თავი I მარია ალექსანდროვნა მოსკალიოვა რომ მორდასოვოს პირველი დამა ბრძანდება, ამას ბევრი ლაპარაკი არ უნდა, არც არავის ეპარება ეჭვი. თავი ისე მოაქვს, თითქოს არავინ სჭირდებოდეს, პირიქით, ჰგონია, მის გარეშე ცხოვრებას ვერავინ შეძლებს. რაც მართალია, მართალია, იგი არავის უყვარს, ის კი არა და, ზოგიერთი დაუფარავადაც კი გამოხატავს სიძულვილს; სამაგიეროდ, შიში ყველას აქვს, რაც მარია ალექსანდროვნას გულითაც სწადია. მსგავსი მოთხოვნილება კი უკვე დიდი პოლიტიკის მაჩვენებელია. აბა რატომაა, რომ მარია ალექსანდროვნა თავს ისე მოგაჩვენებს, თითქოს მის საზოგადოებაში მხოლოდ მაღალ მატერიებზე უნდა ისაუბრო, რომ მისი თანდასწრებით არავინ უნდა გაბედოს ჭორაობა და ჭორიკანები სირცხვილით უნდა დაიწვან, თუმცა სინამდვილეში თავად ძალიან უყვარს ჭორები (ღამე ისე არ დაეძინება, ძილის წინ რაიმე ახალი ამბავი თუ არ შეიტყო). მის შემხედვარეს, თავში არავის მოუვა აზრად, რომ ეს დარბაისელი ქალბატონი მსოფლიოში თუ არა, ქალაქ მორდასოვოში პირველი ჭორიკანა დედაკაცი გახლავთ. მარია ალექსანდროვნამ ამა თუ იმ მორდასოვოელის შესახებ ისეთი მნიშვნელოვანი და სკანდალური ამბები იცის, თუ საჭირო ადგილას და საჭირო დროს ალაპარაკდა, თანაც მას რომ სჩვევია ისეთი დამაჯერებელი ტონით, მტრისას! მაშინ მორდასოვოში ლისაბონის მიწისძვრა1 მოხდება. სხვათა შორის, ამ საიდუმლოებებს ის გულში ინახავს და თუ ვინმეს უყვება, ისიც მხოლოდ ახლობელ დაქალებს, თანაც უკიდურეს შემთხვევაში. ხანდახან მავანსა და მავანს მხოლოდ გადაკვრით ეტყვის, მიანიშნებს და დააფრთხობს, რომ მის შესახებ რაღაც იცის. მას ურჩევნია, ადამიანი განუწყვეტლივ შიშში ჰყავდეს, ვიდრე საბოლოოდ გაანადგუროს. აი ამას ჰქვია ჭკუა, ესაა ტაქტიკა! ჩვენ შორის მარია ალექსანდროვნა ყოველთვის გამოირჩევა უზადო comme il faut-თი, ამაში მეტოქე არავინ ჰყავს, ის ყველასათვის მისაბაძია. მაგალითად, მას შეუძლია, ერთი სიტყვით დატანჯოს, მოკლას და გაანადგუროს ადამიანი, რის მოწმენიც ჩვენ ხშირად ვყოფილვართ. ამ დროს თავი ისე უჭირავს, თითქოს არც შეუმჩნევია, როგორ წამოსცდა ესა თუ ის სიტყვა. ცნობილია, რომ ასეთი რამ დამახასიათებელია მაღალი წრის საზოგადოების წევრებისათვის. ამგვარი ფოკუსებით პინეტისაც3 კი ჯიბეში ჩაისვამდა. სხვათა შორის, გავლენიანი ნაცნობობა ჰყავს. მორდასოვოში ჩამოსული მრავალი სტუმარი მისი მასპინძლობით აღფრთოვანებული ბრუნდება ხოლმე შინ და მასთან მიწერ-მოწერას აჩაღებს. ვიღაცამ ლექსიც კი დაუწერა, რომელსაც მარია ალექსანდროვნა ყველას უჩვენებს ხოლმე. ერთმა გავლით ჩამოსულმა ლიტერატორმა მოთხრობაც კი უძღვნა, რომელიც მასთან სახლში წვეულებაზე წაიკითხა და ფრიად სასიამოვნო