შავი ლაქა

გამარჯობა, მკითხველო! თუ შენ ახლა ზიხარ, ან წევხარ და ამ ნაწერებს კითხულობ, ესე იგი, ხელში ჩაგივარდა ჩემი ხუთი წლის ნაფიქრი, ნანახი და განცდილი, შემდეგ ეს განცდილი გულში რომ ვეღარ დაეტია და ფურცელზე გადმოვიდა. მერე კიდევ, ბევრი უბედურება გადაიტანა ავტორთან ერთად, სანამ შენამდე მოაღწევდა.

პირველ რიგში, გეტყვი იმას, რომ, თუკი ახლა შენობით მოგმართავ, ეს სულაც არ ხდება შენდამი უპატივცემულობის გამო. უბრალოდ, ცოტა ხანში შენს თვალწინ უნდა გავაშიშვლო ჩემი და ჩემი მეგობრების  ხუთწლიანი განცდები და ამიტომაც უკვე ახლობლად გთვლი. ვერ შევძლებდი, უცხო ადამიანს ვერ მოვუყვებოდი ისეთ ინტიმურ დეტალებს, რასაც წიგნში წაიკითხავ ჩემზე, ჩემს მეგობრებზე და მათ მეუღლეებზე.

ჰო, რა გასაკვირიც არ უნდა იყოს, ავტორს და მის მეგობრებსაც, სხვა, ჩვეულებრივი ადამიანებივით, ჰყოლიათ ოჯახები. მათაც სხვებივით უყვარდათ და ენატრებოდათ, როგორც შენ გენატრება, ისე. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ჩვენ იმ პერიოდში ადამიანებად არ ვითვლებოდით და ამაში სულ მალე დარწმუნდები. შენობითაც იმიტომ მოგმართავ, რომ თქვენობით მომართვა ინტიმურობას დაუკარგავდა ჩვენს საუბარს, მე კი არ მინდა, შენთან ოფიციალური და ცივი ვიყო (უცხოებთანაც გვეყოფა ოფიციალურობა!). ჩვენ ხომ  უკვე უცხოები აღარ ვართ, რადგან  გადავწყვიტე, ყველაფერი მოგიყვე შენ...

ხუთი წელი ვახსენე წეღან... ის ხუთი წელი ვიგულისხმე, რომელიც საქართველოს ციხეებში გავატარე მარიხუანის მოხმარების გამო. ხუთი წელი ბევრი ხომ არ არისო? – იმედია, იფიქრებ ახლა. გეტყვი, რომ ბევრია, ძალიან ბევრი, მთელი ცხოვრებაა... მით უმეტეს, როცა მხოლოდ „პლანის“ მოწევისთვის გაქვს ეს. იმასაც გეტყვი, რომ ამისთვის მთელი 10 წელი „დავიმსახურე“ და... „მათთვის“ ეს  ბევრი სულაც არ იყო.

შეიძლება, ისიც გაიფიქრო – ნეტა, ეს რაში მაინტერესებსო, მაგრამ ამას იმიტომ კი არ გიყვები, რომ თავზე გახვევ. არა, უბრალოდ ვცდილობ, აგიხსნა მიზეზები, რამაც მიმიყვანა ამ წიგნის დაწერამდე.  თორემ, რა წიგნი?! ეს რომ ჩემმა მასწავლებლებმა გაიგონ, ვერც დაიჯერებენ, ალბათ. იმიტომ კი არა, რომ უნიჭო ვიყავი. არა, უბრალოდ, ხუთი წლის წინ ვერც მე ვიფიქრებდი, ასე მწვავედ თუ გამიჩნდებოდა სურვილი, დამეწერა რამე... დამეწერა და ამ წერილებით მეთქვა ჩემი სათქმელი, რომელიც მართლაც ბევრი დამგროვებია...

