ადამიანთა მიწა ანრი გიომე! შენ, ჩემო მეგობარო,
გიძღვნი ამ წიგნს.
დედამიწა ყველა წიგნზე უკეთ გვასწავლის საკუთარი თავის შეცნობას. იმიტომ, რომ იგი წინააღმდეგობას გვიწევს ჩვენ. ადამიანი ვლინდება დაბრკოლებებთან ბრძოლაში, მაგრამ დაბრკოლებათა დასაძლევად მისთვის აუცილებელია იარაღი. აუცილებელია შალაშინი ან გუთანი. მიწის დამუშავებისას გლეხი თანდათანობით გამოგლეჯს ბუნებას ზოგიერთ საიდუმლოებას და მის მიერ აღმოჩენილი ჭეშმარიტება საყოველთაოა. ასევე თვითმფრინავი — საჰაერო გზების ათვისების ეს იარაღი — ადამიანს უძველეს პრობლემათა რკალში ითრევს.
მე მუდამ თვალწინ მიდგას ჩემი პირველი ღამის ფრენა არგენტინაში. თვალწინ მიდგას ბნელი ღამე და ქვევით, ველზე მიმოფანტული, ვარსკვლავებივით მოციმციმე სინათლეები.
წყვდიადის ამ ოკეანეში ყოველი მათგანი ადამიანის სასწაულებრივ გონებაზე მეტყველებდა. აი, ამ კერასთან კითხულობენ, ფიქრობენ, ერთმანეთს საიდუმლოს უმხელენ. აი, იმასთან — შესაძლოა, სივრცის გაზომვას ცდილობენ, თავს იმტვრევენ ანდრომედას ნისლოვანების გამოთვლაზე. აგერ იქ კი სიყვარულს ეძლევიან. ციმციმებდნენ ეს სინათლეები ველზე, ერთმანეთისგან მოშორებით და ითხოვდნენ საზრდოს. საზრდოს ითხოვდნენ ყველაზე მოკრძალებულნიც კი მათ შორის — სინათლეები პოეტის, მასწავლებლებისა და ხუროსი. მაგრამ ამ ცოცხალ ვარსკვლავებს შორის, რამდენი ჩამქრალი ვარსკვლავია, რამდენი დახშული სარკმელი, რამდენი ჩაძინებული ადამიანი...
კარგი იქნებოდა, გავერთიანებულიყავით. კარგი იქნებოდა, დავკავშირებოდით იმ სინათლეებს, რომლებიც ანთია ქვევით, ბარში, ერთმანეთისაგან მოშორებით.
1. ხაზი
ეს იყო 1926 წელს. ის ის იყო პილოტად დავიწყე მუშაობა "ლატეკოერის" კომპანიაში, რომელიც "აეროპოსტალსა" და "ერ-ფრანსზე" ადრე უზრუნველყოფდა ტულუზა-დაკარის საჰაერო კავშირს. მე აქ ჩემს ხელობას ვსწავლობდი. სანამ პატივს დამდებდნენ და საფოსტო თვითმფრინავის პილოტირებას მომანდობდნენ, სხვა ახალბედებივით მეც უნდა გამევლო განსაზღვრული საგამოცდო ვადა: საცდელი აფრენები, ფრენა ტულუზასა და პერპენიანს შორის და მეტეოროლოგიის მოსაწყენი გაკვეთილები გაყინულ ანგარში. ამასობაში, მეც და სხვა ახალბედებსაც დაგვეუფლა რაღაც იდუმალი შიში ესპანეთის ჯერ კიდევ უცნობი მთაგრეხილებისადმი და გული აგვევსო "ბებერი" მფრინავების თაყვანისცემით.
"ბებრებს", რომლებსაც რესტორანში ვხვდებოდით, თავი ცოტა არ იყოს, განკერძოებით ეჭირათ და დარიგებასაც მოწყალებასავით ბუზღუნით გვაძლევდნენ. როდესაც რომელიმე მათგანი, ერთ-ერთ უპირქუბო დღეს ალიკანტედან ან კასაბლანკიდან დაბრუნებული, წვიმისგან გაჟღენთილი ტანისამოსით, ჩვენს მოკრძალებულ შეკითხვებზე ნაწყვეტ-ნაწყვეტად იძლეოდა პასუხს თავისი ძნელი რეისის შესახებ, ჩვენ წინ იშლებოდა ზღაპრული სამყარო, სავსე ხაფანგებით, ჩავარდნებით, ანაზდეულად წამომართული კლდეებითა და უცაბედად ამოვარდნილი ქარტეხილებით, რომლებიც ძირფესვიანად გლეჯდნენ კედრებს; შავი ურჩხულები დარაჯობდნენ ხეობათა კარიბჭეებს, ელვათა ხელეურები გვირგვინივით ევლებოდნენ თავს მთის მწვერვალებს. ამით "ბებრები" ოსტატურად აღვივებდნენ ჩვენში თაყვანისცემის ცეცხლს, მაგრამ ჟამით-ჟამს რომელიმე მათგანი ხარკს უხდიდა მარადისობას — უკან აღარ ბრუნდებოდა.
