ნიოს ტბკისაკენ
წიგნში გამოყენებული ილუსტრაციების ავტორები
სეშუ ტოიო, იოსა ბუსონი, ტაკეუჩი სეიჰო, უნკოკუ ტოგანი, ჰასეგავა ტოჰაკუ, კანო მასანობუ, კანო მოტონობუ, კანო სანრაკუ, ჰაკუინ ეკაკუ, კანო ეიტოკუ, მაცუმურა გოშუნი, შუკი ოკამოტო, უტაგავა ჰიროშიგე.
1644 წელს არც ისე შეძლებული უენოელი სამურაის ოჯახში მესამე ვაჟი დაიბადა. თავად მამა და უფროსი ძმა ადგილობრივი ფეოდალის კარზე მსახურობდნენ კალიგრაფებად. ბიჭი წამოიზარდა თუ არა, მას მუნეფუსა დაარქვეს და პატარაობიდანვე აზიარეს კლასიკური, დიდი ჩინური პოეზიის მშვენიერებას, ხიბლსა და აზრს. ჩინური პოეზიის სიყვარული მთელი ცხოვრება თან გაყვება ბიჭს და დიდ როლსაც ითამაშებს მის მომავალ ცხოვრებაში.
სწორედ ამ დროს, მეჩვიდმეტე საუკუნის შუა წლებში, იაპონიის მმართველობის სადავეებს ჩამოშორებოდა იმპერატორი – იგი ქვეყნის ძველ დედაქალაქში კიოტოში ცხოვრობდა, გარშემორტყმული ხელოვანებით, პოეტებით, მუსიკოსებით, მწერლებით, ხოლო მმართველობის სადავეები სხვებს ჩაეგდოთ ხელში. იცვლებოდა იაპონიის ტრადიციული სახე, ვითარდებოდა საქალაქო ცხოვრება, მდიდრდებოდნენ ერთნი და კიდევ მეტად ღარიბდებოდნენ სხვანი. ძალას იკრებდა ედო, დღევანდელი ტოკიო, იმჟამად ის ქცეულიყო მთავარ პოლიტიკურ ცენტრად და ახალი ცხოვრების სიმბოლოდაც. სხვების მსგავსად, მუნეფუსასაც ედოსაკენ მიუწევდა გული და ალბათ სწორედ ამიტომ, 1672 წელს, 28 წლის ასაკში მან ისარგებლა შემთხვევით, დატოვა მშობლიური ჰონსიუ, მშვენიერი პეიზაჟებისა და ძველისძველი იაპონური ტრადიციების მხარე და გაემგზავრა ედოში. ჯერ სახელმწიფო სამსახურში ჩადგა, მაგრამ დიდხანს ვერ გაძლო უბრალო მოხელედ და მალევე პოეზიის მასწავლებლად დაიწყო მუშაობა.
როგორც არასდროს და არსად, არც მაშინდელ იაპონიაში არ იყო პოეზიის მასწავლებლობა შემოსავლიანი საქმე. თუმცა დიდი ჩინელის, დუ ფუს პოეზიითა და ბუდიზმით გატაცებული მუნეფუსასათვის ეს საყურადღებო დაბრკოლებას როდი წარმოადგენდა. შეძლებული მოსწავლეები მას ნაკლებად ჰყავდა, მაგრამ ერთმა მათგანმა მაინც მოახერხა, სთხოვა მამას და ქალაქგარეთ, ტბის ნაპირას, უენოდან ჩამოსულ ჯერ კიდევ არც ისე სახელოვან პოეტს პატარა ქოხი გადასცეს საჩუქრად. ქოხის მახლობლად მუნეფუსამ ბანანის ხეები დარგო და სწორედ ამ დროიდან მოყოლებული დარჩა შთამომავლობას მისი ფსევდონიმი – იაპონურად ბაშო სწორედ ბანანს ნიშნავს, ბანანის ხეს.
ათიოდე წელი გაატარა ბაშომ თავის ქოხში, 1682 წლის დიდი ხანძრის შემდეგ კი, რომელმაც ქალაქ ედოს დიდი ნაწილი შეიწირა, მათ შორის ტბის პირას აგებული პატარა ქოხიც, პოეტმა გადაწყვიტა, რომ მეტისმეტად დიდხანს შემორჩა ერთ ადგილს, დრო იყო დაეტოვებინა თავისი ახალი სახლი თუ ნასახლარი და სამოგზაუროდ წასულიყო.
