ავტორისაგან
არც ისე იშვიათად შეხვდებით ნაწარმოებს, რომელიც გაფიქრებინებთ, რომ ავტორი აშკარად ცდილობს თქვენს მოტყუებას, რომ აქტუალური თემებითა და შოკისმომგვრელი შედარებებით ცდილობს, ეფექტის მოხდენას საზოგადოებაზე, საკუთარი მოსაზრებების დამალვას კი საკმაოდ ადვილად ახერხებს ოსტატურად გაყალბებული გრძნობებითა და ლიტერატურული ეშმაკობებით.
მიუხედავად ამისა, მახვილი თვალი მალევე ამჩნევს სიყალბეს და ხშირად ეს არა მხოლოდ გონებაგანვითარებული მკითხველის მოსაზრებაა, არამედ ფაქტია.
ვფიქრობ, ფაქტია ისიც, რომ არ არსებობს ავტორი, რომელსაც მთელი თავისი წერითი პრაქტიკის მანძილზე ერთხელ მაინც არ განეზრახოს ლიტერატურული დანაშაულის ჩადენა, რაც, თავის მხრივ, მკითხველის მოტყუებას ითვალისწინებს. რა თქმა უნდა, განუზრახავს და სისრულეშიც მოუყვანია.
დავუშვათ, ავტორმა პირდაპირ განიზრახა მკითხველის მოტყუება, მიუხედავად იმისა, რომ კარგად აქვს გაცნობიერებული ქმედების არაეთიკურობა, ის მაინც უშვებს და სისრულეში მოჰყავს განზრახვა. ამრიგად, სახეზეა განზრახვის სამივე კომპონენტი:
• ცოდნა იმისა, რასაც ვაკეთებ;
• სურვილი იმისა (ან შედეგის განხორციელების გარდაუვალობის შეგნება, ან შეგნებულად დაშვება, ან გულგრილი დამოკიდებულება მისი დადგომისადმი) იმის მიმართ, რომ შედეგი დადგეს;
• მართლწინააღმდეგობის, არაეთიკურობის შეგნება.
თითქოს ყველაფერი იმისკენ მიგვითითებს, რომ სახეზეა დანაშაული, მაგრამ ჩნდება კითხვა: ვართ კი უფლებამოსილნი, ბრალი დავდოთ ავტორს ლიტერატურული დანაშაულის ჩადენაში? ან საერთოდ არსებობს კი ლიტერატურული დანაშულის ცნება?
საერთოდ, დანაშაულის არსებობისათვის აუცილებელია სამი აუცილებელი ელემენტის არსებობა:
• ქმედების შემადგენლობა.
• ქმედების მართლწინააღმდეგობა.
• ბრალი
ქმედების შემადგენლობა ნიშნავს, რომ ქმედება ზუსტად უნდა შეესაბამებოდეს სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლის დისპოზიციას.
პროფესიით იურისტი ვარ, და საკმაოდ საფუძვლიანად მაქვს შესწავლილი სისხლის სამართლის კანონმდებლობა. შემიძლია დანამდვილებით გითხრათ, რომ ვერ ნახავთ ვერცერთ მუხლს, რომელიც ლიტერატურულ დანაშაულს ითვალისწინებს.
როგორც ცნობილია საქართველოს, და არა მხოლოდ საქართველოს, სამართლებრივი სისტემა დაყოფილია სამ ძირითად დარგად. კერძოდ:
• სამოქალაქო სამართალი,
• სისხლის სამართალი
• ადმინისტრაციული (საჯარო) სამართალი.
თავის მხრივ, თითოეული მათგანი შეიცავს ‘’ლიტერატურული დანაშაულის ‘’ მომწესრიგებელ ნორმებს: მაგ. ცენზურა, საავტორო უფლებები და ა.შ. მაგრამ, ვფიქრობ, რომ არაა საკმარისი დავიცვათ და მოვაწესრიგოთ მხოლოდ ზემოთხსენებული ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები.
გავიხსენოთ ცნობილი რუსი პოეტის იოსიფ ბროდსკის სიტყვები: ‘’არსებობს რამდენიმე ლიტერატურული დანაშაული, უფრო მძიმე, ვიდრე წიგნების დაწვა ან ცენზურა, ეს დანაშაულია - წიგნების არწაკითხვა, თუ ერი ჩაიდენს ამ დანაშაულს, პასუხს აგებს თავისი ისტორიით, ხოლო თუ ადამიანი ჩაიდენს, თავისი ცხოვრებით’’
თქვენი აზრით, რა არის ის, რაც გვიბიძგებს ამგვარი დანაშაულის ჩადენისაკენ? იქნებ სიყალბე? აი, მაგალითად, კითხულობ - მაგარი ინტელექტუალური ავტორია და თითქოს ყველაფერს ისე აკეთებს, როგორც უნდა აკეთებდეს, მაგრამ ტყუილია, ნამდვილობა არ აქვს და ვერ აქვს. და რას შვება ამ დროს მკითხველი? უბრალოდ ხურავს წიგნს და ხშირ შემთხვევაში აღარც კი უჩნდება მისი გადაშლის სურვილი.
მსოფლიოს ვერც ერთი სახელმწიფო ვერ ჩამოყალიბდებოდა და ვერ განიცდიდა ცივილიზაციას, რომ არა – სამართალი. იგივეა ლიტერატურაშიც, მოუწესრიგებელი და ყალბი ლიტერატურული ნაწარმოები ემსგავსება არაცივილიზებულ, უსისტემო სახელმწიფოს, ხოლო მკითხველი – ამ სახელმწიფოს განუვითარებელ მოქალაქეს, რომელიც სწორედ კანონის არცოდნისა და არქონიდან გამომდინარე სჩადის დანაშაულს.
ისმის კითხვა, რატომ უნდა აგონ პასუხი ადამიანებმა თავიანთი ცხოვრებით, ხოლო ერებმა თავიანთი ისტორიით, ხშირ შემთხვევაში, სრულიად არაბრალეული ქმედების გამო? ნუთუ მხოლოდ იმიტომ, რომ კანონმდებელმა არ გაითვალისწინა სამართლის დარგი, რომელიც მოაწესრიგებდა ლიტერატურულ ურთიერთობებს მკითხველსა და ავტორს შორის?
ამ ყველაფერმა, ლიტერატურის უსაზღვრო სიყვარულმა და საკუთარმა პროფესიამ დამაფიქრა ამ ორი, თითქოსდა სრულიად შეუთავსებელი, სფეროს დაკავშირებაზე. გთავაზობთ ლიტერატურული სამართლის თეორიას, საქართველოს ლიტერატურის კონსტიტუციასა და ლიტერატურული სამართლის კოდექსის ჩემ მიერ შემუშავებულ მოდელს, სადაც დაწვრილებით განვიხილავ ზემოთხსენებულ ცნებებსა და მათ მნიშვნელობებს. აქვე აღვნიშნავ, რომ ეს არის მხოლოდ და მხოლოდ არტ-პროექტი, სიმბოლური ხასიათის ” ნორმატიული აქტი”
ჩუქება
