ლიტერატურული გაზეთი #177

გურამ მეგრელიშვილი ალტერნატიული საქართველოს ამბები
მედეას ცრემლები
 
იუნაუს გუჩიევიჩუსი სვანეთში, ნაშთქოლში გავიცანი იმ წელს, მსოფლიო ფოლკლორიადა რომ ჩატარდა მესტიაში. როგორც ყველა ბალტიისპირელი, იუნაუსიც ვიკინგების შთამომავლებისთვის დამახასიათებელი ფლეგმატურობით მიყვებოდა თავისი ოჯახის ამბავს. მარტოხელა მამა იყო და უკურნებელი სენით დაავადებულ შვილს უვლიდა. ქალიშვილი ჰყავდა, რვა წლის ოქროსფერთმიანი ინგრიდე, რომელიც სვანეთში მოგზაურობისას თან ახლდა. მოგზაურობა არც ერქვა მის მშვიდად გაშმაგებულ ხეტიალს ბეჩოდან უშგულამდე. ძველი Land Rover უქირავებია ზუგდიდში და მერვე თვე იყო, ყველა სოფელი ფეხდაფეხ მოეარა საიდუმლოს ძიებაში, როგორც თავად ეძახდა ამ ამბავს.
სანამ მთავარ სათქმელს მოვყვებოდე, ფოლკლორიადაზეც შეიძლება ცოტას თქმა. 2016 წელს არასამთავრობო ორგანიზაცია „ მომავლის სოფელი" მსოფლიო ფოლკლორიადის ოფიციალური პარტნიორი გახდა, იმ წელს კი, მე რომ იუნაუსს შევხვდი, საპატიო მასპინძელი ქვეყნის სტატუსით უსმენდა ხმელეთის დანარჩენი ნაწილის ფოლკლორულ მუსიკას. ფოლკლორიადა ოლიმპიადის მსგავსი მუსიკალური ტურნირი იყო, სადაც გამარჯვებული მხოლოდ მსმენელია. თავის დროზე საქართველოდან პირველი ანსამბლი „ შავნაბადა" - მიშო ჯავახიშვილი, გაგა აბაშიძე, გიორგი ნარმანია, კოტე ამაშუკელი, ლაშა ბედენაშვილი, ავთო მეგრელიშვილი, ბაჩო წიკლაური, ირაკლი კოპალიანი, გიორგი კანანაძე, გიორგი სვანიძე, დავით მაზიაშვილი, საბა კემულარია და დათო ცინცაძე - იყო, ვინც ქართული ხალხური მუსიკის მთელი სიმშვენიერე მსოფლიოს მოასმენინა. პერუში, Estadio Nacional De Lima მწვანე ბალახზე ფეხშიშველები გამოვიდნენ ქართველი მომღერლები და როცა სიმღერა დაამთავრეს, მთელი მოედანი ფეხსაცმლით ხელში იდგა და ბრავოს ყვიროდა.
წელს მასპინძელი ქვეყნის სტატუსით ვიყავით და სვანეთში იმაზე მეტი ტურისტი იყო, ვიდრე ეს ერთ პატარა კუთხეს შეუძლია დაიტიოს.
მახსოვს, 2015 წელს ლატალიდან თბილისში მოვდიოდით, მღვდელმონაზონი დაგვემგზავრა, ფეხით დადიოდა ქართული ეკლესიამონასტრების მოსალოცად, გზაში ასეთი რამე თქვა: სვანეთში მილიონი ადამიანი ცხოვრობდა სტრაბონის აღწერითო. შევეკამათე, მილიონი კაცი როგორ დაეტეოდა ადგილას, სადაც ციხეკოშკი დგას სულ რაღაც ათასამდემეთქი.
მხრები აიჩეჩა, ასე წამიკითხავსო. ახლა კი სვანეთში კარტოფილის დასათესი ადგილი აღარ იყო, მხარე ერთი თვით მხოლოდ იმ ტურისტებისთვის დარჩა გასნილი, ფესტივალისთვის რომ ჩამოდიოდნენ მსოფლიოს ყველა ნაცნობი თუ უცნობი კუთხიდან.
მე ჩემ მეგობართან, ლევან ხორგუანთან დავრჩი. ნაშთქოლში მამაპაპისეულ მიწაზე ისეთ კარგ ადგილას ედგა კოხტა სამი სახლი, უკეთესს ვერც ინატრებდი უშბის გამთენიისას შეთვალიერების მსურველი ადამიანი.
