სელიმის პროცესი
პროცესის მონაწილეები:
მოსამართლე ანუ რეჟისორი
ბრალმდებელი ანუ პროკურორი
ვექილი ანუ ადვოკატი
მოწმე-მომხსენებლები:
ბერტა ფონ ზუტნერი
გიმნაზისტი
კახაბერ ბუაჩიძე, ისტორიკოსი
ბატონი თედო სახოკია
სცენა წარმოადგენს სარეპეტიციო ოთახს, სადაც მაგიდის გარშემო მსახიობები სხედან (თაბახის ფურცლებით ხელში) და რეჟისორს უსმენენ.
რეჟისორი:
- წარმოიდგინეთ თითქმის ასი წლის წინანდელი საქართველო, როცა ჩვენს ქვეყანაში, ძალიან ხშირად, საზოგადოებრივ კლუბებსა და თეატრებში, ისეთი ლიტერატურული სასამართლოები იმართებოდა, სადაც განიხილებოდა არა მხოლოდ ლიტერატურული პერსონაჟების, არამედ ისტორიული პირების გახმაურებული საქმეებიც და ასეთ თეატრალურ პროცესებს, უამრავი ადამიანი ესწრებოდა.
გგიმნაზისტი გოგო:
- რატომ, მოდაში იყო?
რეჟისორი:
- გარდა იმისა რომ სასამართლო პროცესის დადგმა, მაშინ მართლა მოდაში იყო, თეატრი იყო ერთადერთი საჯარო სივრცე, სადაც ქართული ენაზე საუბარს, რუსები არ გვიკრძალავდნენ
ბატონი თედო სახოკია:
- და ამიტომაც ასეთ წარმოდგენებს, უამრავი ადამიანი ესწრებოდა მაშინდელ საქართველოში და ხალხსაც ისე მოსწონდა ეს სანახაობა, რომ მერე, მსახიობების მიბაძვით, თვითონაც, სახლებშიც კი მართავდნენ ხოლმე მსგავს სასამართლო პროცესებს.
რეჟისორი:
- როლები უკვე განაწილებულია, ტექსტებიც ყველას გაქვთ და მგონი ყველაფერი გასაგებია...
ბრალმდებელი ანუ პროკურორი:
- ყველაფერი არ არის გასაგები და ვინ იქნება მოსამართლე, ამის შესახებ, განაწილებაშიც არაფერი წერია. მაინტერესებს და არ შეიძლება ვიცოდე? თუ საიდუმლოა?
რეჟისორი:
- საიდუმლო არ არის, მოსამართლე მე თვითონ ვიქნები. გთხოვთ ფეხზე ადგეთ და მოემზადოთ – სასამართლო პროცესი იწყება!
(ყველანი დგებიან და სკამებს სცენაზე ისე გადაადგილებენ, როგორც ამას რეჟისორი უკარნახებს მათ და მსახიობები მაგიდასაც ისე შეატრიალებენ, რომ მაყურებელმაც უკეთ წარმოიდგინოს სასამართლო დარბაზში მიმდინარე პროცესი).
რეჟისორი-მოსამართლე:
- როგორც უკვე იცით, დღეს განვიხილავთ თავად სელიმ ხიმშიაშვილის საქმეს და როგორც ასევე უკვე გითხარით, ამ პროცესს ესწრება ქალბატონი ბერტა ფონ ზუტნერი და რადგან იგი ქალბატონია და თანაც სტუმარი, პირველად სწორედ მას უნდა მოვუსმინოთ.
ბერტა ფონ ზუტნერი:
- ჩემთვის უდიდესი პატივია ვისაუბრო ისეთი ადამიანის შესახებ, ვინც უდიდესი წვლილი შეიტანა საქართველოს აღდგენასა და გათავისუფლებაში, მაგრამ ცოტა მიკვირს კიდეც რომ სელიმ ხიმშიაშვილის გარდაცვალებიდან, ჯერ ასი წელიც არ გასულა და საქართველოში ზოგიერთებს, არც კი ახსოვთ მისი დამსახურება და ღვაწლი...