მომდევნო წლების განმავლობაში ბაშო არაერთხელ დაბრუნდა უკან და კვლავაც არაერთხელ გაუდგა გზას. მოსწავლეებმა აღადგინეს მისი ქოხი, ბანანის ხეებიც ისევ დარგეს მახლობლად, მაგრამ ბაშომ თავისი ცხოვრების უკანასკნელი ათი წელი ხეტიალში გაატარა. უკვე საქვეყნო სახელი ჰქონდა მოპოვებული, სადაც არ უნდა ჩასულიყო, ყველგან დიდი პატივით ხვდებოდნენ, ხვდებოდნენ თაყვანისმცემლები, მეგობრები, მოწაფეები. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, სწორედ ამ მოგზაურობის დროს დაწერილმა წიგნებმა მოუტანეს ავტორს უკვდავი სახელი, პოეტურმა და პროზაულმა წიგნებმა. როგორც ხშირად აღნიშნავენ ხოლმე, სწორედ ბაშოს დამსახურებაა, რომ იაპონურ ლიტერატურაში კვლავაც აღორძინდა ეგრეთ წოდებული „მოგზაურული პროზა“, გნებავთ, „მოგზაურული ჩანაწერები“.
ბაშო 1694 წლის შემოდგომაზე გარდაიცვალა, ოსაკაში, გარშემორტყმული მეგობრებითა და მოსწავლეებით, გარდაიცვალა მშვიდად, ისევე მშვიდად, როგორც იცხოვრა. მისი ლექსები ჯერ კიდევ მეჩვიდმეტე საუკუნის სამოციანი, სამოცდაათიანი წლებიდან ქვეყნდებოდა სხვადასხვა პოეტურ კრებულში, ასეთები კი მაშინდელ იაპონიაში ბევრი გამოდიოდა. ბაშოს ეკუთვნის ლექსების არაერთი წიგნი, სიცოცხლეში და მისი გარდაცვალების შემდეგ გამოცემული, მარტო მოგზაურობის უკანასკნელი ათი წლის მანძილზე მან ხუთი წიგნი გამოსცა. შეუძლებელია სათანადოდ შეფასება იმ გავლენისა და პატივისცემისა, რომელიც ბაშომ დაიმსახურა, ამას ცხადად მოწმობს პოპულარობა, რომლითაც იგი სიცოცხლეშივე სარგებლობდა და რომელიც სიკვდილის შემდეგაც გაგრძელდა, გაგრძელდა და საუკუნეებს გაუძლო.
ორიოდე სიტყვა საკუთრივ პოეზიის შესახებ.
ტანკა უძველესი ფორმაა იაპონური ლექსისა, ეს გახლდათ ერთგვარი ხუთსტრიქონედი, რომელიც ხშირად სულაც ორი სხვადასხვა პოეტის მიერ იქმნებოდა და საკუთარ თავში შეჯიბრებითობის პრინციპსაც მოიცავდა. ხუთსტრიქონედი იყოფოდა ორ-სამ და ორსტრიქონიან ნაწილებად, არსებობდა მკვეთრი ლიტერატურული ჩარჩოები, რომელსაც ლექსი არ უნდა გასცილებოდა, სამსტრიქონედს (რომელსაც ჰოკუს უწოდებდნენ) უნდა გამოესახა პეიზაჟი, ამასთან აუცილებლად უნდა ყოფილიყო მითითებული წელიწადის რომელ დროს ხდებოდა მოქმედება, მოეხაზა ზოგადი კონტური ვითარებისა, ხოლო დარჩენილი ორსტრიქონედის მიზანი იყო, მოულოდნელი გარდატეხა შეეტანა ლექსში და ამდენად, პიკანტური, საინტერესო სიუჟეტით მოეხიბლა მკითხველი. დროთა განმავლობაში ტანკას პირველი ნაწილი, ჰოკუ, ცალკე ფორმად დამკვიდრდა და ძალიან დიდი პოპულარობითაც სარგებლობდა იაპონელ ავტორთა შორის. თავად ბაშოს არასდროს ტანკა არ დაუწერია, სამაგიეროდ, მისი შემოქმედება ძალზე მდიდარია ჰოკუებით.
ამ
ჩუქება