მაგონდება, როგორ დაბრუნდა ერთხელ ბიური, რომელიც მერე კორბიერებში დაიღუპა. ძველი პილოტი ის-ის იყო მოუჯდა ჩვენს მაგიდას და დაქანცული, ხმისამოუღებლად, ნელ-ნელა შეუდგა ჭამას. მას მხრებზე თითქოს ჯერ კიდევ აწვა განვლილი დაძაბულობის ტვირთი. ეს იყო იმ ერთ-ერთი დღის მიწურულს, როცა მთელ საფრენოსნო ხაზზე ცას თავპირი ჩამოსტირის და პილოტს ეჩვენება, რომ მთები ტალახში გორავენ ძველ, იალქნიან ხომალდზე აწყვეტილი ზარბაზნებივით, რომლებიც უწყალოდ ამსხვრევენ გემბანს.
მე მორიდებით შევყურებდი ბიურის. მერე, როგორც იქნა, გავბედე, ნერწყვი გადავყლაპე და ვკითხე, როგორი იყო რეისი. ბიურის ჩემი შეკითხვა არ გაუგონია: შუბლშეკრულს თეფშში ჰქონდა თავი ჩარგული.
ღია თვითმფრინავის პილოტი უამინდო დღეებში, გზის უკეთ დასანახად, დროდადრო თვითმფრინავიდან გამოიხედავს ხოლმე და ამის შემდეგ მას კიდევ დიდხანს უდგას ყურებში ქარის წივილი. ასეთ მდგომარეობაში იყო ბიურიც. ბოლოს თავი ასწია, თითქოს ახლაღა ჩასწვდა ყურში შეკითხვაო, შემომხედა და გულიანად გადაიხარხარა. ბიური იშვიათად იცინოდა და ახლა მე აღტაცებაში მომიყვანა ამ სიცილმა, სიცილმა, რომელმაც ჩემს თვალში ერთბაშად გაასხივოსნა მისი მოქანცულობა. თავისი გამარჯვების შესახებ მას აღარაფერი დაუმატებია. დახარა თავი და კვლავ მდუმარედ განაგრძო ჭამა. ამ რუხ, პაპიროსით შებოლილ რესტორანში, წვრილ მოხელეთა შორის, რომლებიც ყოველდღიური ზრუნვით მოქანცულნი, აქ იბრუნებდნენ სულს, ეს ამხანაგი საოცრად კეთილშობილი მეჩვენა; მისი უხეში საბურველიდან გამოიყურებოდა ანგელოსი, რომელმაც ეს-ეს არის ურჩხულს სძლია.
ბოლოს დადგა საღამო, როცა მეც გამომიძახა დირექტორმა და მითხრა:
თქვენ გაფრინდებით ხვალ.
მე ვიდექი და ვუცდიდი, როდის გამიშვებდა კაბინეტიდან. მან კი მცირე სიჩუმის შემდეგ დასძინა:
— ინსტრუქციას კარგად იცნობთ?
ძრავები იმ დროს ისე საიმედონი არ იყვნენ, როგორც ახლა. ხშირად გვიმტყუნებდნენ ხოლმე და უეცრად, ყოველგვარი გაფრთხილების გარეშე, დამსხვრეული ჭურჭლის გამაყრუებელი ზრიალით გამოდიოდნენ წყობიდან. და მაშინ ჩვენ ძალაუნებურად ვნებდებოდით ესპანეთის არასტუმართმოყვარე კლდეებს.
"როცა ძრავა გამოდის წყობიდან, — ვამბობდით ჩვენ, — ვაი, რომ თვითმფრინავიც მაშინვე მის მაგალითს მიჰყვება", მაგრამ თვითმფრინავის შეცვლა შეიძლება.