პირველი წიგნი 1888 - პაზენოვი, ანუ რომანტიკა 7
I
1888 წელს ბატონი ფონ პაზენოვი სამოცდაათი წლის გახლდათ და გამვლელთაგან ზოგს ზიზღის აუხსნელ და უცნაურ გრძნობას ჰგვრიდა, როდესაც ბერლინის ქუჩებში მიმავალს ხედავდნენ, უფრო მეტიც, ამ გრძნობით შეპყრობილნი იმასაც კი ამტკიცებდნენ, მოხუცი ბოროტიაო. დაბალი იყო, მაგრამ კარგი აღნაგობის, არც ზომაზე მეტად გამხდარი და არც ზომაზე მეტად მსუქანი, არც ცილინდრი, რომლითაც ბერლინის ქუჩებში სჩვეოდა სიარული, მოჩანდა სასაცილოდ. წვერი კაიზერ ვილჰელმ I-ის ყაიდაზე ჰქონდა მოშვებული, ოღონდ უფრო მოკლედ შეკრეჭილი და ჭაღარა არათუ წვერში არ გამორეოდა, მბრძანებელს ესოდენ კეთილგანწყობილი ადამიანის იერს რომ ანიჭებდა, არამედ ოდნავ შეთხელებულ თმაშიც აქა-იქ თუ დაუნახავდით. სამოცდაათი წლის კი იყო, მაგრამ მის თმას ჯერაც ახალგაზრდული ჩალისფერი შეენარჩუნებინა, ის მოწითალო-ჩალისფერი, ლპობაშეპარულ თივას რომ გაგახსენებთ და ასაკოვან კაცს ასე რომ არ უხდება, რადგან ასაკს უფრო დარბაისლური ჭაღარა შეშვენის. ბატონ ფონ პაზენოვს კი არც თავისი თმის ფერი ეუცხოებოდა და არც მონოკლი მიაჩნდა ასაკისთვის შეუფერებლად. სარკეში ყურებისას ძველებურად იმ სახეს ცნობდა, ორმოცდაათი წლის წინ რომ უმზერდა იქიდან. და თუ ბატონი ფონ პაზენოვი საკუთარი გარეგნობით უკმაყოფილო არ გახლდათ, ისეთებიც იყვნენ, მოხუცის გარეგნობა რომ არ მოსწონდათ და ვერც კი წარმოედგინათ, რომ შეიძლებოდა, ოდესმე ვინმეს მისთვის ვნებიანად შეეხედა და ვნებიანად მოხვეოდა. მათი აზრით, ამ კაცს მხოლოდ თავის პოლონელ მოსამსახურეებზე თუ მიუწვდებოდა ხელი და იმასაც ვარაუდობდნენ, რომ მათთან დამოკიდებულებაში ცოტა ისტერიულობასა და ბატონკაცურ აგრესიას ავლენდა, ისეთს, საზოგადოდ ტანმორჩილ კაცებს რომ სჩვევიათ. ვინ იცის, მართლა ასე იყო თუ არა; ყოველ შემთხვევაში, ასე ფიქრობდა მისი ორივე ვაჟი, თუმცა თვითონ, რა თქმა უნდა, მათ მოსაზრებას არ იზიარებდა. საერთოდაც, შვილების აზრი ხშირად სუბიექტურია და ადვილი იქნებოდა, მათთვის უსამართლობასა და მიკერძოებაში დაგვედო ბრალი, ის უსიამოვნო გრძნობა რომ არა, რომელსაც ბატონი ფონ პაზენოვის დანახვა იწვევდა და რომელიც განსაკუთრებით ძლიერდებოდა, თუ ქუჩაში მიმავალს თვალს გააყოლებდით. შეიძლება, ამ გრძნობას ისიც ბადებდა, რომ ასაკს ვერ დაუდგენდით, რადგან ის არც მოხუცივით დადიოდა, არც ახალგაზრდა კაცივით და არც მოწიფული მამაკაცივით. და რადგან ეჭვი უსიამოვნო გრძნობას ბადებს, სავსებით დასაშვებია, რომ გამვლელს სიარულის ამ მანერაში სიდარბაისლე ვერ დაენახა, მასში ქედმაღლური, ჯიქურ შემტევი და თავმომწონე ხასიათი ამოეცნო და რა გასაკვირია, რომ ამისთვის გაეკიცხა კიდეც. სიარულის მანერა, რა თქმა უნდა, ტემპერამენტიდან გამომდინარეობს, მაგრამ მაინც ადვილი წარმოსადგენია, რომ ვინმე სიძულვილით დაბრმავებულ ახალგაზრდას უკან დაბრუნება მოუნდეს, რათა იმას, ვინც ასე დადის, ჯოხი წამოსდოს, წააქციოს, ფეხები მოამტვრიოს და სიარულის ასეთი მანერა ერთხელ და სამუდამოდ მოსპოს. ის კი სწრაფი ნაბიჯით მიემართება, თავაწეული, როგორც ტანდაბალმა ადამიანებმა იციან ხოლმე და რადგან წელში მეტისმეტად გამართულია, პატარა ღიპიც გამობურცვია, თითქოს მასთან ერთად მთელი თავისი პერსონა სადღაც მიჰქონდეს საძულველი საჩუქარივით, რომელიც არავის არაფერში სჭირდება. და რადგან ეს შედარება თავისთავად ბევრს არაფერს ნიშნავს, ამიტომ ეს აღშფოთებაც უსაფუძვლოდ მოჩანს და შეიძლება შეგრცხვეს კიდეც, როდესაც ფეხებთან ხელჯოხს დაუნახავ. ტაქტს აყოლილი ჯოხი თანაბარზომიერად მოძრაობს, ჰაერში მუხლამდე აფრინდება, ერთხანს გაირინდება, მერე ძლიერი ბიძგით მიწას ეხება და ისევ აფრინდება, ფეხები კი გვერდით მიუყვებიან; ისინიც ჩვეულებრივზე უფრო მაღლა იწევიან, ფეხსაცმლის ცხვირიც ისე მაღლა ადის, თითქოს უნდა, უპატივცემულობის ნიშნად შემხვედრს ლანჩი უჩვენოს, ქუსლი კი ქვაფენილზე ძლიერი დარტყმის ხმას გამოსცემს. ასე მიაბიჯებენ ფეხები და ხელჯოხი გვერდიგვერდ და გგონია, რომ ეს კაცი, ცხენად რომ დაბადებულიყო, იორღა იქნებოდა. ყველაზე შემზარავი და ამაზრზენი კი ის არის, რომ ეს სამფეხა თოხარიკია, სამფეხა, რომელიც ადგილიდან დაიძრა. თავზარი გეცემა იმის გაფიქრებაზე, რომ ეს სამფეხა მიზანმიმართულება ისევე ყალბია, როგორც ეს სწორ ხაზზე სიარული და არაფრისკენ მიმართული მიზანსწრაფვა. ასე არავინ დადის, ვისაც სერიოზული ზრახვები აქვს და თუ წამიერად მევახშე გაგახსენდა, საწყალ კაცს სახლში რომ მიადგება ხოლმე ვალის დასაბრუნებლად, მაშინვე ხვდები, რომ ეს სურათ-ხატი მეტისმეტად მცირე და მეტისმეტად მიწიერია; შეძრწუნებული ხვდები, რომ სწორედ ასე დაყიალობს ეშმაკი, ძაღლი, რომელიც კოჭლობს, რადგან სამი ფეხი აქვს და რომ სწორ ხაზზე სიარული სინამდვილეში ზიგზაგებით სიარულია... კმარა; ამას მაშინ აღმოაჩენ, თუ ბატონი ფონ პაზენოვის სიარულს სიყვარულნარევი სიძულვილით ნაწილებად დაშლი. ბოლოს და ბოლოს, ასე ხომ ნებისმიერს შეიძლება შეხედო. და ყოველთვის რაღაც ისე ვერ იქნება. ბატონი ფონ პაზენოვის ცხოვრება ასეთი აქტიური რომც არ ყოფილიყო, რადგან სხვადასხვა ვალდებულების შესრულებას, რომლებსაც გარანტირებული სიმდიდრე მოაქვს, საკმარისზე მეტ დროს