ირინე იდგა და იმ შორეული ზაფხულის საღამოს იგონებდა, როცა ბაქანზე გასულმა თავისი ჯგუფელების გვერდით უცნობი ახალგაზრდა დაინახა, მაღალი, შავგვრემანი, დიდი, ციმციმა შავი თვალებით და მომხიბლავი ღიმილით. ბიჭი თავისუფლად, მოხდენილად იდგა და მას შესცქეროდა. ნოდარმა მაშინვე გააცნო ისინი ერთმანეთს.
- უფრო ლამაზი და მიმზიდველი აღმოჩნდით, ვიდრე მეგონა. სურათი თქვენი გარეგნობის ნახევარსაც კი ვერ გადმოსცემს, - ღიმილით უთხრა ბიჭმა და ხელზე ნაზად ეამბორა.
მანამდე მისთვის ხელზე არავის უკოცნია. ჯერ იმ ასაკში არ იყო, რომ ვინმე მოწიწებით მოქცეოდა. მეგობრები ყოველთვის ლოყაზე ჰკოცნიდნენ. შეყვარებული კი არ ჰყავდა და სხვაგვარი კოცნა არ ჰქონდა გამოცდილი. ამიტომ, ამ თითქოს უბრალო კოცნამ სული აუფორიაქა და დააბნია. ამას ისიც დაემატა, რომ ვაჟი ძალიან მოეწონა, ის ზუსტად ისეთი ტიპის გარეგნობის იყო, როგორიც ირინეს მოსწონდა. გარეგნობასთან ერთად არაჩვეულებრივი ხავერდოვანი ხმა, შესანიშნავი, დახვეწილი მანერები და მომნუსხველი გამოხედვა ჰქონდა, რომელმაც უცებ დაიპყრო ქალიშვილის გული და გონება.
ახალგაზრდები მთელი გზა მხიარულობდნენ, მღეროდნენ, სხვადასხვა სახუმარო ამბებს და ანეგდოტებს ჰყვებოდნენ. ზაზა კარგი მოსაუბრე იყო, გიტარაზე ძალიან კარგად უკრავდა და შესანიშნავად მღეროდა. ირინეს ჯგუფელი გოგოები გარს ეხვეოდნენ და ვერ მალავდნენ მისით აღფრთოვანებას. ირინე ჩუმად იჯდა, შესცქეროდა ამას ყოველივეს და ხშირად მისკენ მიმართულ ზაზას მწვავე მზერას იჭერდა.
ბიჭი ყურადღებას არ აკლებდა, თუმცა გამორჩეულად და მომაბეზრებლად არ იქცეოდა. რამდენჯერმე კლდეზე ასვლაში დაეხმარა, რამდენჯერმე მის გვერდით მყოფმა იმ ისტორიული ძეგლის შესახებ დაიწყო საუბარი, სადაც იმ მომენტში იმყოფებოდნენ. ეს საკმარისი აღმოჩნდა იმისათვის, რომ ირინე მოხიბლულიყო.
თბილისში დაბრუნებულმა მხოლოდ ერთი წინადადება უთხრა დამშვიდობებისას - ძალიან ბედნიერი ვარ, რომ გაგიცანით - ისევ ხელზე აკოცა და წავიდა.
ირინე გულდაწყვეტილი და დაბნეული დარჩა, ცოტა მშრალი მოეჩვენა დამშვიდობება. იფიქრა, რომ ზაზას არ მოეწონა და დაღონდა საწყალი.
რამდენიმე დღის შემდეგ უნივესიტეტში სპარსული ენის გამოცდაზე მისულს, ნოდარმა სამი გრძელღეროიანი წითელი ვარდი მიართვა.
- ეს ვარდები, მოწონების და თაყვანისცენის ნიშნად, ზაზამ გამოგიგზავნა, - უთხრა მეგობარმა გაოცებულ ირინეს, - დღეს გამოცდის შემდეგ ფუნიკულორზე გვეპატიჟება გასასეირნებლად მე, შენ და რამდენიმე მეგობარს. ძალიან გთხოვ, უარი არ თქვა, რესტორანში მაგიდა აქვს შეკვეთილი, მე კი დღეს არაფერი მიჭამია, - შეეხვეწა სიცილით ნოდარი.
- ჩემს გარდა ვის ეპატიჟება? - იკითხა ირინემ.
- თინიკოს, ლალის, ნანას, მიშას და თამაზის.