დავწერე, მაგრამ, სანამ იმას ნახავდე, რა დავწერე, ისიც აღნიშვნის ღირსია, თუ სად დავწერე. სად და - ციხეში!.. ეს წერილებიც, ჩემთან ერთად, ხუთი წელი ელოდნენ თავისუფლებას და თუკი ახლა შენ კითხულობ ამას, ესე იგი, როგორც იქნა, გავთავისუფლდით. შეგიძლია მომილოცო...  შეიძლება ფიქრობ, მაგას რა მნიშვნელობა აქვს, სად დაწერე, ან როგორო? ასე ფიქრობ? არა, ჩემო კარგო, ცდები! ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს: პირველ რიგში, ამ წერილების წერით და შენახვით დიდ რისკზე მივდიოდი, შენ ვერც წარმოიდგენ, რამხელა რისკზე... შეიძლებოდა, ამის პოვნის შემთხვევაში, საფრთხე დამუქრებოდა ჩემს ჯანმრთელობას, სიცოცხლესაც კი...

თუ გეღიმება ახლა და ფიქრობ, აზვიადებო, გეტყვი, ისევ ცდები, არ ვაზვიადებ! მართლა ასე იყო ეს. წერილების წაკითხვის შემდეგ მიხვდები, რა მომივიდოდა, თუკი ამ ჩანაწერებს იპოვნიდნენ „ისინი“... „ისინი“, ვის წინააღმდეგაც ეს წიგნი დაიწერა. „ჩვენ“ კი – ჩვენ ვართ დაკარგული თაობა, ვისი სიცოცხლე ან ჯანმრთელობა უსამართლოდ შეეწირა რეპრესიულ რეჟიმს.

ეს წიგნი „ჩვენზეა“, დაკარგულ თაობაზე და – „მათზე“...  რომ არ დაიმალოს „მათი“  არაკაცობა და მომავალში მაინც აღარ იყოს მეორე ბუტა, სანდრო ან გიორგი. აღარ იყოს ისე, როგორც ახლაა. აღარავინ შეეწიროს ძალმომრეობას; იმისთვის დაიწერა, რომ, მომავალში მაინც, ადამიანებს აღარ აწამებდნენ და კლავდნენ ციხეებში. მიხვდნენ „ისინი“, რომ ციხე, თავისუფლების დაკარგვა ისედაც დიდი სასჯელი, იმხელა ტვირთია, რომ იქ მოხვედრილ ადამიანს აღარ სჭირდება კიდევ ყოველდღე ცემა და პირობების დამძიმება; იმისთვის, რომ მივხვდეთ, ციხეშიც ადამიანები „ცხოვრობენ“ წლების განმავლობაში და ხანდახან ის ადამიანები სულაც არ არიან დამნაშავეები. ან, თუ არიან და მოიხადეს თავიანთი მსჯავრი, უნდა ვაძლევდეთ მეორე, მესამე შანსსაც, რომ თავიდან, „ნულიდან“ დაიწყონ ცხოვრება და არ ვცდილობდეთ ჩვენგან მათ გარიყვას, სტიგმატიზაციას. ციხე რომ ისედაც სტიგმა და დაღია, ყველამ ვიცით ეს, ვერასდროს დაივიწყებ, ვერ ამოშლი შენი გონებიდან მაინც. შეიძლება გაგამართლონ, გაგათავისუფლონ, ბოდიშიც მოგიხადონ, რომ ტყუილად დაგინგრიეს ცხოვრება (და შენ მართლაც უდანაშაულო იყო), მაგრამ ვერანაირი რეაბილიტაცია, გამართლება, ან ბოდიშის მოხდა ვერ გააქრობს ტკივილს, რასაც განიცდიდი პატიმრობის დროს.

