დურგლის ბიჭი,არაცაცხვის გოგო და მე ცაცხვის სურნელს ვისრუტავ და ვფიქრობ: ნეტავ როგორი რამეა ეგ ლავანდა, როგორი სუნი აქვს?
– იიფ, ლავანდი! – მიღიმის ლისიო. არ იმჩნევს, რომ აპარეოთი მივმართე. ყოველთვის მზადაა თამაშში ამყვეს. მისთვის სულ ერთია, აპარეოს დავუძახებ თუ ლისიოს, იმიტომ რომ სინამდვილეში არც ლისიო ჰქვია.
გადაბმულად, ორ სიტყვაზე მეტს არასდროს ამბობს. აქედან ერთ-ერთი ყოველთვის შორისდებულია. სხვა დროს მხოლოდ შორისდებულის თქმას სჯერდება ხოლმე. ახლა "ლავანდი" იმიტომ დააყოლა, რომ დამაჯეროს, თითქოს დავაჯერე, რომ ცაცხვის სუნი ცაცხვის კი არაა, ლავანდისაა. არც მე ვიმჩნევ, რომ მივუხვდი. ასეთი თამაშია გოგოებისთვის. ჩვენ მოვიგონეთ.
ჩამუხლული ვარ და აპარეოსთვის საპნის ბუშტებსვუშვებ. ზის აპარეო თავის ბორბლებიან სკამზე და ბუშტებს კი არა, მე მომჩერებია. ჩუმად ვართ. მოაქვს ნიავს, საიდანღაც, ცაცხვის სუნი, აპარეო-ლისიოსკენ ნაზად ერეკება, მე კიდე – ფართხაფურთხით მიტენის ცხვირში.
* * *
დედამ და მამამ დასასვენებლად აპარეოს სოფელში ჩამომიყვანეს. უფრო სწორად, დასასვენებლად რომ ვერსად წამიყვანეს, ამიტომ ჩამომიყვანეს აქ, ჩვენს ნათესავ ეთოსთან. ეთო რაღაცნაირია. დეიდათი რომ მიმართო, თითქოს არაა ეგეთი დიდი ქალი, მაგრამ თან საიმისოდაც დიდია, რომ ბავშვმა მარტო სახელი დაუძახოს. ეთოზე დიდი და დეიდაზე პატარაა. მე მაინც ეთოს ვეძახი, ეგრე უფრო უხარია.
ვიცი, რომ აპარეო, ამ სოფლის ყველაზე დიდი ხის ძირში, ყოველდღე მელოდება. აპარეომ არ იცის, რომ ყოველდღე, ეთოს პატარა სამზარეულოში, დაუღეჭავად ვყლაპავ საუზმეს, რომ რაც შეიძლება მალე დამთავრდეს და სახლიდან ვიპარები. გორაკზე დიდი და მთაზე პატარა ამაღლებული ადგილი რომაა, იქითკენ გავრბივარ. მე მთას ვეძახი მაინც. ეგრე უფრო მომწონს. სანამ ამ მთას მივუახლოვდები, ისე ძალიან მივრბივარ, ლამისაა, გზაში გული ამოვახველო. უკვე მიახლოებულზე კიდე, ისე უცებ ვანელებ, პირველ ორ-სამ ნაბიჯზე წონასწორობის დაცვა მიჭირს.
იმ მთაზე დგას ჩვენი ხე. რისია, არ ვიცი, მაგრამ რისი არაა – ვიცი. ცაცხვის არაა. ამიტომაც, არაცაცხვი შევარქვი. ამ არაცაცხვის ძირში ცხოვრობს აპარეო. როცა კი მივსულვარ, იქ მხვდება. ამ თავის ბორბლებიან სკამზე გაუნძრევლად ზის და ცხოვრობს.
საერთოდ, ხეების ამოცნობა მიჭირს. ერთხელ, ამაში აპარეოსაც გამოვუტყდი.