- გამოდის შენს ძმაკაცებს და სიმპათიებს ეპატიჟება, - გაიღიმა ირინემ.
- რატომ ჩემს სიმპათიებს? გოგოები მისით არიან აღფრთოვანებული და ახალციხეშივე დააპატიჟებინეს თავი, მე რა შუაში ვარ?
- მაშინ, არც მე ვარ შუაში, წაიყვანოს მისით აღფრთოვანებული გოგოები და იმხიარულოს, - ცოტა წყენა გაერია ხმაში ირინეს.
- შენ რა, გაგიჟდი? შენს გარეშე არავის არსად წაიყვანს! ჭკუაზე არ არის ისე მოსწონხარ! იძახის უკვე შეყვარებული ვარო, - აყვირდა ნოდარი, - გოგოები მხოლოდ იმიტომ დაპატიჟა, რომ უხერხულად არ გეგრძნო თავი და თავისუფლად წამოსულიყავი.
- არ ვიცი, რა გითხრა. მე ვფიქრობ, სჯობს არ წამოვიდე... - ჩაფიქრდა ირინე.
- ირინე, ნუღარ ფიქრობ, ზაზა ძალიან კარგი ბიჭია, კარგი ოჯახისშვილი, თუ ოდნავ მაინც მოგწონს, ნუ იტყვი უარს მის ახლოს გაცნობაზე. იქნებ შენი ბედია და ბედს ხელს ნუ ჰკრავ. იძახის, ასე არასოდეს არავის ავუღელვებივარო. შენ კი, როგორც ვიცი, მიუხედავად მრავალი თაყვანისმცემლისა, არავინ გხიბლავს, თუმცა, რომლებსაც მე ვიცნობ, ძალიან კარგი ბიჭები არიან. ჩვენთან, ჯგუფელებთან ერთად, ხომ წამოხვიდოდი, ჰოდა, ზაზამ რაღა დაგიშავა?
- კარგი, დამარწმუნე, წამოვალ, - დაეთანხმა ქალიშვილი, მაგრამ გულში რაღაც უსიამოვნო შიში ჩაუდგა და რას მოასწავებდა ეს, ვერ გაეგო.
ახალგაზრდები გამოცდას ორ საათზე მორჩნენ და ფუნიკულიორზე ასასვლელ საბაგირო გზისკენ გაეშურნენ. ზაზა იქ ელოდებოდათ.
ვაჟს სახე გაებადრა ირინეს დანახვაზე და ეს არც დაუმალავს, მაშინვე მისკენ გაემართა, მისასალმებლად გაწვდილ ქალიშვილის ხელს ორივე ხელი შეაგება, ცოტა ხანს თვალებში შეაცქერდა აციმციმებული დიდი თვალებით, მერე, როგორც ადრე, ახლაც ისევ ხელზე ემთხვია.
- ძალიან მიხარია თქვენთან შეხვედრა, - ჩაილაპარაკა და მხოლოდ ამის შემდეგ მიესალმა სხვებს, ბიჭებს ხელი ჩამოართვა, გოგოები კი გადაკოცნა.
ამით გათამამებული გოგოები, ერთმანეთს ეცილებოდნენ ზაზასთვის ხელკავის გაკეთებას. ირინე კი ნოდარს და მიშას მიჰყვებოდა გვერდით ჩაფიქრებული და ზაზას აკვირდებოდა.
ის საღამო მხიარულად გაატარეს, განსაკუთრებული არაფერი მომხდარა. ზაზამ ყველა გოგო აცეკვა, ირინეს გარდა. ირინემ საერთოდ უარი განაცხადა ცეკვაზე.
ფუნიკულიორიდან ფეხით დაეშვნენ ქალაქისაკენ. მთაწმინდის პანთეონში გამოიარეს, ეკლესიაში შევიდნენ, სანთლები დაანთეს. მარიამ ღვთისმშობლის ხატთან სანთლით მდგომ ირინეს უცებ გვერდით ზაზა დაუდგა.
- რას შესთხოვ ღვთისმშობელს, ლამაზო ასულო? - ჰკითხა ჩუმად.
- ჯანმრთელობას და ბედნიერებას ყველა კარგი და კეთილი ადამიანისთვის, - სწრაფად უპასუხა ქალიშვილმა და გაწითლდა, რადგან ტყუილი თქვა, ის ღვთისმშობელს ზაზას ხიბლისაგან გათავისუფლებას ევედრებოდა, რატომღაც ეშინოდა ამ ურთიერთობის და არც შემცდარა. ამ ბიჭთან ურთიერთობამ ღრმა, მოუშუშებელი იარა დაუტოვა და დღემდე ვერ გათავისუფლებულა მწარე მოგონებებიდან.