თუმცა, როგორც ყველაფერს ცხოვრებაში, პატიმრობასაც აქვს თავისი დადებითი მხარეები. ამაზეც არის წიგნი. შენ, მკითხველო, ამ ჩანაწერების თუ წერილების წაკითხვისას აუცილებლად შეამჩნევ, რომ მანამდე ურწმუნო ადამიანები, ადამიანები, რომლებიც „გარეთ“ არ გამოირჩეოდნენ დიდი რწმენით, ნახავ, ჯოჯოხეთში მოხვედრის შემდეგ როგორ სხვანაირად დაფიქრდნენ ყველაფერზე და ბევრმა მათგანმა, ზუსტად იმ ჯოჯოხეთის გავლის მერე, როგორ  იპოვნა საკუთარ თავში ღმერთი. ღმერთი, რომელიც ყველა ჩვენგანშია დამარხული. იპოვნა და... ბევრი მათგანი ახლა მონასტერშია. იქიდან ემსახურება ღმერთს. არა აქვს მნიშვნელობა, რა რწმენის, რა აღმსარებლობის იქნება ადამიანი, უფალი მაინც ყველა ჩვენთაგანშია და ყველა ადამიანი, ცხოვრების ბოლოს მაინც, პოულობს მას. მე ასე ვფიქრობ. ასე ფიქრობდა ამ წიგნის ერთ-ერთი პერსონაჟი, ყოფილი „კანონიერი ქურდი“, ქუთაისელი „დათოია“ (რომელსაც მალე გაიცნობ). ასე ფიქრობდა და ახლა, გათავისუფლების შემდეგაც, ასე ფიქრობს. ის უკვე მონასტერშია და იქიდან ლოცულობს საკუთარ და ჩვენს ცოდვებზე.

არა, იმის თქმა სულაც არ მინდა, რომ ყველა ჩვენგანი გათავისუფლების შემდეგ ანგელოზად იქცა, ან ფრთები გამოესხა, ან მანამდე ვიყავით ანგელოზები და ტყუილად დაგვიჭირეს. არ ვიყავით ანგელოზები, არც მანამდე და არც ახლა გამოგვსხმია ფრთები. ბევრმა ისევ ჩაიდინა  დანაშაული, რის გამოც ამდენი წელი გაატარა პატიმრობაში, მათ შორის – თქვენმა „ძვირფასმა“ ავტორმაც. მე რამდენჯერმე მოვიხმარე, მოვწიე „მარიხუანა“ (რის გამოც 10 წელი მქონდა მოსჯილი. ეს წეღანაც გითხარი) და ამჟამადაც, ამ სტრიქონების წერის დროს, კვლავ პირობითი მსჯავრის ქვეშ ვიმყოფები.

„კუზიანს სამარე გაასწორებსო“, გაიფიქრებ ახლა, მაგრამ სანამ ჩემს განსჯას შეუდგებოდე, მოდი, ჯერ წაიკითხე ეს წერილები. იქ მე და ჩემი მეგობრები,  წიგნის პერსონაჟები, მოგიყვებით იმას, რაც ხდებოდა რეალურად ქართულ ციხეებში. მე გავარღვევ გისოსებს, როგორც ეს ჩემი წიგნის გარეკანზეა და ორივე თვალით შეგახედებ სივრცეში, სადაც მოხვედრას ნამდვილად არ გისურვებ შენ, მიუხედავად იმისა, იმსახურებ თუ არა ამას... მე დიდი ხნის განმავლობაში ველოდი დღეს, როცა იმ ჯოჯოხეთიდან გამოვაღწევდი და წერილების გამოქვეყნებით სამაგიეროს გადავუხდიდი „მათ“. და თუკი ახლა ამ ნაწერებს კითხულობ, ესე იგი, მე, კოტე კირვალიძემ გამოვაღწიე ცოცხალმა იმ ჯოჯოხეთიდან, გამოვიტანე ეს ჩანაწერები და ახლა სამაგიეროს ვუხდი „მათ“...    

არა, ძვირფასო მკითხველო, იმას არ გაკადრებ, ბრმა იარაღად გამოგიყენო „მათზე“ შურის საძიებლად. ამას არც შენ გაკადრებ და არც ჩემს წერილებს, რომლებიც ჩემთვის ძალიან ძვირფასია იმიტომ, რომ ჩემია და მასში „ჩვენი“ თუ  უამრავი სხვა ადამიანის დიდი ტკივილი და ტრაგედიაა აღწერილი. მე, როგორც შეგპირდი, ცოტა ხანში შენს თვალწინ გავაშიშვლებ ჩემი და ჩემი მეგობრების ხუთწლიან ისტორიას. ხუთი წელი ვთქვი, თორემ ჩვენ ხუთ საუკუნედ გვეჩვენებოდა მაშინ. და ხუთი წელი რომ მართლა მთელი ცხოვრებაა ხანდახან, უკვე გითხარი ეს. შენ გაიცნობ ჩემს მეგობრებს – „დათოიას“, დიმა (დიმკა) ზაქარეიშვილს, ომარ გურჩიანს, სხვებსაც... და ნახავ, მიუხედავად იმისა, რომ  ბევრი მათგანი კანონით დამნაშავეა, მათაც ჰყავთ ოჯახები, მათაც  შენსავით ენატრებათ, უყვართ, სტკივათ...