ეფექტი მოახდინა. ერთხელ მორდასოვოში კარლსრუედან საგანგებოდ ჩამოვიდა გერმანელი მეცნიერი, ჩვენს გუბერნიაში გავრცელებული განსაკუთრებული რქიანი ჭიების შესასწავლად. მოგვიანებით, მან ამ ჭიებს ოთხი ტომი მიუძღვნა. ჰოდა, ეს მეცნიერი ისე მოიხიბლა მარია ალექსანდროვნას თავაზიანობითა და სტუმართმოყვარეობით, რომ კარლსრუედან მასთან დიდხანს აწარმოებდა მოკრძალებულ და გულწრფელ მიმოწერას. მარია ალექსანდროვნას რაღაცით ნაპოლეონსაც კი ადარებენ. რასაკვირველია, ამაზე მისი მტრები ქილიკობენ. მაგრამ ვაღიარებ რა ამ შედარების უცნაურობას, მაინც გავბედავ და დავსვამ ერთ უწყინარ კითხვას: მითხარით, რატომ აებნა ნაპოლეონს თავგზა თავისი ზეობის ხანაში? ძირძველი არისტოკრატია ამის მიზეზად იმას თვლიდა, რომ ნაპოლეონი არათუ სამეფო გვარეულობის წარმომადგენელი, კარგი გვარიშვილობის gentilhomme-ც კი არ ყოფილა; ამიტომაც, ბუნებრივია, შეეშინდა ზეობისა და თავისი ნამდვილი ადგილი გაახსენდაო. მიუხედავად ამ მოსაზრების აშკარა მახვილგონივრულობისა, რომელიც ძველი საფრანგეთის სამეფო კარის ბრწყინვალე ხანას მოგვაგონებს, გავბედავ და ჩემი მხრიდან ვიკითხავ: მაშ, რატომაა, რომ მარია ალექსანდროვნას თავგზა არასოდეს ებნევა და ყოველთვის მორდასოვოს პირველ დამად რჩება?! იყო შემთხვევა, როცა ყველა ამბობდა: `ახლა რაღას იზამს მარია ალექსანდროვნა, როგორ გამოვა ამ რთული მდგომარეობიდანო?~ მაგრამ ეს რთული მდგომარეობაც დგებოდა ხოლმე და ისე ჩაივლიდა, თითქოს არაფერი მომხდარიყოს, ყველაფერი ისევ ძველებურად რჩებოდა, ხანდახან საქმე უკეთესობისკენაც კი შემოტრიალებულა. მაგალითად, ყველას ახსოვს, რარიგ აღაშფოთა ჩვენს ქალაქში ჩამოსული რევიზორი მარია ალექსანდროვნას მეუღლემ თავისი უუნარობითა და ჭკუასუსტობით და როგორ დაკარგა მან სამუშაო ადგილი. ყველას ეგონა, მარია ალექსანდროვნა სულიერად დაეცემოდა, თავს დაიმცირებდა და ფეხებში ჩაუვარდებოდა რევიზორს - ერთი სიტყვით, ფრთებს ჩამოყრიდა. ნურას უკაცრავად! ეს ქალბატონი მიხვდა, რომ აწი ხვეწნა-მუდარით ვერაფერს გახდებოდა და საქმეები ისე მოაკვარახჭინა, საზოგადოებაზე თავისი ზეგავლენა ოდნავადაც არ დაუკარგავს. მისი ოჯახი კვლავინდებურად პირველ სახლად დარჩა მორდასოვოში. მარია ალექსანდროვნას დაუძინებელი მტერი, პროკურორის თანამეცხედრე ანა ნიკოლაევნა (მის მეგობრად რომ მოაქვს თავი), ლამის გამარჯვებას ზეიმობდა, მაგრამ როცა დაინახა, რომ მარია ალექსანდროვნას შერცხვენა ძნელი იყო, დარწმუნდა, რომ ეს ქალბატონი იმაზე მყარად იდგა ფეხზე, ვიდრე მას ეგონა.
რახან ვახსენე, ბარეღამ ორიოდე სიტყვას მარია ალექსანდროვნას ქმარზე, აფანასი მატვეიჩზედაც მოგახსენებთ. უპირველეს ყოვლისა, ის ფრიად
ჩუქება
