თავი I -
აღარავინ დარჩა როცა მერი ლენოქსი მისელთუეიტ-მანორში, ბიძასთან გაგზავნეს საცხოვრებლად, ყველა ამბობდა, ასეთი გულმიუსავალი ბავშვი ჩვენს დღეში არ გვინახავსო. არც ტყუოდნენ: გალეული, პატარა სახე ჰქონდა, გამხდარი, მომცრო ტანი, თხელი, ქერა თმა და პირქუში იერი; თმა – ყვითელი, სახეც ყვითელი, რადგან ინდოეთში იყო დაბადებული და ხან რა სნეულება გადაეტანა და ხან – რა. მამამისი ინგლისის მთავრობის სამსახურში იდგა, მუდამ საქმეებში იყო ჩაფლული და მერიზე არანაკლებ ხშირად ავადმყოფობდა, მზეთუნახავ დედას კი წვეულებებზე სიარულისა და მხიარულ ხალხში დროსტარების მეტი არაფერი ანაღვლებდა. შვილი სულაც არ უნდოდა, და როცა მერი მაინც დაიბადა, მოსავლელად ადგილობრივ ძიძას ანუ აიეს გადასცეს და იქვე მიახვედრეს, თუ გინდა, მემ საჰიბს (თეთრ ქალბატონს) აამო, ბავშვი რაც შეიძლება მოარიდეო. ჰოდა, სანამ მერი უშნო, სუსტი და ჭირვეული ჩვილი იყო, დედას არ აკარებდნენ, და როცა ამ უშნო, სუსტმა და ჭირვეულმა ბავშვმა სიარული დაიწყო, არც მაშინ აკარებდნენ დედას. არ ახსოვდა, გვერდით ვინმე დაენახა, გარდა აიესა და სხვა შავ-ყვითელა ინდოელი მსახურებისა; და რაკი ისინი მუდამ ემორჩილებოდნენ და არაფერს უშლიდნენ, რათა მემ საჰიბს ბავშვის ტირილი არ გაეგონა და არ გამწყრალიყო, ექვსი წლის ასაკში მერი უკვე პატარა ეგოისტ ტირანად იქცა. წერა-კითხვის მასწავლებლად დაქირავებულმა ახალგაზრდა აღმზრდელმა აუტანელ გოგონას ვერ გაუძლო და სამ თვეში სამსახურზე უარი თქვა. სხვა აღმზრდელები, რომლებიც მერე და მერე მოდიოდნენ მის ადგილზე, ამდენ ხანსაც ვერ ჩერდებოდნენ. ერთი სიტყვით, მერის თვითონვე რომ არ მოენდომებინა – მასწავლეთ, წიგნები როგორ წავიკითხოო, წერა-კითხვის უცოდინარი დარჩებოდა.
ერთ შემზარავად ხვატიან დღეს, როცა მერი ასე, ცხრა წლისა იქნებოდა, გაბრაზებულს გაეღვიძა, და ბრაზი უფრო მოემატა, როცა ნახა, რომ მის საწოლთან სხვა მოახლე იდგა და არა მისი აიე.
– შენ აქ რა გინდა? – დაუცაცხანა უცხო ქალს, – წადი, მოშორდი! ჩემი აიე მოვიდეს!
ქალი დაფრთხა, მაგრამ მხოლოდ ის ამოილუღლუღა, აიე ვერ მოვაო და როცა მერი ისე გააფთრდა, რომ მუშტები და წიხლები დაუშინა, კიდევ უფრო შეშინებული ქალი იმასღა იმეორებდა, აიე მის საჰიბთან მოსვლას ვერ მოახერხებსო.
იმ დილით ჰაერში რაღაც იდუმალი ტრიალებდა. არაფერში იგრძნობოდა ჩვეულებრივი წესი და რიგი. რამდენიმე ინდოელი მსახური საერთოდ არ ჩანდა, ისინი კი, ვისაც მერი ხედავდა, გადაფითრებული, დამფრთხალი სახეებით დაიპარებოდნენ ან დარბოდნენ. მერის არავინ არაფერს ეუბნებოდა, არც მისი აიე გამოჩენილა. დილა გადიოდა. მერი, ფაქტობრივად, უპატრონოდ იყო, ბოლოს ბაღში გავიდა და ვერანდასთან, ხის ქვეშ დაიწყო თამაში. ვითომ ყვავილნარს აშენებდა – პაწია ბორცვაკებს აკოკოლავებდა და შიგ ხევარდას ყვავილებს არჭობდა. რაც დრო გადიოდა, უფრო და უფრო ბრაზდებოდა და ყველა იმ ცუდ სიტყვას დუდუნებდა, რომლებითაც აიეს შეამკობდა, როცა იგი გამოჩენას ინებებდა.
– შე ღორო! ღორო! შე ღორის შვილო! – იმეორებდა, რადგან ინდოელისთვის არაფერია ღორის დაძახებაზე უფრო დიდი შეურაცხყოფა.
კბილების კრაჭუნით იმეორებდა ამ სიტყვებს, როცა მოესმა, რომ დედა ვიღაცასთან ერთად გამოვიდა ვერანდაზე. ეს ვიღაც ქერა ყმაწვილკაცი იყო და ერთმანეთს უცნაური, დაბალი ხმით ელაპარაკებოდნენ. მერი იცნობდა ამ ქერა ყმაწვილს და გაგონილი ჰქონდა, მთლად პირტიტველა ოფიცერია, ახლახან ჩამოვიდა ინგლისიდანო. ბავშვი მათ შეაცქერდა, თუმცა დედას უფრო აკვირდებოდა. მუდამ ასე იცოდა, როცა მისი ნახვის საშუალება მიეცემოდა, იმიტომ რომ მემ საჰიბი – მერი მეტწილად ამ სახელით ახსენებდა დედას – აშოლტილი, წერწეტა, ლამაზი ქალი იყო, მუდამ მშვენივრად ჩაცმულ-დახურული. თმა აბრეშუმივით რბილი და ხუჭუჭა ჰქონდა, ცხვირი – თხელი და თითქოს ყველაფერზე აბზუებული, თვალები – დიდი და მოცინარი. კაბები მუდამ თხელი და ფრიალა ეცვა, მერის თქმით, „მაქმანებით გავსებული“. იმ დილით კაბაზე ჩვეულებრივზე უფრო მეტი მაქმანი ეკერა, მაგრამ მოცინარი კი არა, შიშით გაფართოებული თვალებით, მუდარით შეჰყურებდა ქერა ყმაწვილ ოფიცერს.
– ნამდვილად ასე ცუდად არის საქმე? ნუთუ მართლა? – მოესმა მერის მისი შეკითხვა.
– საშინლად, – ხმის კანკალით მიუგო ყმაწვილმა, – საშინლად, მისის ლენოქს. ორი კვირის წინათვე უნდა ასულიყავით მთაში.
მემ საჰიბი ხელების მტვრევას მოჰყვა.
– ვიცი, რომ უნდა ავსულიყავი! – წამოიძახა, – მაგრამ იმ უაზრო წვეულებაზე ვიყავი წასასვლელი და დავრჩი! რა სულელი ვარ!
უცებ სამოახლოში ისეთი კივილი ატყდა, რომ ქალმა ყმაწვილს ხელში ხელი სტაცა, მერი კი თავით ფეხამდე კანკალმა აიტანა. კივილი უფრო და უფრო გიჟური ხდებოდა.
– რა არის? რა არის? – ძლივს ამოთქვა მისის ლენოქსმა.
– ვიღაც მოკვდა, –
ჩუქება
