის ქუჩაზე, კინო „ყაზბეგის“ მხრიდან, აღდგომა იყნოსა, წითელი კვერცხები,მიხაკები – ჯანსაღი სისხლის იმიტაცია. მისი სისხლი გათხელდა, მოდუნდა, თავში ვეღარ ადიოდა. ტვინის შიმშილმა მოკლა.
მივდივარ ქუჩაში, ზოგჯერ იმასაც კი ვახერხებ, ნაცნობი დავინახო, გავჩერდე, გამოველაპარაკო. ლაპარაკს ნირი წაუხდა, იერი შეეცვალა, ზერელე და პირობითი გახდა.
– როგორ ხარ (ფორმა ძველია და უკვდავი, მაგრამ ნამდვილი ინტერესის კვალიც კი არ ჩანს)?
– კარგად, არა მიშავს, როგორ უნდა ვიყო (პასუხის რამდენიმე ვარიანტი, ასეთივე მოკლე და არაფრის მთქმელი).
ერთხელ შევცდი. ისეთი წრფელი მომეჩვენა შეკითხვა, ძველებურ ღიმილში ხავერდის სიღრმე დავინახე და დავიწყე:
– როგორ ვიქნები?! სინათლე არასდროს არ მაქვს, ფეხით ავდივარ მეთორმეტე სართულის სახანძრო კიბეზე, წყალი ამაქვს ბოცით...
ნაცნობის თვალებში შუშამ ისე გაიელვა, რომ შევცბი, იქვე გავიცინე და დავამატე: – ავდივარ კიბეზე და ვმღერი: „თებროლე მიდის წყალზედა, კოკა ემტვრევა მხარზედა!“ შუშას ღიმილის ფარდა ჩამოეფარა, ცივი ელვარება დაარბილა.ურთიერთობის ზერელე რიტუალი ვიცეკვეთ და დავცილდით ერთმანეთს.
გაზეთის რედაქციისკენ ვაგრძელებ გზას. კორექტურა უნდა წავიკითხო, – რატომ? რომ ლექსში შეცდომა არ გაიპაროს. კი მაგრამ, რატომ? ვის რად უნდა შენი ლექსები?
რატომღაც მგონია, რომ ლექსები უფრო უნდათ, ვიდრე მე, რომელსაც არავითარი სიხარულის მოტანა აღარ შემიძლია მეორე ადამიანისათვის: ან ცუდ გუნებაზე ვარ, ან ტაქიკარდია მაწუხებს, ან სახლში ვბრუნდები, სახლი აღარ მხვდება თავისადგილას და ნაცემი ძაღლივით დავდივარ ქუჩაში, ლექსში კი შემიძლია ასეთი რამ ვთქვა: „ზაფხულობით, პირდაპირ სიცილიდან მეზრდება ფეხები“.
ვერც ერთი ჩემი მეგობარი სახლიდან ვერ გამოვიყვანე. ძნელია გაყინული ხელ-ფეხის აკრეფა. მაგრამ მე უარესი მჭირს: კლაუსტროფობია მიმერეკება სახლიდან, სიზმრიდან, საკუთარი ტანიდან.
ქუჩაში კოცონები ანთია. ხალხი პურის რიგში დგას. ოღროჩოღრო ასფალტი მყრალი გუბეებითაა სავსე. თუ ვინმე ხმას ამოიღებს, საზარელ ამბავს ყვება. ბროწეულის ყვავილები ადამიანის სისხლით გატიკნულ ტკიპებს ჰგვანან. აი, სადააფროიდი. რამდენი ხანი ვამბობდი: – მომეცით გასაღები მისი ავადმყოფური გენიალობის!
თხელი ცომივით უსახო მასა ამტკიცებს, რომ კაცი შეიძლება ამებისგან ან მედუზისგან გაჩნდეს, მერე ქუჩაში დაიღვაროს და ძაღლებმა ალოკონ. უაზრო ცხოვრება, უსახელო სიკვდილი...