ირინემ ბაქანი მოათვალიერა და ისევ იმ დღეს დაუბრუნდა.
- მეც მინდა ღვთისმშობელს რაღაც შევთხოვო, - ჩაილაპარაკა ისევ ჩუმად ზაზამ, - სანთელი აანთო და ხმამაღლა თქვა, - წმინდაო მარიამ, გადმომხედე მოწყალე თვალით და ერთ ლამაზ გოგოს შეაყვარე ჩემი თავი, ძალიან გთოვ, მომეხმარე, იმიტომ, რომ მე უკვე ძალიან მიყვარს! - ეს თქვა, პირჯვარი გადაიწერა და ირინეს მიუბრუნდა, - ეს პირველი შემთხვევაა, როცა ღვთიმშობელს შევევედრე, ვნახოთ თხოვნას თუ შემისრულებს, აქამდე ყველა სათხოვარს წმინდა გიორგის ვთხოვდი, როგორც კაცი- კაცს, ის მიგებდა და ყოველთვის მეხმარებოდა.
- მერე, რატომ ახლაც მას არ სთხოვეთ თქვენი სათხოვარი, ღვთისმშობელი რაღას შეაწუხეთ? - გაღიმება სცადა ირინემ.
- რა თქმა უნდა ვთხოვე, მაგრამ რადგან საქმე ძალიან სერიოზულია, ზედმეტი დახმარება არ მაწყენს, - გაიცინა ზაზამ.
ირინეს აღარაფერი უთქვამს, გამობრუნდა, ეკლესიიდან გამოვიდა და ნიკოლოზ ბარათაშვილის საფლავთან მივიდა.
-”მირბის, მიმაფრენს უგზო-უკვლოდ ჩემი მერანი....” - დაიწყო მის კვალდაკვალ საფლავთან მისულმა ზაზამ, დაიჩოქა და ისე წაიკითხა ლექსი-შედევრი ბოლომდე.
იმ დროისათვის სანამ კითხვას დაასრულებდა, დანარჩენებიც მის გარშემო მოგროვდნენ და აპლოდისმენტებით დააჯილდოვეს ბიჭი შესანიშნავად წაკითხული ლექსისათვის.
- ბარათაშვილი გენიაა და მე ვგიჟდები მასზე... მასზე და ვაჟაზე, - ზაზა ვაჟა-ფშაველას საფლავისაკენ გაემართა, იქაც მუხლებზე დადგა, საფლავის ქვას მოეფერა, მოწიწებით ემთხვია და პატარა ნაწყვეტი წაიკითხა ბუმბერაზი ქართველის შემოქმედებიდან.
- “მთას ვიყავ, მწვერვალზედ ვიდექ,
თვალწინ მეფინა ქვეყანა,
გულზედ მესვენა მზე-მთვარე,
ვლაპარაკობდი ღმერთთანა! “
ზაზა თავისი ხავერდოვანი, განსაკუთრებული ხმის ტემბრით, დახვეწილი მოძრაობებით, მომხიბლავი მანერებით და შესანიშნავი გარეგნობით ერთიანად იპყრობდა ირგვლივმყოფთ, განურჩევლად ასაკისა და სქესისა. ვაჟას საფლავზე დაჩოქილმა ბიჭმა ისე მონუსხა ყველა და დაატყვევა, ხმის ამოღებასაც ვეღარ ახერხებდნენ. გოგოები ცრემლმორეული, აღტაცებული თვალებით შესცქეროდნენ და უღიმოდნენ. აღტაცებული და უკვე შეყვარებული ქალის მზერით ათვალიერებდა ბიჭს ირინე და გრძნობდა, რომ ამ დღეს და ამ ბიჭს ვეღარასოდეს ამოშლიდა მეხსიერებიდან. მისი გული აძგერდა და ამღერდა, რაღაც უცნაური სითბო მოედო მთელ სხეულში და თრთოლა დააწყებინა.
ზაზა წამოდგა, პირდაპირ ირინესთან მივიდა და მკლავზე ხელი მოჰკიდა.
