ახლობელი მთაწმინდისათვის
წარსულიდან ერთი სურათი შემორჩა ჩემს ხსოვნას. ეს სურათი 1939 წელს არის გადაღებული. ახალგაზრდა მწერალთა ჯგუფი, - საკმაოდ მდიდარი და წარმომადგენლობითი, ამ ჯგუფში გამორჩეულად მხართეძოზე წამოწოლილი ორი სევდიანი ჭაბუკია. მათ ცალ-ცალი მხრები ერთმანეთისათვის მიუდვიათ და საოცარი ნაღვლიანი თვალებით იმზირებიან. ერთი მირზა გელოვანია! მეორე ლადო ასათიანი! ორი ახალგაზრდული საყრდენი და იმედი ჩვენი პოეზიისა, ეს მათი ბოლო შეხვედრაა, არმიაში იწვევენ და აღარასოდეს აღარ შეხვდებიან ერთიმეორეს, თითქოს იციან ეს და საოცარი სევდიანია ეს გაცილება. იქვე არიან სხვა ახალგაზრდა მწერლებიც, რომელთაგანაც ბევრს, დიდი ხნის სიცოცხლე აღარ ეწერათ. თითქმის ყველა ისინი განწირულნი იყვნენ ეპოქისაგან და თავისი მოყვასისაგან. მოდიოდა მძლეთამძლე და შეულახველი თაობა, დიდი საქართველოს ფუძე და ჯავარი. ახალგაზრდობის იმ საოცარმა თაობამ გმირული ფურცელი ჩაწერა ჩვენს ისტორიაში. ბრძოლის განსაცდელმა და ეროვნული მოძრაობის ტვირთმა მათ მხრებზე გადაიარა, დაიხოცნენ და თითქმის ყველამ მიივიწყა მათი სახელი.
დიახ, ამ ორი ჭაბუკიდან არცერთს არ ელოდა გრძელი გზის დასრულება, რომლისათვისაც იყვნენ მოწოდებულნი. ამის შემდეგ სულ რამდენიმე წლის სიცოცხლეღა უბოძა მათ ღმერთმა. ისინი სხვადასხვა გზას გაჰყვნენ და საოცარმა სიცარიელემ დაისადგურა.
მაშინდელი ლიტერატურული ბოსები ყოველნაირად სდევნიდნენ ტალანტებს. ისიც ხომ ფაქტია, რომ ქუთაისელ კომუნისტ მწერალთა ერთმა ჯგუფმა წერილი დაწერა და მოითხოვა ლადო ასათიანის ლიკვიდაცია.
დიახ, „ჩვენი თაობის“ ახალგაზრდა მწერალთა ძირითადი ბირთვი უთანასწორო ბრძოლაში განადგურდა. მათ განადგურებას ხელი შეუწყო ინდიფერენტიზმმა, შურმა, ეგოიზმმა, ნიჭისადმი შიშმა, მათმა აგრესიამ ახალი ტალღისადმი. ლევან გოთუა, მირზა გელოვანი, ლადო ასათიანი, გაბრიელ ჯაბუშანური, გიორგი ძიგვაშვილი, ნიკო სამადაშვილი, გიორგი შატბერაშვილი, ადამ ალვანელი, ნიკა აგიაშვილი, ალექსანდრე საჯაია, ვახტანგ ბეწუკელი, ლადო ბალიაური, სევერიან ისიანი, მარი აბრამიშვილი, ჭაბუა ამირეჯიბი, შალვა მჭედლიშვილი, ალეკო შენგელია, რევაზ მარგიანი, ალექსანდრე ბეგაშვილი, სხვები და სხვები. ყველა ისინი ეროვნული მოძრაობის ერთ შეკრულ ბირთვს წარმოადგენდნენ. მათ შეიძლება განწირული თაობა ეწოდოთ.
მარტო მირზა გელოვანის მსხვერპლშეწირვაც კმარა, თუ რა დიდი მსხვერპლი გაიღო რუსეთისათვის საქართველომ, მარტო იმ ომში მირზა გელოვანთან ერთად 350 ათასი გმირი ქართველი დაწვა რუსეთის ტრამალებში. დღეს იმასაც ხომ ყველა ვხედავთ, თუ როგორ გადაგვიხადა რუსეთმა ჩვენი ეს დიდი თავგანწირვა.
