არტისტული დიდაქტიკოსი იური ვაჩნაძის ერთ-ერთ ესეს „ განუმეორებელი ქართული არტისტიზმი “ ეწოდება. ქართული არტისტიზმი და არტისტული ქართველობა იმდენად მნიშვნელოვნად მიიჩნია ავტორმა, რომ ბალეტის ქართველ ჯადოქარს, გენიალურ ჯორჯ ბალანჩინსა და დაუღალავი ბოროტების ქართველ სატანას, იოსებ სტალინს საერთო მნიშვნელიც კი მოუძებნა გამორჩეული ქართული არტისტიზმის სახით. დიდმა გალაკტიონმაც თავის პირველ წიგნს „ არტისტული ყვავილები “ დაარქვა. სწორედ ამგვარი, ზედმიწევნით ქართული და ხაზგასმით არტისტული ბუნება იკითხება ვაჩნაძის ნათელი და კეთილი წიგნის თითოეულ ფურცელზე. ჟურნალისტი, ფილოსოფოსი, კლასიკური მუსიკის უბადლო ექსპერტი, პოპ-მუსიკის მოყვარული, ჯაზის თავდადებული ადეპტი, ხელოვნების პოპულარიზატორი, ზნეობის მქადაგებელი, დიდაქტიკოსი, პოლემიკოსი, აქტიური მოქალაქე, უაღრესად ერუდირებული პიროვნება, დახვეწილი ინტელიგენტი და ფაქიზი სულის პოეტი, მშვენიერი სქესის გალანტური მეხოტბე და თავადაც 8 მარტს დაბადებული ასეთი განსხვავებული ჰიპოსტასების სრული და მდიდარი პალიტრით წარდგება მკითხველის წინაშე იური ვაჩნაძე. იური ვაჩნაძე, როგორც ყველა ღირსეული ქართველი, ვინც კი ოდესმე შემხვედრია, გამოკვეთილი, ნატიფი არტისტიზმის გარდა, იმითაც გამოირჩევა, რომ, უპირველეს ყოვლისა, დიდასკალოსი (მოძღვარი) და დიდაქტიკოსი მასწავლებელია. როგორც ჭეშმარიტი მასწავლებელი, ის გულწრფელად წუხს, რომ „ რუსთავი-2 “ -ს ლექსო თორაძის მუსიკალური კლასი „ ბენდი “ ჰგონია, ხოლო ქვეყანაში სრულიად მივიწყებულია ისეთი პროფესია, როგორიცაა „ მუსიკალური კრიტიკოსი “ . ერთ ბრწყინვალე მასალაში, რომელსაც „ შუბერტი მიწისქვე შეთში “ ჰქვია, იგი გულისტკივილით აღნიშნავს, რომ მოცარ ტის ხსენებაზე მეზობელ ყმაწვილს სერიოზულად უკითხავს, „ ეგ რომელია, შოპენს რომ ეძახიანო? “ ამ მასალას ავტო რი ასრულებს მის მიერ ყველაზე უფრო ხშირად ციტირე ბული და სულიერად მონათესავე ფილოსოფოსის, მერაბ მამარდაშვილის სიტყვებით: „ ეკონომიკური და ფინანსური კრიზისიდან ყოველთვის მოიძებნება გამოსავალი, ანთროპ ოლოგიური კრიზისი კი კატასტროფაა “ . დღესაც, როდესაც ეკონომიკური და ფინანსური კრიზისი სახეზეა, ჩვენთვის არ არსებობს იმაზე დიდი ტრაგედია, ვიდრე მთელი საზოგა დოების და, განსაკუთრებით, ახალგაზრდობის გაუნათლე ბლობა; როგორც სამოქალაქო თვალსაზრისით, ისე ზოგა დსაგანმანათლებლო თვალსაზრისით საქართველოში უკვე მოხდა ანთროპოლოგიური კატასტროფა, მაგრამ ის, რაც მხ ატვრული განათლების თვალსაზრისით ხდება ჩვენს საზოგა დოებაში, ამ საშინელი სიტყვით, „ კატასტროფითაც “ კი ვერ აღიწერება ვითარების აღწერა უფრო აპოკალიპტურ სი ტყვებსა და მხატვრულ სახეებს მოითხოვს. მხატვრულ სახ ეებში კი, ალბათ, აბსურდით