უკვე გითხარი, სად დავწერე და ახლა იმასაც გეტყვი, რა დავწერე, ან რატომ. დავწერე – არა, პრინციპში, ჩავწერე იმიტომ, რომ აღარ ეტეოდა სათქმელი გულში...  ბევრი რამ ფურცელსაც ვერ გავუმხილე, ფურცელზეც ვერ დავწერე, გულში დავიტოვე. იმედია, მაპატიებ ამას, ყველას გვაქვს ჩვენი საიდუმლოებები და იმიტომ. თან, შენც შეგიბრალე. არ იყო საჭირო, უფრო მეტად შეგზიზღებოდა ადამიანები და გენახა, სადამდე შეიძლება მივიდეს „მათი“ არაკაცობა. თუმცა, მაინც ბოლომდე გულწრფელი ვარ შენთან და რასაც ახლა მოგიყვები, ყველაფერი სიმართლეა, დამეფიცება.

რა დავწერე ბოლო-ბოლო? თუ რა ჩავწერე? ის, რომ ჩვენ, ადამიანები, ორ ნაწილად ვართ გაყოფილი – მსხვერპლებად და ჯალათებად, ცხვრებად და მგლებად. და რომ ჩვენ ხშირად ეს ორი არჩევანი გვაქვს ცხოვრებაში: ხან მგლები ვართ, ხან ცხვრები მგელთა შორის... ჩვენ ვირჩევთ ხოლმე – მსხვერპლები ვიყოთ თუ ჯალათები, ცხვრები თუ მგლები... ხშირადაც ჩვენდა უნებურად ვხდებით რომელიმე. ცოტა ხანში ნახავ, რომ მე და ჩემი მეგობრები – წიგნის პერსონაჟები, ბედნიერები ვართ იმით, რომ იმჟამად მსხვერპლის როლი გვარგუნა ღმერთმა, არა – ჯალათის. თუმცა, ამ ბედნიერებას, ალბათ, ვერ ვგრძნობდით მძიმე წუთებში, რომელთაც  „ჩვენთან“ ერთად შეიგრძნობ  მალე.

მაშ ასე, მოემზადე, მკითხველო, შენ რამდენიმე საათით გლდანის ციხის პატიმარი ხდები ავტორთან და მის მეგობრებთან ერთად, იწყებ მოგზაურობას ნამდვილ  ჯოჯოხეთში, ჩვენთან ერთად მოგხვდება სახეში სილა, მოგხვდება უსამართლოდ და ჩვენსავით შენც მეორე ლოყის მიშვერა მოგიწევს. არ მიუშვერ და უფრო მეტი მოგხვდება... ნუ გეშინია, გლდანის ციხეზე „ქალი მოჩვენება“ არ დადის, ან თუ დადის, მარტო ჯალათებს აშინებს ხოლმე. ასე რომ, არჩევანი შენზეა ამჯერად, რომელ როლში გირჩევნია ყოფნა რამდენიმე საათით – მსხვერპლის თუ ჯალათის?

