მარატი
მარატი ორმოცი დღის წინ გარდაიცვალა და იმ დროისთვის ქალაქში გაზაფხულიც მოვიდა. მიცვალებულთა მოხსენიების სამშაბათს დაკრძალეს, აპრილის დასაწყისში. ახლა კი გორაკები ბალახმა დაფარა, მწვანემ და სუსხიანმა, საქმეც ზაფხულისკენ დაიძრა. ორმოცი დღის განმავლობაში დაწყნარება და ყველაფრის დავიწყება მოვასწარით. და აი, მისმა მშობლებმაც დარეკეს. მეც გავიფიქრე – სულ ორმოცი დღე. გარდაცვლილებს ჩვენთან პრეტენზიები არ აქვთ, მხოლოდ ცოცხლები გვაშფოთებენ.
მეზობლები და რამდენიმე მეგობარი კრძალავდნენ. ნაცნობების უმეტესობამ, რომლებიც მრავლად ჰყავდა ქალაქში, არც დაიჯერა, რომ მის დაკრძალვაზე იწვევდნენ. შემდეგ, რა თქმა უნდა, მოიბოდიშეს, სასაფლაოზე მივიდნენ და საფლავს ეძებდნენ. აპრილი იყო, წვიმიანი, კატაფალკას ქუჩის ძაღლები მისდევდნენ. დროდადრო, საპატიო ყარაული დამკრძალავი „ფოლკსვაგენის“ შავ ბორბლებს ახტებოდა, არ სურდა მარატის გამგზავრება საიქიოში. სასაფლაოზე მოზიმზიმე ბრბოები მიმოდიოდნენ, მათ თავზე ჩამოძენძილი ღრუბლები ეკიდა, ადიოდნენ გორაკებზე, ეშვებოდნენ დაბლობზე. თავსხმაში, როგორც შეეძლოთ, ისე ზეიმობდნენ, წვიმაში გაზავებული ალკოჰოლით. ჩვენ თითქმის მარტონი მივედით სასაფლაოზე, ძალიან ხელოვნურად გამოვიყურებოდით – თითქოს პია-
ნინოთი ვესტუმრეთ მუსიკალურ მაღაზიას. აღდგომამ ყველაფერი აურ-დაურია, ჩვენი მწუხარება უადგილო გახადა. აღდგომას ხომ არავინ კვდება. პირიქით, ჩვეულებრივი ადამიანები საფლავებიდან დგებიან.
მარატის სიკვდილი მის სიცოცხლეს ჰგავდა – არალოგიკურს და საიდუმლოებით აღსავსეს. შაბათ ღამით, კვირადღის დასაწყისში, მარატი ეკლესიაში არ წასულა, რადგან თავი მუსლიმანად მიაჩნდა, თანაც ათეისტად, თუმცა შუაღამეს სიგარეტის ჯიხურს მიაკითხა. ოთახის ჩუსტებით და მომუჭული ფულის კუპიურით. იქვე ჩაცხრილეს. არავის არაფერი დაუნახავს – ყველა ეკლესიაში იყო. ჯიხურის, ღამის ცვლის, გამყიდველმა თქვა, არაფერი გამიგიაო, თუმცა როგორც მოეჩვენა, ვიღაც მღეროდა და ძრავის გუგუნი ისმოდა. დარწმუნებული არ არის, მაგრამ, თუ რამეა, ხმების ამოცნობას შეძლებს, ამასთანავე, არ არის დარწმუნებული, კაცის ხმა იყო თუ ქალის, მაგრამ „ჟიგულების“ ნომრის ჩაწერა მოახერხა. აღმოჩნდა, რომ „ჟიგულები“ გზისპირას მიუყრიათ, სტუდენტურ პოლიკლინიკასთან, უკვე მეორე წელია, მეეზოვეები ცარიელი ბოთლებისა და საწყობებში ნაპოვნი მუყაოს ყუთების ჩასაწყობად იყენებენ. აი, – ვეუბნებოდით ერთმანეთს, – დაბრუნდა ოთხმოცდაათიანები, ვინ იქნება შემდეგი?!
ასევე გაუგებარი იყო, რატომ მოკლეს. მარატს ბიზნესი არ ჰქონდა, ხელისუფლებას ხელს არ უშლიდა, მტრები არ ჰყავდა, მართალია, რამდენიმე მეგობარს სახეზე ვერ ცნობდა, მაგრამ ეს კაცის მოსაკლავად რა მიზეზია. ქუჩაში უკვე ათი წელია, აღარავის ესროდნენ, თუ მაინცადამაინც – ინკასატორებს, მაგრამ ამას დიდად არავინ აქცევდა ყურადღებას – ბევრი გყავთ ინკასატორი მეგობარი? ჩვენ მხოლოდ ვმკითხაობდით, რა მოხდა სინამდვილეში.
