შესავალი
გენერალი აუგუსტო პინოჩეტი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სამხრეთამერიკელი პოლიტიკოსია. მოსწონს ეს ჩილეს მოსახლეობას თუ არა, მათი ყოფილი დიქტატორის სახელი კარგად ახსოვთ აზიასა და აფრიკაში, ორსავე ამერიკასა და ევროპაში, თანაც - ყველას უკლებლივ: ტაქსის მძღოლებსაც და ელჩებსაც, ნოქრებსაც და პრეზიდენტებსაც. პინოჩეტი შეიძლება, თამამად მოვიხსენიოთ ფრანსისკო ფრანკოს, იოსებ სტალინის, ფერდინანდ მარკოსისა თუ ირანის შაჰის გვერდით.
2006 წლის დეკემბერში დიქტატორის გარდაცვალებამ მის სახელს დავიწყების მტვერი ვერ მიაყარა. 2007 წლის ოქტომბერში, როცა ასამდე სტუდენტი შეიკრიბა თეირანის უნივერსიტეტთან პრეზიდენტ მაჰმუდ აჰმადინეჯადის პოლიტიკის წინააღმდეგ პროტესტის გამოსახატავად, ისინი დაკავებული მეგობრების გათავისუფლებას მოითხოვდნენ და გაიძახოდნენ: "აჰმადინეჯადი პინოჩეტია, მაგრამ ირანი ჩილე არასოდეს გახდება!"
2008 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში ჩართული, მსოფლიოს ყოფილი ჩემპიონი ჭადრაკში, გარი კასპაროვი ვლადიმერ პუტინს "რუს პინოჩეტად" იხსენიებდა და მის წინააღმდეგ ბრძოლაში რჩევას გამობრძმედილ ჩილელ დისიდენტებს ეკითხებოდა. ჩადის ყოფილი დიქტატორი, ჰისენ ჰაბრეც "აფრიკელ პინოჩეტად" იყო ცნობილი.
თანამედროვე სამყაროს ბევრ ლიდერს პოლიტიკური ასპარეზის არჩევა სწორედ ჩილეს დემოკრატიული გარდაქმნა-განვითარების მაგალითმა უკარნახა. ამ ქვეყნის მოქალაქეთა ბრძოლა პინოჩეტის რეჟიმის წინააღმდეგ საერთაშორისო მნიშვნელობის ამბად იქცა. დღევანდელი საყოველთაო მოძრაობა ადამიანის უფლებების დასაცავად სწორედაც პინოჩეტის დიქტატურის დასაგმობად მთელ მსოფლიოში წამოწყებული საპროტესტო გამოსვლებიდან იღებს სათავეს, "ემნისთი ინთერნეშენალი" და ადამიანის უფლებათა დამცველი სხვა არაერთი არასამთავრობო ორგანიზაცია რომ ატარებდა.
1973 წელს პინოჩეტის მიერ სოციალისტი პრეზიდენტის, სალვადორ ალიენდეს დამხობამ საბჭოთა კავშირის მაშინდელ მეთაურს, ლეონიდ ბრეჟნევს უბიძგა, მესამე სამყაროს ქვეყნებში შეიარაღებული ბრძოლის ტაქტიკისათვის მიემართა. პინოჩეტის სისხლიანი ამბოხისა და ამის შედეგად ჩილეში კომუნისტური პარტიის მდგომარეობის შერყევა იმდენად მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა მოსკოვისათვის, რომ "კიდევ ერთი ჩილეს" გამეორების შიშით, 1979 წელს საბჭოთა კავშირი ავღანეთში შეიჭრა იქ კომუნისტური რეჟიმის გასამყარებლად.
ყოფილი დიქტატორის დაპატიმრება ლონდონში 1998 წელს, ესპანეთის სასამართლოს მიერ გაცემული ორდერის საფუძველზე, საერთაშორისო სამართლის სფეროში უდიდეს ცვლილებათა მაუწყებელი აღმოჩნდა ქვეყნის ყოფილ მეთაურთა ბედ-იღბლის თვალსაზრისით: მას მერე ვერც ერთი ყოფილი ტირანი ვეღარ იქნება დარწმუნებული, რომ თავს დააღწევს საერთაშორისო სამართლის სისტემის განაჩენს.