„მდინარეს შავი მოჰქონდა კუბო, და შიგ დიდება ესვენა ჩვენი“.
მირზა გელოვანი იყო ახალი მოდერნისტური პოეზიის წინამძღვარი და დამფუძნებელი, ვაჟა ფშაველას პირდაპირი მემკვიდრე, სამყაროსეული შეცნობისა და ბუნების ნაშიერებთან თანშეზრდილი. მას შეუძლია საოცარი მგრძნობელობით შეიმეცნოს განცდათა მახასიათებლები და თან წაიყოლოს, რათა მერე სინანულით და მონატრებით გაიხსენოს ის, რაც წავიდა და რამაც ჩაიარა. მას ჰქონდა შემოქმედებისათვის სულ რაღაც რამდენიმე წელი, 18 წლის ბიჭმა ჯარისკაცის მაზარა ჩაიცვა, ბრძოლით გაიარა მრავალი დაბა და ტრამალი, იომა და ჯარისკაცის ფარაჯითვე დაიმარხა უცხო მიწაში. „იქ, სადაც სხვები ქვებს დაემსგავსნენ, სისხლის წვიმების და ტყვიის ჩქერში, მე არ ვკარგავდი სიმაღლეს ჩემსას, რომელიც ოდეს მოგწონდა ჩემში“. ბედისწერა დიდ ადამიანს რომ უმუხთლებს, ერის სულს მახვილად დაეცემა ხოლმე. ის ხომ სრულიად ჭაბუკი გამოგვაცალა ღმერთმა ხელიდან, მას ჰქონდა გრძელი სარბენი. მას შეეძლო ჩაუქრობელ ვარსკვლავად ანთებულიყო მშობლიური ცის კაბადონზე, მაგრამ ის არ დაბრუნდა. ამაოდ ჰგოდებდა: „მე დაბრუნებით ტკივილებს წავშლი, ოღონდ მოსვლამდის, ოღონდ ბოლომდის, როგორც გაზაფხულს ელიან მთაში, შენი ლამაზი გული მელოდეს“. და იქვე, „და სადმე ტყვია თუ გააციებს, გულს საშინელი განადგურებით, თქვენ მაპატიეთ, ო, მაპატიეთ, დანაშაული არ დაბრუნების“.
რით არის გამორჩეული და რით განსხვავდება ძველი და თანამედროვე თაობებისაგან პოეტი მირზა გელოვანი? იმით, რომ მან საკუთარი მონეტა მოსჭრა. ის არავის არა ჰგავს, ის მხოლოდ საკუთარ თავსა ჰგავს. მან სიტყვასთან ჭიდილში გაიმარჯვა. მან შეძლო ყველაზე სრულყოფილი ფორმა მოეძებნა სათქმელისათვის. ყველაზე უფრო შესატყვისი და გამომსახველი. მან შეძლო ცხოვრებისეული ფაქტი პოეზიად ექცია, რადგან ავტორისეული განცდის გარეშე არ იბადება კარგი ლექსი. ამის საუკეთესო მაგალითია, მსოფლიო პოეზიის ვარსკვლავები: ბარათაშვილი, ბაირონი, პუშკინი, ვაჟა ფშაველა, გალაკტიონი... „ვეძებ წამებას, რომელიც მე არ განმიცდია, და ამ ძებნაში დაიღალნენ ჩემი მუხლები“. რაც შენ არ განგიცდია, იმაზე წერა მეორადია. ამიტომ მოგვიწოდებდა გიორგი ლეონიძე, გადით ხალხში, შექმენით ბიოგრაფია, ეს ბიოგრაფია ლექსს თვითონ დაბადებსო. გოეთე ხომ ამბობდა: დიდი ლექსი დიდი სევდისა და ტკივილის გარეშე არ იბადებაო, სწორედ ამ გზით იარა მირზა გელოვანმა. ამიტომ არის ის ვაჟა ფშაველას პოეტური მემკვიდრე. მასავით შეიცნო და იგემა ხმიადის გემო, მასავით უმეგობრა ბუნებას და მასავით გადაიწერა ბუნების სიმღერა თუ
ჩუქება