ასეთი ფიქრი თუ მიკარგავს სუნს, რომლითაც ჩემი უბნის ძაღლები მცნობდნენ. შიში ასხივებს ჩემგან, არა ძაღლის, არამედ ადამიანის მიმართ, მაგრამ შიში შიშია, ძაღლები ასეთ ნიუანსებში ვერ ერკვევიან, მიყეფენ, შეიძლება დამგლიჯონკიდეც. მხოლოდ ერთი დგას ჩუმად და მიყურებს, ისეთი უაზრო ფერისაა, გარგარს რომ ფეხი დააჭირო და გასრისო. სახლისკენ მოვდივარ, მომყვება, ვჩერდები, ვუყურებთ ერთმანეთს. მის გაბურძგნილ სხეულს შიმშილის გარდა კიდევ რაღაც აწუხებს,აშკარად ვგრძნობ, უნდა, რომ მოვეფერო. ადრე ყველა ძაღლს ვეფერებოდი. არც კბენის მეშინოდა, არც რწყილების, ვერ ვაიძულე ჩემი თავი რაიმე გრძნობა გამოვხატო, მაგრამ ვიცი, ყველაფერი შეიძლება ვუთხრა, რაც მაწუხებს. ის ხომ ვერმიპასუხებს და საძულველი დიალოგი არ გამოგვივა. ვეტყვი რამეს და მერე მიწას მივაყრი ნათქვამს.
მეცოდება ჩემი თავი. ალბათ, ამიტომ არ ვვარგივარ თანაგრძნობისათვის. დღისა და ღამის ყველა მონაკვეთში, შეიძლება, დედაჩემს დავჭირდე, ოთხი წლის მანძილზე მწოლიარე ავადმყოფს. მელანდება ბნელში ჩემზე დამიზნებული თუშემთხვევითი ტყვია, მაგრამ, რატომღაც, ყოველთვის, მშვიდობიანად ვბრუნდები სახლში და სრულიად შეუსაბამო სურვილი მიჩნდება: წიგნის კარადას ვაღებ, ჩემსავით განერვიულებული წიგნები უაზრო მოძრაობას იწყებენ და ის პოეტი, რომელსაცვეძებ, იატაკზე ვარდება, ისევე, როგორც ფანჯრიდან გადახტა. ხელში აღმომაჩნდა სულ სხვა წიგნი, ისიც პოეტის, საიდანაც რენუარის ქალები იხედებიან. ადრე ვერ ვამჩნევდი ამას, ოღონდ, ეს ქალები უფრო ნარინჯისფერები არიან (ქართულიგადახრა).
მაინცდამაინც, ძველებური გამჭვირვალე ფინჯნით მომინდება ჩაის დალევა. ხელები ისე მიკანკალებს, როგორც დედაჩემს. ნეტავ, როგორ მოიქცევიან ჩემი სისხლძარღვები რამდენიმე წლის შემდეგ? ბევრი მშიერი ფიქრის გამო ისევე უარსიტყვიან თავში სისხლის გაგზავნაზე?
ლიმოჟის ფაიფური იმსხვრევა. თავს ვერ ვიკავებ. ხმამაღლა, ცრემლებით ვტირი. არცთუ ცოტა ჭურჭელი დამიმტვრევია აუღელვებლად, და, უცებ, ასეთი რეაქცია, როცა რამდენიმე მეტრის მანძილზე დედაჩემი კვდება...
ვის გავაგებინებ, რომ ეს ფინჯანი შიკრიკია „სპილოს ძვლის კოშკის“, ურომლისოდაც არ ვვარგივარ ცხოვრებისათვის...
და, თითქოს, მიდასტურებს ამას, რუსთაველის პროსპექტის მხრიდან კაცი გამოჩნდება. მაღალი, ხმელი, ხელებში საკუთარი თავი უჭირავს. მაინ რიდი? რაღა დროსია. ბავშვობამ, რა ხანია, ჩაიარა.
ჩემს გამომეტყველებაზე ეცინება – არ იცი, რომ რემბოს ფეხი მოაჭრეს სიკვდილის წინ?
– რა თქმა უნდა, ვიცი, მაგრამ თავი?
– სანადირო თოფის გარდა, სხვა იარაღი არ მქონდა. კოშკის წვეტივით წამაცალა თავი.
– მერე, მწერლები?
– რა უნდა ექნათ მწერლებს? გაკიცხეს ჩემი საქციელი.
– გახსოვთ, პარიზიდან რომ ჩამოხვედით, როგორი ელეგანტური იყავით, როგორ ექსპრომტებს ამბობდით, თითქოს, სპილოს ძვლის კამათლებს აგორებდით?
– და შენ რა იცი? მაშინ ხომ დაბადებულიც არ იყავი.
– ვიცი. თქვენს ლექსებს რომ ვკითხულობდი, მერე მესიზმრებოდით, ხავერდის პრინცივით, ელსინორის კოშკის მაკეტთან იდექით და სათვალიანი კლავდიუსი ისე გიყურებდათ, თითქოს, გასრესა უნდოდა თქვენი.
– აკი გამსრისა!
– ვერა, ის ხელსისხლიანი იყო, თქვენ – ხელვარდიანი.