ნუ გეშინია, ამ, შენს დროებით „პატიმრობას“, ნამდვილი პატიმრობისგან ის განასხვავებს, რომ შენ, როცა გინდა, მაშინ დაგვტოვებ ციხეში. ადგები, გემრიელ სადილს მიირთმევ, ან სიგარეტს მოწევ (თუ ეწევი), ანაც, უბრალოდ, წახვალ და აღარ მოგვისმენ. თუმცა, იმედია, არ გააკეთებ ამას და დათანხმდები, ჩვენთან ერთად ჩაიკეტო რამდენიმე საათით ჯოჯოხეთში. ეს თამაშია და კეთილი იყოს შენი მობრძანება ამ თამაშში. თუმცა, გეტყვი: ეს მხოლოდ შენთვის არის თამაში, ჩვენთვის კი ყველაფერი აუტანელი რეალობა, ცხოვრება იყო. და თუ შენ ჩაკეტილი სივრცის შიში, ანუ კლაუსტროფობია გაქვს, მაშინ ისღა დამრჩენია, დაგემშვიდობო.

ამასაც გეტყვი ორი სიტყვით, რატომ მოვიდა შენამდე ეს წერილები. პირველ რიგში: ადამიანს როცა  ძალიან უნდა რაღაც, მას ვერც ერთი კედელი, ვერც ერთი ბორკილი ვერ შეაჩერებს. იცოდე ეს და შენ ყველანაირი სიტუაციიდან შეძლებ გამოსვლას. მე ძალიან მინდოდა და ამიტომ შევძელი, მომეყოლა ყველაფერი შენთვის – პასუხი მარტივია.

მე შეგპირდი, რა ასაკისაც არ უნდა იყო, როგორც თანატოლს და სწორს, ისე დაგელაპარაკები-მეთქი. ახლა კი ისე გამოდის, თითქოს  მენტორული, დამრიგებლური ტონით რაღაცას გარიგებ.  არა, კი არ გარიგებ, მინდა, ჩემი გამოცდილება გაგიზიარო: არ არსებობს პრობლემა, სიტუაცია, რომლიდანაც გამოსავალი, ხსნა არ მოიძებნება, უბრალოდ, ჩვენ, ადამიანები, ხშირად თვითონვე ვართულებთ ხოლმე ყველაფერს და არ გვინდა დაველოდოთ. ერთად გვინდა ყველაფერი და ეს „ერთად“ ზოგჯერ არ გამოდის, სამწუხაროდ, და მოცდაც ძნელია! ჰოდა, თუ ფიქრობ, რომ „მოცდა“ ძნელია,  წერილებს როცა წაიკითხავ, ნახავ, არიან ადამიანები, რომელთათვის „მოცდა“ უფრო ძნელი იყო, ვიდრე შენთვის, მაგრამ მათ „მოიცადეს“, გაუძლეს და ახლა ბევრი მათგანი ნორმალურად ცხოვრობს. იმ მძიმე წუთებში კი, როცა „მოცდა“ ძალიან ძნელი იყო მაშინ, ვერაფრით წარმოიდგენდნენ  ამას.

იცი, კიდევ რატომ მოვიდა ეს წერილები შენამდე? გეტყვი. თუ ახლა ახალგაზრდა ხარ და სამყარო შენი გგონია, მინდა იცოდე, რომ ჯოჯოხეთი დედამიწაზეც არსებობს და შენ დიდი დაფიქრება გმართებს, რომ შენი ფეხით არ მიხვიდე იქამდე (ღმერთმა დაგიფაროს, რა თქმა უნდა). თუ მაინც მიხვედი (ისევ დაგიფაროს ღმერთმა), მერე იქიდან გამოღწევა ძალიან ძნელია. მინდა, ახლავე დაფიქრდე და ეცადო, რაღაც სისულეებისთვის არ დაკარგო ახალგაზრდობა, ის საუკეთესო წლები, რასაც ვერასდროს დაიბრუნებ და ვეღარავინ  აგინაზღაურებს. მინდა ისიც გითხრა, რომ სამყარო, ცხოვრება, არც ისეთი მახინჯი და აუტანელია, როგორც ჩვენ გვეჩვენება ხოლმე. ამას ზუსტად იმ ჯოჯოხეთის გავლის შემდეგ მივხვდი. ამიტომ გიყვები შენ – იქნებ, ჯოჯოხეთში მოხვედრის გარეშეც მიხვდე: ბედნიერებაა, როცა საკუთარ ლოგინში მშვიდად წევხარ და გძინავს, ან გემრიელ სადილს მიირთმევ, საყვარელ ადამიანებს ყოველდღე ხედავ  და როცა ცუდ ხასიათზე ხარ, შეგიძლია, უბრალოდ, ადგე, გაისეირნო, ან დალიო რამე.

