„ვინმე ფრანსუა ვიიონს, სქოლარს...“
ფრანსუა ვიიონი, მე-15 საუკუნის პოეტი, ყველა შემდგომმა საუკუნემ, ზოგმა მეტად, ზოგმა ნაკლებად, ცნო და აღიარა, მაგრამ რაღაც ძნელად მოსახელთებელი თვისებით, რაღაც უხილავი სიმით, ყველაზე ახლობელი მაინც ჩვენი ეპოქისთვის აღმოჩნდა, რომელმაც იგი ლამის თავის თანამედროვედ, ლამის თავის მესიტყვედ მიიჩნია. არადა, მის პოეზიაში თითქოს არაფერია ისეთი, რაც მაინცდამაინც დღევანდელ ყოფას მოგვაგონებდეს.
ეს ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებია, მძიმე და პირქუში. დასასრულს უახლოვდება ასწლიანი ომი. სამეფო ფაქტობრივად განთავისუფლებულია, მაგრამ სრული შერწყმისა და სტაბილიზაციის პროცესი ძალიან ნელა მიმდინარეობს. ადამიანები ვერ გრძნობენ ფეხქვეშ მყარ ნიადაგს, აქეთ-იქით აწყდებიან, ძნელად აგნებენ თავიანთ საქმესა და ადგილს. თაღლითები, მძარცველები, მათხოვრები, ყალბისმქმნელები და სხვა საეჭვო ხელობის ხალხი, საერონი თუ ეკლესიის წიაღს შეფარებულნი, ყველა კუთხე-კუნჭულში დაწრიალებენ. მრავლდებიან მსაჯულ-ვექილები, დავაქრები, არზათმწერლები. ძალადობა და მკვლელობა ლამის ყოველდღიურ ამბად ქცეულა...
თუმცა, ამგვარი სურათი, შესაძლებელია, ერთგვარი აბერაციაც იყოს, წერილობითი ძეგლები ცხოვრებისეული წვრილმანებიდან მუდამ განსაკუთრებულს, ექსტრაორდინარულს აფიქსირებენ, რაც სინამდვილეს, გასაგებია, რამდენადმე ამრუდებს. ქვეყანა სავსეა სასიცოცხლო ენერგიით, ღრმავდება პიროვნული საწყისი, მატულობს ქმედებისა და ცოდნის წყურვილი. უკვე გასაკვირიც აღარ არის, მოხეტიალე ავანტიურისტში ნამდვილ სწავლულსა და ფილოსოფოსს გადააწყდე. შუასაუკუნეობრივი ფანატიზმი უკან იხევს, ახლოვდება რენესანსი. ფრანგულ ლიტერატურაში კი, სადაცაა, მრავალსაუკუნოვანი, თითქმის განუწყვეტელი „დიდი ამოფრქვევა“ დაიწყება...
ფრანსუა ვიიონი ან, უფრო სწორად, ფრანსუა დე მონკორბიე – ნაწილაკი „დე“ დიდგვაროვნების მაუწყებელი ჯერ კიდევ არ იყო – დაიბადა 1431 წელს პარიზში. მამა ადრე გარდაეცვალა და მისი აღზრდა ბიძამ თუ ახლო ნათესავმა, წმ. ბენედიქტე განრღვეულის ეკლესიის კაპელანმა გიიომ ვიიონმა იტვირთა. გვარი ვიიონი პოეტმა, როგორც მიიჩნევენ, მისი პატივისცემით აიღო. საფიქრებელია, რომ ეს დედის გვარიც იყო.
1449 წელს მას სორბონის უნივერსიტეტის სტუდენტად ვხედავთ, ბაკალავრის წოდებას ატარებს. 1452 წელს ხელოვნებათა მაგისტრი ხდება, როგორც გვაუწყებს სორბონის ხელოვნებათა ფაკულტეტის არქივი. მაგრამ ეს მაღალფარდოვანი წოდებები მომავალი ცხოვრების უზრუნველსაყოფად ვერ გამოდგებოდა. ასე თუ ისე მეტი ფასი ჰქონდა დოქტორობას და ვიიონიც იღვწოდა მის მოსაპოვებლად, ოღონდ ძალიან ოფლგადამდინარიც არა, თუ „დიდი ანდერძი“ მის ავტორს ცილს არ სწამებს:
ღმერთო, სწავლისთვის გული დამედო,
ხომ მექნებოდა მეც ზოგ-ზოგივით,
საკუთრად, არა საუცაბედოდ,
თბილი ჭერი და რბილი ლოგინი.