– ხელვარდიანი. რა კარგი სიტყვაა!
– ჩემი არ არის. გიორგი შატბერაშვილთან ამოვიკითხე.
სახე მოეღრუბლა. დასევდიანდა. ცოტა ხანი იცოცხლა. რამდენი კარგი კაცი შეიძლებოდა გაეცნო, ჩემთვისაც კი, რაიმე კაფია ეთქვა, უფრო სწორად, ჩემი ბავშვობისათვის, მაგიდის ქვეშ რომ დადიოდა თეთრი ფეხებით.
დამაგვიანდა. რა ტკბილი იქნებოდა ჩემთვის ის ხანმოკლე ბოჰემური დღეები, როცა რუსთაველზე, ჭადრის ხესთან იდგა, გაშლილ ხელისგულზე მონპარნასის რომელიმე კაფე ეხატა, როგორც ქართველი მეფეების ფრესკებს – ეკლესია დაამბობდა:
„უფეხო რემბო, მეწინავედ მგოსნებს გვჭირდები,
თორემ ლალი და მარმარილო გადიხვეტება“.
ვიღაც გვითვალთვალებს, თუმცა თვალთვალი და მოყურადება არც სჭირდება. აშკარად გვისმენს. ვერც დაიმალება, ვერც ერთ ხეს ვერ ამოეფარება, იმხელა ყუთი ადგას თავის მაგივრად, ბეჭებზე. უთავო მხედრები დამებედა დღეს.
ადამიანი-ტელევიზორი მეუბნება, რომ გადაცემა უნდა გავაკეთო ოცდაჩვიდმეტ წელს მოკლულ პოეტებზე, რადგან ცოტა ცრემლიც თუ არ გაერია ამ პრაგმატიზმში, ეკრანს დაუმტვრევენ, ააფეთქებენ.
– რატომ, ხომ გაქვთ პოეზიის 5 წუთი. ამაზე ხანგრძლივად ვინ მოისმენს ლექსს?
ასე კი, სამგლოვიარო დეპეშას ჰგავს. როგორც არ უნდა ერთობოდე, ჭამდე და სვამდე, იძულებული ხარ, დროებით გაიტრუნო და სევდიანი ყურადღება გაითამაშო.
მაღალი ლანდი ორთქლდება, ძალიან რეალისტური გარემო შეექმნა ქუჩაში, მეც, ვცდილობ, მის კვალს გავყვე. ტელევიზორი უკან მომდევს, ციმციმებს, ახველებს, ანტენების სწორი ხაზები მოჰყვება ალვის ხეებივით.
ასეთი დაცვით, შეიძლება, კოშმარებში იარო. მაგრამ ქარსაცავი ზოლები არბილებენ ანტენის მოძრაობას, რომელიც მხოლოდ გრიგალს, ვულკანების ამოფრქვევას, მიწისძვრას, რევოლუციებს იწვევს ეკრანზე.
ალვის ხეები – ყინვის თეთრი ნახატი მინაზე...
მაგრამ ტელევიზორი რეალისტია – მას სტიქიებისგან თავდაცვა სჭირდება და არა მათი გაპოეტურება.
– დაჯექი, იფიქრე, დაამონტაჟე, ამოხაპე ნერვიული თავიდან პოეზია. ისიც მტრული სტიქიაა, გაუშვი, შეასკდეს რევოლუციას, ან სეტყვას და სანამ კადრს მიღმა სისხლისდენა არ შეწყდება, ვესტერნები და მელოდრამები დაახვავე. საწყალ,უმწეო, გაოგნებულ ადამიანს გართობა სჭირდება, გათიშვა, ნარკოტიკის ფული კი არა აქვს.
დიდება ტელევიზორს! ყველაზე იაფ ნარკოტიკს!
სად არის ლენინი, თავისი ხატოვანი ფორმულირებებით?!
„სოციალიზმი პლუს მთელი ქვეყნის ელექტროფიკაცია“.
„რელიგია – ოპიუმი ხალხისათვის“.
კედელივით დგანან ალვის ხეები, ქარს აკავებენ...