გაიფიქრებ, ეს ხომ ძალიან ცოტაა და არა მგონია, ბედნიერებისთვის საკმარისი იყოსო. მე კი გეტყვი: არსებობენ ადამიანები, რომელთა ოცნება წლების მანძილზე ვერ მიდიოდა იმ „წვრილმანებზე“ შორს, რაც წეღან ჩამოვთვალე. ადამიანები, რომელთათვისაც ცხოვრებაში ყველაზე დიდი ბედნიერება ის იქნებოდა ახლა, საკუთარ ლოგინში დაეძინათ, საკუთარი ქალაქის ან სოფლის სურნელი შეეგრძნოთ, საყვარელ ადამიანს ჩახუტებოდნენ, ან,  ბოლოს და ბოლოს, თუნდაც ერთი ბოთლი ლუდი დაელიათ და ამ ყველაფრით, წუთით მაინც, ისევ ადამიანებად ეგრძნოთ თავი.

შენ მეტყვი – ეს მათთვის არისო ბედნიერება,  არა – ჩემთვის. მაგრამ მე გაძლევ შანსს, „მათ“ ადგილას წარმოიდგინო თავი და მიხვდე, „მათ“ უბედურებასთან შედარებით, რამდენად ბედნიერი ხარ შენ!

და თუ ახლა შენც ისეთ მდგომარეობაში ხარ, როგორშიც მე და ჩემი მეგობრები ვიყავით მაშინ და თუ შენი ოცნებაც ახლა მხოლოდ ის არის, შენს საკუთარ ლოგინში იწვე, საყვარელ ადამიანს ჩაეხუტო, ან, ბოლოს და ბოლოს, ერთი ბოთლი ლუდი დალიო, მაშინ გეტყვი: აღარც მე  მეგონა, თუ ამ რომელიმე ოცნებას შევისრულებდი (და ვერც ჩემი ოცნებები მიდიოდა მაგაზე შორს ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში), მაგრამ მე შევძელი, ალბათ, უფლის წყალობით შევისრულე ეს ოცნებები. იქნებ, შენც შეძლო როდისმე, რა იცი?!

არასდროს იფიქრო, რომ ეს დასასრულია. ჯერ ყველაფერი წინაა... ამ ფიქრმა გადამარჩინა მე და, იქნებ, შენც გადაგარჩინოს.

მე მგონი, ცოტა გამიგრძელდა სიტყვა, მაგრამ უნდა შემემზადებინე რამდენიმე საათით ჯოჯოხეთში მოგზაურობისთვის. ახლა სინდისი სუფთა მაქვს. ვეღარ მისაყვედურებ, რატომ თავიდანვე არ გამაფრთხილეო.

გაგაფრთხილე...

შენ მაინც ჯიუტად მოდიხარ ჩვენთან ერთად? „ჯდები“ საკანში №44?

 „კარი საშინელი ხმაურით იკეტება...  მხოლოდ ციხის კარს შეიძლება ჰქონდეს ასეთი ხმა. კარი იკეტება და შენ გესმის შემზარავი, ჯოჯოხეთური ხარხარი – ეს სატანის სიცილია, ალბათ. სატანა ზეიმობს კიდევ ერთი ადამიანის ჯოჯოხეთამდე მიყვანას“.

STOP! STOP!  მოიცათ, მოიცათ! ჯერ არ დახუროთ კარი! ჯერ მკითხველმა ყავა, სიგარეტი, ან რამე უნდა წამოიღოს და მერე დახურეთ...

აიღე უკვე ყველაფერი? მზად ხარ? მაშინ „უკანასკნელად“ ჩაისუნთქე სუფთა ჰაერი და წავედით...

კეთილი იყოს შენი მობრძანება ჯოჯოხეთში!

2014 წელი, 25 იანვარი