ორმოცი დღე უკან დარჩა, დრო გარბოდა, მდინარეებმა ნაპირზე გადმოსვლა და კალაპოტში ჩადგომაც მოასწრეს. თბილი დღეები იწყებოდა. წასვლა არ მინდოდა, გადავწყვიტე კიდეც დამერეკა, მომებოდიშებინა. რა მნიშვნელობა აქვს? – ვიფიქრე მერე, – მაინც მთელი საღამო ამაზე ვიფიქრებდი, უკეთესია მეგობრების წრეში, ახლობელ ადამიანებთან ყოფნა. თავის დაკარგვა ნაცნობ ადგილებში სჯობს. სახლიდან გავედი, ჯიხურთან გავჩერდი. სიგარეტს დიდხანს ვარჩევდი, ვერაფრით შევარჩიე, ვიფიქრე, ხომ არ ჯობს დავბრუნდე-მეთქი და გზას გავუყევი. ჩემს სკოლას ჩავუარე, მარჯვნივ შევუხვიე, ინსტიტუტის კორპუსებს შორის ციცაბო დაღმართი ჩავირბინე და მარატის ქუჩაზე შევჩერდი. სიჩუმე იყო. სახლთან მოსაღამოებულის შუქჩრდილებში მძინარე ძაღლები თბებოდნენ. ჩემი გამოჩენა რომ იგრძნო, ძაღლების წინამძღოლმა თავი ასწია, ყურადღებიანი, ბნელი, გამჭოლი მზერა შემავლო, თავი დახარა, დაღლილი თვალები დახუჭა. არაფერი მომხდარა, არაფერი შეცვლილა.
მარატი ჩემგან რამდენიმე კვარტალის იქით ცხოვრობდა, მდინარესთან ახლოს, სამი წუთის სავალზე. აქ ყველაფერი ყურისძირში იყო – სამშობიარო, საბავშვო ბაღი, მუსიკალური სკოლა, კომისარიატი, მაღაზიები, აფთიაქები, საავადმყოფოები, სასაფლაო. აქ ისე შეიძლებოდა გეცხოვრა, რომ უახლოეს მეტროს სადგურს არ გასცილებოდი. ჩვენც ასე ვიქცეოდით. ვცხოვრობდით ძველ კვარტალებში, რომლებიც მდინარეზე დაკიდებულიყო, გავიზარდეთ გადანაწილებულ და გადაკეთებულ ბინებში, დილით გამოვრბოდით ნესტიანი სადარბაზოებიდან, საღამოს კი არასაიმედო ნახვრეტებიანი სახურავების ქვეშ ვბრუნდებოდით, რომელთა ბოლომდე შეკეთება შეუძლებელი იყო. მაღლიდან მთელ ქალაქს ვხედავდით, ეზოებში შევიგრძნობდით, რომ ჩვენ ქვემოთ ქვებია, რომლებზეც ყველაფერი შენდებოდა. ზაფხულში ისინი ხურდებოდა და ჩვენც ვთბებოდით, ზამთარში იყინებოდა და ჩვენც სიცხე გვიწევდა.
მათი კარი ტუბდისპანსერისკენ გადიოდა, გვერდით გზა იშლებოდა და ძველი სასაწყობე ნაგებობისკენ მიემართებოდა. ერთ მხარეს, სახურავებზე დაბლა – ხიდი და სანაპირო, ქარხნის დასახლების შავი კორპუსები, ახალშენები, გაუვალი ხარკოვული კერძო სექტორი. მეორე მხრივ, მაღლა – ცენტრალური ქუჩები, ეკლესიები და ბაზრობა. კარში გასვლისას ყველაფერი ერთად ვიგრძენი, რითაც ამდენი წელი ვიცხოვრე – მტვერი, თიხა და ქვიშა, საიდანაც ბალახსაც კი უჭირს ამოღწევა. ეზოში ქვები და გაცვეთილი აგური იყო დაგებული. ბოლო ხანს მარატი იმუქრებოდა, რომ ყველაფერს ასფალტით დაფარავდა, მაგრამ რაღაც ხელს უშლიდა და ყველაფერი ძველებურად