– წარმოგიდგენია, აპარეო? ნაძვზეც კი არასდროს ვარ დარწმუნებული, რომ ნაძვია! გიკვირს? მე არა. იმიტომ რომ... მოიცა, ამოსუნთქულზე ძნელი ასახსნელია ეგეთები.
ჩასუნთქულზე, რატომღაც, ყოველთვის უფრო დალაგებულად და მხატვრულად გამომდის ფიქრი, ვიდრე ამოსუნთქვის შემდეგ.
ჰაერი ჩავისუნთქე თუ არა, სიტყვებიც დალაგდა: "საქმე ისაა, აპარეო, რომ ნაძვს შეუძლია ისეთი უსინდისო იყოს, სანამ შენ ნაძვი გგონია, ადგეს, და სულ სხვა ვინმე გამოდგეს, მაგალითად – ფიჭვი. წარმოგიდგენია?!"
ნაძვზე ნაფიქრის ხმამაღლა გამეორება არც მიცდია. ამოსუნთქულზე მაგას რა გაიმეორებს...
– ეგრეა, აპარეო. – ხმამაღლა ამას ვამბობ. – ცაცხვი ერთადერთი ხეა, რომელსაც ვცნობ. ცაცხვი უღალატოა, არავისში აგერევა. მარტო შეხედვით კი არა – სუნითაც. თან – დამთმობი, დამთმობი, უპრეტენზიო – შენსავით. არასადროს სწყინს, სხვა სახელს თუ დავუძახებ, მაგალითად, ლავანდას.
* * *
– შენ რა, მართლა ფიქრობ, რომ შეიძლება ადამიანი ხის ძირში ცხოვრობდეს?! – უკვირს დურგლის ბიჭს. – ეგ, ამ ხის ძირში კი არა, აი, იმ პატარა სახლში ცხოვრობს. დილაობით ამ ბორბლებიანი სკამით აღმართზე ამოაგორებს ხოლმე მამამისი და ამ ხის ძირში ტოვებს. იმიტომ, რომ ამას თვითონ უყვარს ამ ხის ძირში ჯდომა.
ვერ დავიჯერე, რა ვიცი. ჯერ ერთი, არასდროს უნდა დაიჯერო ამბავი, რომლის მოსმენისასაც, მიყოლებით ოთხი-ხუთი ცალი "ამ" და "იმ" შეგხვდება, მეორეც – ძლივს ერთი არაცაცხვის გოგოს გადავეყარე მთელ პლანეტაზე და დასანანი იქნებოდა, მასაც, დანარჩენივით, ჩვეულებრივ სახლში ეცხოვრა. ისე კი, დურგლის ბიჭმა ჩემზე კარგად უნდა იცოდეს სიმართლე, ამსოფლელია.
ამსოფლელია, მაგრამ ძალიან სულელი. მე ასე მგონია, რა ვიცი. ერთხელ ვუთხარი, აპარეოს მამაზე მომიყევი-მეთქი და გამხდარი კაციაო. გამხდარი კაციაო და მორჩა, გაჩუმდა, სულ ეს იყო! პირში რომ მივახალე, არაფრის მოყოლა, არაფერზე მსჯელობა და აზრის გამოთქმა შენ არ შეგიძლია-მეთქი, გაიფხორა, როგორ თუ არ შემიძლიაო?!
– ჩემი აზრით... – გაბღენძილმა დაიწყო "მსჯელობა", – მამამისს ამის სახლში წაყვანა უფრო ეყვარება, ვიდრე აქ მოყვანა. ისეთი გამხდარია ის საცოდავი – ცარიელი ძვალი და ტყავი. აღმართზე ძლივს ამოარიხინებს ამ სკამს. არ მინახავს, მაგრამ ჩემი აზრით(!) ეგრეა. წაყვანისას კიდე რა უნდა, რა... დაღმართია. ღმმმ!.. ერთი მოგაზავ და ეგრევე მიგორავს.
გული მომეწურა. ამან კიდევ, კმაყოფილი სულელივით გაიღრიჭა და ამაყად დაამატა:
– მამაჩემი კიდე, ხო ნახე – ხარივითაა. მამაშენი?
– მამაჩემიც –