- წამო, შენ ქუსლიანი ფეხსაცმელები გაცვია, გაგიჭირდება დაღმართში სიარული და მოგეხმარები, - მიმართა უბრალოდ, უკვე შენობით და ირინესთან ერთად ჩქარი ნაბიჯით დაუყვა დაღმართს, უნდოდა დანარჩენებისაგან შორს ყოფილიყო.
- ქუსლიანი მეც მაცვია და უფრო მაღალი ვიდრე ირინეს, - ჩაიბურდღუნა ნანამ, მაგრამ მასთან ნოდარი გაჩნდა, ხელი მკლავზე წაავლო და გააჩუმა.
- ზაზას სურს ირინესთან ერთად იაროს, შენ რა, წინააღმდეგი ხარ?
- ირინეს კი, არ სურს! ვხედავ, როგორ არიდებს ყოველთვის თავს! - გაბრაზებით თქვა ნანამ.
- ახლა, ხომ დაინახე, წინააღმდეგობა არ გაუწევია, არაფერი უთქვამს და მით უმეტეს, შენთვის არ უთხოვია დახმარება! - მკაცრად თქვა ნოდარმა, - ზაზა მხოლოდ და მხოლოდ ირინეს გულისთვის შემოვიდა ჩვენს წრეში, ნუთუ ვერ ხვდები?
ეს საუბარი ნანასა და ნოდარს შორის, მეორე დღეს, ლალიმ უამბო ირინეს, თორემ იმ დღეს მას არაფერი გაუგონია, ჯერ იმიტომ, რომ მათგან შორს იყო და მეორეც, ისე იყო ზაზათი დაკავებული და აფორიაქებული, ირგვლივ ვერც ვეღარაფერს ამჩნევდა და აღარც არაფერი ესმოდა.
- მოიცადეთ! - სიცილით უთხრა ირინემ ზაზას, - ნუ მიმარბენინებთ! ნინო ჭავჭავაძის საფლავზე მინდა მისვლა.
- არა რა, ძვირფასო, ნუღარ გავჩერდებით, უკვე გვიანია, თანაც მე არ ვეთაყვანები ალექსანდრე ჭავჭავაძის ქალიშვილებს! - მორიდებით თქვა ბიჭმა.
- რაა? კი მაგრამ, რატომ? - შეშფოთებულმა და განცვიფრებულმა იკითხა გოგომ.
- მათ სილამაზეს მეც ვაღიარებ, ვიცი, ძალიან ლამაზები იყვნენ, მაგრამ... ნინოს ვერ ვპატიობ რუსს რომ შესწირა ყველაფერი და უშვილძიროდ დატოვა ეს ქვეყანა. ეკატერინეს კი ვერ ვიტან, ამბიციური, ქონების და ძალაუფლების მოყვარული, განდიდების მანიით იყო შეპყრობილი და საერთოდ ვერ ამჩნევდა გვერდით მასზე უზომოდ შეყვარებულ საწყალ ბიჭს და შეიწირა კიდეც უბედური. მაგრამ განგებამ ყველას თავისი მიუზღო. დღეს ნიკოლოზ ბარათაშვილი დიდების შარავანდედით მოსილი დგას ქართული პოეზიის მწვერვალზე, ქალბატონი ეკატერინე კი ალექსანდრე ჭავჭავაძის ქალიშვილად დარჩა. თანაც არც თუ სასიამოვნო ჭორებს ავრცელებდნენ მისი თანამედროვენი მის პირად ცხოვრებაზე ავადმყოფ, ჭკუასუსტ და უძლურ ქმართან ყოფნის პერიოდში, - სხაპასხუპით ჩამოარაკრაკა ზაზამ ისე, რომ ნაბიჯი არ შეუნელებია.
- თქვენ აღარ ხუმრობთ, სერიოზულ ბრალდებებს უყენებთ საწყალ ეკატერინეს.
- ჰო, ასეა. ტატოს სიკვდილს მას ვაბრალებ და ამის პატიება არ შემიძლია.
ისინი ბესიკის ქუჩით დაბრუნდნენ რუსთაველზე. გზაში ისევ პოეზიაზე და ლიტერატურაზე საუბრობდნენ.
ირინე ტროლეიბუსის გაჩერებისაკენ წავიდა, სადაც ის იყო ჩამოდგა მისი სახლისაკენ მიმავალი ტროლეიბუსი და გოგონა მასში ასასვლელად გაიქცა.
ზაზამ მკლავში მოქაჩა და შეაჩერა.
- არ წახვიდე, მე გაგაცილებ, ლაღიძის წყლების გვერდით მანქანა მაქვს დატოვებული.