მოსამართლე:
- მიუხედავად იმისა რომ ქართულად, მართლაც მშვენივრად საუბრობთ, თქვენი სახელისა და გვარის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, უნდა ვივარაუდოთ, რომ წარმოშობით ქართველი არ ბრძანდებით. თუ შეიძლება მოახსენეთ სასამართლოს როდის და სად დაიბადეთ და რა გაკავშირებთ საქართველოსთან.
ბერტა ფონ ზუტნერი:
დავიბადე პრაღაში 1843 წელს, მაგრამ ვიზრდებოდი ვენაში და საქართველოში კი აღმოვჩნდი გათხოვების შემდეგ, რასაც ჩემს მეუღლეს, არტურ ფონ ზუტნერს უნდა ვუმადლოდე. ჩვენ საიდუმლოდ ვიქორწინეთ ვენაში და იძულებულები გავხდით სხვაგან მოგვეძებნა თავშესაფარი და არტურის გადაწყვეტილებით, ეს იყო ზუგდიდი.
ბრალმდებელი:
რატომ?
ბერტა ფონ ზუტნერი:
რატომ ზუგდიდი?
ბრალმდებელი:
- არა, რატომ საიდუმლო ქორწინება?
ვექილი (მოსამართლეს):
ვაპროტესტებ თქვენო ღირსებავ
მოსამართლე (ბერტას):
რატომ მაინცადამაინც ზუგდიდი?
მმოწმე ბერტა:
ჩემი აწ გარდაცვლილი მეუღლე არტურ ფონ ზუტნერი, პირადად იცნობდა სამეგრელოს დედოფალ ეკატერინე ჭავჭავაძე-დადიანისას და როგორც ჩანს, სწორედ ამან განაპირობა ჩვენი მაშინდელი არჩევანი.
მოსამართლე:
რას საქმიანობდით ზუგდიდში?
ბერტა:
ჩემი მეუღლე ხელმძღვანელობდა სალომე და აშილ მიურატების სასახლის მშენებლობას ზუგდიდში, ხოლო მე მუსიკასა და გერმანულს ვასწავლიდი ბავშვებს იმ ოჯახებში, სადაც ამის სურვილი, მათ მშობლებს ჰქონდათ.
ბრალმდებელი:
თუ თქვენ ზუგდიდსა და სამეგრელოში ცხოვრობდით და მოღვაწეობდით, რა ისეთი კომპეტენცია გაგაჩნიათ აჭარის საკითხებთან დაკავშირებით რომ სელიმ ხიმშიაშვილის სასამართლოს პროცესშიც კი იღებთ მონაწილეობას?
ადვოკატი (მოსამართლეს):
- ვაპროტესტებ
მოსამართლე (ადვოკატს):
ყველაფერს რატომ აპროტესტებთ?!
ადვოკატი:
იმიტომ რომ ეს შეკითხვა შეურაცხმყოფელია
ბერტა:
- შეურაცხმყოფელი მართლაც იქნებოდა, მართლა რომ არაფერი მცოდნოდა აჭარისა და სელიმ-ფაშას შესახებ, მაგრამ ჩემი აწ განსვენებული მეუღლისაგან იმდენი ვიცი განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით, რომ ვექილის დაცვა, ალბათ არც დამჭირდება. თქვენ კი ის უნდა იცოდეთ რომ ჩემი ქმარი არტურ ზუტნერი, აჭარის მკვლევარიც იყო და მგონი პირველი ევროპელიც გახლდათ, ვინც ცალკე წიგნი მიუძღვნა აჭარასა და აჭარლებს.
მოსამართლე:
გარდა იმისა, რაც თქვენი ქმრის წიგნშია აღწერილი და აქ წარმოდგენილი, რა შეგიძლიათ გვითხრათ კონკრეტულად სელიმ ხიმშიაშვილთან დაკავშირებით და რა გსმენიათ მის შესახებ იმავე თქვენი მეუღლისაგან?
ბბერტა:
როგორც უკვე მოგახსენეთ, ჩვენ ძირითადად ზუგდიდში ვცხოვრობდით, მაგრამ იმ ათი წლის განმავლობაში, რომელიც ჩვენ საქართველოში გავატარეთ, ჩემი ქმარი გამუდმებით