და მაინც, პინოჩეტის პიროვნება და მისი მემკვიდრეობა მთლიანად ერთგვაროვან შეფასებას არ იმსახურებს: მარგარეტ ტეტჩერს პინოჩეტი კომუნიზმის შემაკავებელ ჯებირად მიაჩნდა და აქტიურად მოითხოვდა მის გათავისუფლებას. ჩილე იქცა წარმატებულ საკვლევ ასპარეზად ნობელის პრემიის ლაურეატი ეკონომისტის, მილტონ ფრიდმენისა და მისი მონეტარული თეორიებისათვის, რაც ჩიკაგოს უნივერსიტეტში ნასწავლმა ჩილელმა ეკონომისტებმაც აიტაცეს და გაიზიარეს. მოგვიანებით, სწორედ პინოჩეტისეულ ჩილეს ელოდა, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ბეჯით მოწაფედ ქცეულიყო, სწორედ ეს ქვეყანა გახდა "ვაშინგტონის შეთანხმების" - იმ დოკუმენტის შთამაგონებელი, რომელიც თავისთავად, ერთგვარი გზამკვლევია, თუ როგორ უნდა მოაწესრიგონ ქვეყნებმა საკუთარი ეკონომიკა სსფ-ს ხედვის შესაბამისად, და ასე უზრუნველყონ შემდგომი ზრდა-განვითარება. როცა პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა-უმცროსმა სოციალური უსაფრთხოების სისტემის რეფორმირება განიზრახა, ისიც იმ საპენსიო სისტემის მაგალითს დაესესხა, რომელიც 1980 წელს ჩილეში დანერგა პინოჩეტმა და მოგვიანებით ბევრმა სხვა ქვეყანამაც გაიმეორა.
1970 წელს აშშ-ს კონგრესში სწორედ ჩილე იქცა დავა-კამათის საგნად ხელისუფლების ფარულ ოპერაციებთან და ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებით. სწორედ ამ მოსმენებმა დაუდო სათავე კონგრესის დაპირისპირებას ხელისუფლების აღმასრულებელ შტოსთან საგარეო პოლიტიკის წარუმატებლობის თაობაზე. რიჩარდ ჰელმსი იქცა გამოძიების ცენტრალური სამმართველოს პირველ ხელმძღვანელად, რომელიც იმის გამო გადააყენეს, რომ უარი თქვა, სენატის კომისიისათვის ეპასუხა ჩილეში განვითარებული მოვლენების გამოძიებასთან დაკავშირებულ კითხვებზე. პინოჩეტსა და ჩილეს დაუკავშირდა რიჩარდ ნიქსონისა და ჰენრი კისინჯერის სახელებიც. ორივე მათგანმა საოცრად დიდი დრო და ძალისხმევა დაუთმო, მათივე თქმით, "წითელი საფრთხის" გაუვნებელყოფას ორსავე ამერიკაში და ყოველმხრივ მხარს უბამდნენ პინოჩეტს.
ამ წიგნის მიზანია, გაარკვიოს, რა გავლენა მოახდინა პინოჩეტმა თანამედროვე ისტორიაზე, ახსნას ის არაერთი სიმბოლო თუ არაერთგვაროვანი მიდგომა, მისი პიროვნება რომ აჩენს. ეს არ არის მხოლოდ ბიოგრაფია, არამედ თან პინოჩეტის ხანისა და მისი მემკვიდრეობის ერთგვარ კვლევასაც გულისხმობს. გარკვეული თვალსაზრისით, წიგნი ჩემს პოლიტიკურ მემუარებადაც კი შეიძლება ჩაითვალოს - პინოჩეტისა და მისი დროის შესახებ. მისი მიზეზით ბევრ ჩვენგანს შეეცვალა ცხოვრება და ჩვენი ადრეული გეგმები, უპირველეს ყოვლისა, დიქტატურასთან ბრძოლის აუცილებლობას დაექვემდებარა. პირადი გამოცდილების გარდა, დავეყრდენი უამრავ ინტერვიუსა თუ საუბარს მთავარ მოთამაშეებთან, ერთ დროს გასაიდუმლოებულ საბუთებსა და იმ ზღვა მასალას, პინოჩეტისდროინდელ მსოფლიო პრესაში რომ იბეჭდებოდა მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით.
პინოჩეტი ბოლომდე არ შეესატყვისება სამხრეთამერიკელი დიქტატორების იმ კარიკატურას, რომელსაც ამერიკული ფილმები გვიხატავენ ანდა გაბრიელ გარსია მარკესი გვთავაზობს თავის სახელგანთქმულ ნაწარმოებში "პატრიარქის შემოდგომა".