- დიდი მადლობა, მაგრამ არ მინდა გაცილება, ტროლეიბუსი პირდაპირ ჩემს სახლთან ჩერდება, - თქვა ირინემ, მკლავი გაითავისუფლა და ტროლეიბუსში ავიდა.
- შეიძლება დაგირეკო? - ამის თქმა მოასწრო კარის ჩაკეტვამდე ბიჭმა.
- რა თქმა უნდა, შეიძლება, კიდევ ერთხელ დიდი მადლობა დღევანდელი დღისთვის, - დაძრული ტროლეიბუსის ფანჯრიდან გადმოსძახა ირინემ.
ზაზამ იმ საღამოსვე დაურეკა, ჰკითხა სახლში როგორ მივიდა. შემდეგ ყოველდღე ურეკავდა, ეკითხებოდა როგორ იყო, როგორ მიდიოდა სწავლის საქმე, ირინეს ხომ სესიები ჰქონდა. გამოცდის დღეს კი უნივერსიტეტში აკითხავდა და მას და მის მეგობრებს ხან გასასეირნებლად, ხანაც კინოში ეპატიჟებოდა.
30 ივნისს ბოლო გამოცდა ჰქონდა ირინეს და მის ჯგუფს. ახალგაზრდები გამოცდის შემდეგ კაფეში აპირებდნენ მესამე კურსზე გადასვლის აღნიშვნას. ზაზას ორი დღე აღარ დაურეკავს, მაგრამ ირინე იმედოვნებდა, რომ მას ნოდარისაგან ეცოდინებოდა ეს ამბავი და კაფეში მივიდოდა. მაგრამ ბიჭი არსად ჩანდა. უზომოდ შეყვარებული გოგო უკვე მიჩვეული იყო, რომ ზაზა ყველგან ხვდებოდა, სადაც თვითონ იყო და მისმა არყოფნამ ძალიან დაანაღვლიანა.
უღიმღამოდ გაატარა ის საღამო, კაფედან ადრე წამოვიდა, ცოტა ფეხით გაიარა, მერე ტრანსპორტში ავიდა და სახლში დაბრუნდა.
სადარბაზოსთან ზაზა დახვდა.
- რომ არ მენახე, არ შემეძლო, - უთხრა ბიჭმა მისი შეხვედრით შემკრთალ გოგოს, - გასული ვიყავი ქალაქიდან და ჩემგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო დროზე ვერ ჩამოვედი, რომ გამოცდის შემდეგ შეგხვედროდი.
- რა აუცილებელი იყო შემხვედროდი? - ცოტა მშრალად იკითხა ქალიშვილმა.
- ჩემთვის ეს სასიცოცხლოდ აუცილებელი იყო. ახლა, რაკი გნახე, წავალ, - ჩაილაპარაკა ჩუმად ბიჭმა, ზურგს უკან დამალული ხელი გამოაჩინა და ირინეს შოკოლადის დიდი ყუთი გაუწოდა, - ეს შენთვის ვიყიდე, ძალიან გემრიელი შოკოლადია, გამომართვი და დამპირდი, რომ სიზმარში მნახავ... ძილის წინ იფიქრე ჩემზე და დაგესიზმრები, - სერიოზული სახით თქვა, ყუთი ხელში შეაჩეჩა დაბნეულს, სწრაფად შეტრიალდა და წავიდა.
ირინე დიდხანს იდგა სადარბაზოს კართან, აღელვებული, გაოგნებული და უსაზღვროდ შეყვარებული.
შემდეგ კარგა ხნით დაიკარგა ზაზა, აღარ გამოჩენილა, აღარც დაურეკავს.
ირინე ადგილს ვერ პოულობდა, დარდობდა, ტიროდა კიდეც. ვერ გაეგო, რატომ იქცეოდა ზაზა ისე, თითქოს შეყვარებული იყო, მერე კი უკვალოდ გაჰქრა. ირინეს თავმოყვარეობამ არ მისცა უფლება ნოდარისთვის ეკითხა მისი ამბავი.
- ო, ღმერთო, მაშინვე უნდა აღმომეფხვრა ჩემს გულში მისი სიყვარული, მაშინვე უნდა დამევიწყებინა და იქნებ გადავრჩენილიყავი ამდენ დარდს და წუხილს, მთელი ცხოვრება რომ თან მდევს და თავს არ მანებებს, - გაიფიქრა ირინემ და ირგვლივ მიმოიხედა.