ნაკარნახევი სახეები იქნებოდა ყველაზე ეფექტური. სწორედ ამგვარი სახეებით ოპერირებს იური ვაჩნაძე, როდესაც მეზობლის ბავშვის „ დაკვირვება “ მოჰყავს მოცარტის შოპენობის თაობაზე. იური ვაჩნაძე დიდი შემწყნარებლობის მედროშეა. მცირე სტატიაში, რომელიც შეიძლება ითქვას, გენიის ნიშნითაა დაღდასმული და რომელსაც „ ტოლერანტობის გასაღები “ ეწოდება, ავტორი თანამედროვეობის სიმბოლოზე გვეს აუბრება. იგი აღწერს მოხუცი ებრაელი მევიოლინის, ივრი გიტლისის კონცერტს კათოლიკურ სააბატოში (სენ-ლეონარდ დე კორბინი ნიევრის დეპარტამენტში), რომელმაც თავისი რეპერტუარით (ებრაული და ბოშური მოტივებიდან ბეთჰო ვენის „ კროიცერის სონატამდე “ , ლევ ტოლსტოის რომ ასე არ უყვარდა) და ხაზგასმულად უბრალო ჩაცმულობით (ჯინსები და ფერადი პერანგი), ავტორის ხატოვანი თქმით, ვიოლინოს გასაღები ტოლერანტობის გასაღებად გარდაქმნა. საკმაოდ დიდი ადგილი უჭირავს იური ვაჩნაძის შემოქ მედებაში ნაციონალური იდეის თემას. მულტიკულტურულო ბის პროექტის, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მსოფლიო ჩავარდნის შემდეგ (ავტორისეულ შეფასებას ამ პროექტის რუსული და ქართული ვერსიების წარუმატებლობის შესახებ მე დავამატებდი დასავლეთ ევროპის მთავარი პოლიტიკური ელიტის კამერონის, სარკოზისა და მერკელის შეფასებებსაც) ყურადღების ცენტრში კვლავ დგება ნაციონალური იდეის საკითხი. ამ საკითხში ქართულ საზოგადოებაში თანხმობა არ არის. იური ვაჩნაძე გვთავაზობს ამ საკითხზე მსჯელო- ბისას არ შემოვიფარგლოთ ვერბალური მემკვიდრეობით და აუდიო-ვიზუალური ნიშნებისკენაც გავიხედოთ (ქართული სიმღერა, ნიკო ფიროსმანი). იური ვაჩნაძე ჭეშმარიტად ქართველი მოაზროვნეა: იგი მასწავლებელია, როგორც ყველა დიდი ქართველი რუსთაველიდან დაწყებული და მამარდაშვილით დამთავრე- ბული; იგი არტისტულია, როგორც ყველა ნამდვილი ქართვე- ლი დავით აღმაშენებლიდან დაწყებული და ილია ჭავჭავაძით გაგრძელებული; იგი პოლიფონიურია, როგორც ქართული ხალხური სიმღერა და რელიგიური საგალობელი; იგი ფერადოვანი და უბრალოა, როგორც ფიროსმანი.
ლევან ბერძენიშვილი
ამ წიგნს ვუძღვნი ქართული ხელოვნების დიდ მოამაგეს კოტე ლუზინიან-რიჟინაშვილს
ეს წიგნი რადიო „ თავისუფლების “ რუსულ და ქართულ რედაქციასთან ოცწლიანი თანამშრომლობის შედეგია. ეთერში გასული ჩემი საავტორო გადაცემების ძირითადი ნაწილი, ზოგადად, ქართული ხელოვნების და, კერძოდ, მუსიკის პრობლემებს მიეძღვნა. ცნობილ მუსიკოსებთან ახლო ურთიერთობის წყა- ლობით, გარკვეულწილად, ქართულ ინ- ტერიერში მათი კოლექტიური პორტრე- ტის შექმნის საშუალება მომეცა. ამასთან დაკავშირებით მინდა 1959-1963 წლებში გამოცემული რობერტ კრაფტის პოპუ ლარული წიგნი „ დიალოგები “ გავიხსენო, სადაც ავტორს მოჰყავს თავისი