უპატრონო სახლში დავდივარ. მგონი, სტუმრობა გადავწყვიტე რომელიღაც ძველ ნაცნობთან, სახლი ცარიელი დამხვდა. არა დროებით ცარიელი და მომლოდინე, არამედ გულამოჭმული და უცხო. ფანჯარასთან თეთრი როიალი დგას,როიალის ლანდი, რადგან ხმას არ გამოსცემს. თავს ვხდი და ვხედავ სიცარიელეს. ეს რომ ძველი სახლი იყოს, ვიფიქრებდი, რომ როიალის შიგნეულობა სხვენზე დევს, ნერვიული გენიოსის ხელით ამოგლეჯილი, ხმის ნიუანსების რიცხვი რომ ეცოტავადა „ტემპერირებული ბრიყვი“ დაარქვა ამ თეთრ მშვენიერებას. მაგრამ ახალ სახლებში სხვენი არ არის, სარდაფში კი მეშინია ჩასვლა, რადგან, ყველგან, სადაც სიღრმეა, კოშმარი ბუდობს. ამ ოთახში ყველაფერი ცარიელია და უსულგულო.გაპრიალებულ მაგიდაზე არც ჭიქის, არც ლამბაქის კვალი, სანთლის ნაღვენთიც კი არ ჩანს. კარადებში ტანსაცმელი არ კიდია, წიგნები არ დევს, მხოლოდ აბლაბუდები ფრიალებენ. რაღაც, ძალიან ნაცნობი სილუეტი მოძრაობს მათი მფარველობისქვეშ, ყოფა რომ ხელს მკრავს სიზმრისკენ, მისი წვეტიანი ხმა და ფრჩხილგაგრძელებული საჩვენებელი თითი უკან მაგდებს, ბურთივით. აშკარად, მასწავლებელია, მაგრამ არც ქართულის, არც ისტორიის, არც მათემატიკის. ასეთი ირეალური(ტანსაცმელი კი არ აცვია, საკიდარზე კიდია, თითქოს) და აქტიური შეიძლება მხოლოდ ყოფაქცევის მასწავლებელი იყოს. მის საგანში ყველას „5“ უწერია. ამის გამოა დაკომპლექსებული. დაგუბებულ, დაუხარჯავ ბოღმას ჩემისთანებზე იყრის.
– ბუნდოვანი ლექსები გაქვს და ვულგარული, – მეუბნება.
ბუნდოვანების გამო რისხვას უკვე შევეჩვიე, მაგრამ ვულგარული?
– აბა, რას ნიშნავს რძეში ჩამხობილი მარწყვის ჟრუანტელი?
– ბედნიერებას.
– იმის ნაცვლად, რომ ეცადო, რამენაირად, სიმშვიდე მოიპოვო, ცხოვრების სიმძიმისგან გათავისუფლდე, მაინც, ბედნიერებას ახსენებ, რომელიც უარეს ტანჯვას მოგაყენებს ცოტა ხნის მერე.
უარესი რაღა უნდა იყოს, ცხადსა და სიზმარს შორის სათამაშო ბურთად რომ იქცევი, აბლაბუდების კილომეტრებიც ვერ შეგირბილებს თვალსაჩინოებას, თუ თვალშისაცემობას, რის გამოც ატრაქციონების ბაღში გამოდგმულ სამიზნესემსგავსები, ცალყბად განათებულს, თითქოს პროჟექტორებს შუქი დაუვარდათ...
რამდენჯერ მიფიქრია, თუკი მე ვარსებობ, იმდენად და ისე, როგორც სხვები მხედავენ, მუხლებში ზამბარები უნდა ჩამიდგეს, ადრინდელ დრეკადობას დავუბრუნდე და სულმოუთქმელად ავირბინო ჩემი სახლის სართულები. ხომ მეუბნებიან,კარგად გამოიყურებიო. გარეთ ჯოჯოხეთია, იერონიმუს ბოსხის ნახატებიდან გადმოტანილი.
ახალგაზრდა კაცი წიგნებს ყიდის. ინტელიგენტური შესახედაობა აქვს, მაგრამ გამომეტყველება იმ გარგარისფერი ძაღლის, ყოველდღე რომ ქუჩაში მხვდება და სახლამდე მიმაცილებს. წიგნს ვიღა ყიდულობს, მაგრამ გამოჩნდა ერთი, ისეფურცლავს წიგნს, ათვალიერებს, რომ ეტყობა, მყიდველია. ფასს კითხულობს, გადაფურცლავს კიდევ ერთხელ და მიწაზე რაღაც ვარდება. წიგნების გამყიდველი მოულოდნელი სიმკვირცხლით დაიხრება, რომ აიღოს ის, რაც დავარდა და რაცსიძველისაგან ხელში ეფშვნება, თითქოს, მთავარი აზრი ჩამოიბერტყა წიგნმა და სახეზე ორი ალისფერი ლაქა ეხატება გამყიდველს, რაც სრულიად შეუსაბამოდ გამოიყურება, როგორც ყველაფერი ამ ქალაქში.
ჩუქება