სორბონის უნივერსიტეტი სტუდენტებს ძირითადად სასულიერო მოღვაწეობისთვის ამზადებდა. ძნელი სათქმელია, გრძნობდნენ თუ არა ისინი საამისო მოწოდებას, მაგრამ სქოლასტიკური სახელმძღვანელოებიდან თვალი სხვა მხარესაც რომ გაურბოდათ, ამას დიდი მიხვედრა არ სჭირდება და, კაცმა რომ თქვას, გასაკვირიც არ არის. არადა, მოღწეული ცნობები ერთგვარი გაკვირვების საბაბს უეჭველად იძლევა. იმ დროის ერთი, შედარებით უწყინარი დოკუმენტი, მაგალითად, ასეთ ცნობას გვთავაზობს: როცა ქალაქის მოსახლეობისთვის შემაწუხებელი რომელიღაც მორიგი შფოთისა და ალიაქოთის შემდეგ ორმოცი მომავალი ღვთისმეტყველი პოლიციამ დააკავა, დანარჩენი სტუდენტები ქალაქის თავთან გაჩქარებულ რექტორს „მიაცილებდნენ რვა-რვად და უდანებოდ“. ეს ბოლო სიტყვა განსაკუთრებით მრავლისმთქმელია. იგი შეფარული იუმორით, რბილად და ლაკონიურად, მიგვანიშნებს სქოლართა ცხოვრების წესზე. თუმცა სანთლით საძებარი არც გაცილებით „მძვინვარე“ დოკუმენტები ყოფილა.
წარმოუდგენელია, რომ ხელოვნებათა მაგისტრი ფრანსუა დე მონკორბიე თანამოსწავლეთა ამ შფოთიანი ცხოვრებისგან შორს მდგარიყო, მისი ხასიათი ამგვარი შეღავათიანი დასკვნის საშუალებას არ იძლევა. როგორც „ანდერძებიდან“ ვხედავთ, ისიც, თანატოლთა მსგავსად, დაყიალებს, დაქილიკობს, დასდევს გოგოებს („კი, ვიტრფიალე, ვისტვინ-ვილექსე“), ტავერნებსაც ეწვევა, როცა ქისა საშუალებას მისცემს, მაგრამ იმავე ნაწარმოებიდან ჩანს, რომ წიგნებთანაც საკმაო დრო აქვს გატარებული, თუმცაღა „კითხვაში ზარმაცია“. კარგად იცის ბიბლია, სწავლობს რელიგიურ-ფილოსოფიურ ლიტერატურას, თავისთავად ცხადია, ფლობს ლათინურს, სწორად შეუძლია დაიმოწმოს ანტიკური მითები, ფაქტები რომის ისტორიიდან, რაც იმ დროისთვის არც ისე ცოტაა, ფრანგულ პოეზიას კი ზედმიწევნით იცნობს. მოკლედ, ერთი ჩვეულებივი სქოლარია და ალბათ ჩვეულებრივადვე გაგრძელდებოდა ეს სტუდენტური ყოფა, მაგრამ 1455 წელს მოხდა შემთხვევა, რომელმაც წარუშლელი დაღი დაასვა მის ცხოვრებას.
ივნისის ერთ მშვენიერ საღამოს წმ. ბენედიქტეს ეკლესიის წინ ქვის მერხზე ჩამომჯდარი ვიიონი მამა ჟილსა და ერთ ლამაზმანს, სახელად იზაბოს, ელაპარაკებოდა. მასთან მივიდა ბერი ფელიპ სერმუაზი, თან ვინმე ჟან მერდი ახლდა. ეს ალბათ შერქმეული სახელი იყო, რადგან „ჟან ნეხვად“ ითარგმნება, თუ უფრო უხეშ სიტყვას ავერიდებით. ვიიონს მათთვის ადგილი შეუთვაზებია, მაგრამ ისინი არ დამსხდარან. „თქვენ დაგეძებდით, ბატონო ფრანსუა, – უთქვამს სერმუაზს, – ჭკუა უნდა გასწავლოთ“.
„რას მერჩით, მესირ ფელიპ, – სრულიად მშვიდად უპასუხია ვიიონს, – მე თქვენთვის არაფერი დამიშავებია“. ბერმა იგი ეკლესიისკენ წაიყვანა. შესასვლელს რომ მიუახლოვდნენ, დანა დააძრო და ვიიონს მოუქნია, რომელმაც რაღაც მოძრაობის გაკეთება
ჩუქება