ხეობა კერძო მანქანებისთვის დილის 8 საათიდან საღამოს 11-მდე დაკეტილი იყო, მხოლოდ საზოგადოებრივი ტრანსპორტი მოძრაობდა. ეს გავითვალისწინე და გადავფრინდი. იუნაუსი სწორედ მაშინ გავიცანი, ლევანმა საკუთარ ეზოში მანქანა რომ გააჩერებინა.
ჭაღარაშერეული კაცი იყო, ალბათ ერთი ხნისა ვიქნებოდით. ისეთი გამოხედვა ჰქონდა, როგორიც მხოლოდ ფანატიკოსებს და რაიმე დიდი იდეით შეყრობილ ადამიანებს აქვთ. მოკლედ, ოქროს საწმისის ლეგენდას მიყვებოდა.
ბევრნაირი ვერსია მომისმენია ოქროს საწმისის მითზე, კოლხეთის დაბლობიდან დაწყებული, შორაპნის ციხით გაგრძელებული და ყაზახეთის რომელიღაც სოფლით დამთავრებული, მაგრამ იუნაუსის მონაყოლმა კი მაინც გამაოცა. გუჩიევიჩუსი ლატვიაში იშვიათი წიგნების მაღაზიის გამყიდველი ყოფილა. როგორც ყველა ბიბლიოფილი, ისიც შანსს არ უშვებდა ხელიდან, უნიკალური გამოცემა არ დაეგემოვნებინა. ასე წაუკითხავს   National Academy of Sciences 1956 წლის გამოცემა, სადაც მედეას მითის სამეცნიერო კვლევის შესახებ იყო მოთხრობილი. კვლევის ავტორები მაქს ბირნშტაილი (Max L. Birnstiel) და კენიჩი ფუკუი ((Kenichi Fukui) იყვნენ - ერთი უჯრედისა და განვითარების ბიოლოგიის მეცნიერებათა პროფესორი, მეორე კი ფუნდამენტური ქიმიის დოქტორი. იუნაუსს ეს კვლევის ადამიანურ ენაზე ჰქონდა გადაწერილი და ჩემისთანა ყოვლადარასამეცნიერო ენით მეტყველ კაცსაც კი არ გაუჭირდებოდა წაკითხვა იმ ვერსიისა, რასაც ზემოთხსენებული პატიოსანი გვამები გვთავაზობდნენ.
იუნაუსი აღტკინებული გვიყვებოდა მე და ლევანს კვლევის ინოვაციურობასა და უნიკალურობაზე. უკვირდა, საქართველოში რატომ არავინ ინტერესდება მედეას ფენომენითა და ოქროს საწმისის რაობითო. ისეთი გათავისებული ჰქონდა საკითხი, ისეთი ნიუანსები იცოდა, სასიამოვნოდ გაკვირვებულები დავრჩით. რომ შეგვატყო ცალი ყურით არ ვუსმენდით, თავისი ჩანაწერების გაზიარებას დაგვპირდა. შევთანხმდით, რომ საღამოს E-mail გამომიგზავნიდა ნაშრომის „ კონსპექტს" დაორი დღის მერე, როცა ის ჟაბეშიდან გუჯეჯიანებთან სტუმრობის შემდეგ დაბრუნდებოდა, მაზერში, კაფეში - „ სამი სავარძელი" - შევხვდებოდით და ყველა კითხვაზე გაგვცემდა პასუხს.
ჩანაწერები მართლაც შეთანხმებულ დროს გამომიგზავნა. რუსული ინგლისურით იყო დაწერილი. ასეთ ინგლისურს ვეძახი წინადადებების სპეციფიკურ წყობას, რაც რუსულენოვან ადამიანებს ახასიათებთ ხოლმე.
 

ტექსტის შესავალი ნაწილი იბერიაზე, კავკასიურ რასაზე და საქართველოს ტერიტორიის ლანდშაფტურ თავისებურებებზე იყო. სწორედ აქ წავიკითხე პირველად, რომ კავკასიის ამ ნაწილში იმაზე მეტი ენდემური ჯიში და სამკურნალო მცენარეა, ვიდრე მთელ ევროპაში ერთად აღებული. ავტორები ჰავისა და ადგილობრივი მოსახლეობის ხასიათის ურთიერთკავშირზეც წერდნენ. წყაროებში მოყვანილი ჰქონდათ არა